بانک های جهانی UBS وبانک HSBC و بانک کردیت سوییس، فعالیت های بانکی برمبنای دلار خود را با ایران وایرانیان به حالت تعلیق درآوردند که درآستانه توافق اعضای شورای امنیت در مورد تحریم هوشمند اقتصادی ایران، می تواند مقدمه ای باشد با هزینه ای بالای برای اقتصاد ایران که شرایط بالنسبه دشوارتری پیش روی خواهد داشت. اعلام شده که این تعلیق در چند روز آینده عملی خواهد شد.
محمود احمدی نژاد روز سه شنبه، به نظر می رسد در واکنش به تصمیم مشترک بانک های مشهور جهان در مورد ایجاد محدودیت برای عملیات بانکی ایران گفت “مابرای هر شرایطی آماده هستیم و برای رشد اقتصادی به اینها نیازی داریم. ما می‌توانیم نظامات جدیدی را در این عرصه در نظام بین‌الملل ایجاد کنیم.” منظور او از نظامات جدید، تغییرمبنای مالی معاملات تجاری ایران از دلار به یورو است.
ایالات متحده آمریکا طی ماه های گذشته به صورت گسترده ای تلاش کرده است که از طریق سیستم پولی و بانکی جهان ایران را به انزوا بکشاند، عملیاتی که به ظاهر چندان موثر نیست اما در عمل برای گردش اقتصاد کشور آزار دهنده و هزینه ساز خواهد بود . آمریکا می گوید ایران برنامه هسته ای خود را معطوف به تهیه سلاح های اتمی دنبال می کند. توضیحات سه ساله ایران نه آمریکا و نه هیچ یک از متحدان این کشور را قانع نکرده است و از همین جهت برنامه ریزی برای تحت فشار قراردادن ایران و از جمله تدارک انزوای اقتصادی عملیاتی است که مخالفی ندارد. کارشناسان معتقدند این نوع محدودیت ها بیش از همه بازرگانان را زیر فشار خواهد گذاشت و دولت از آن جا که با استفاده از درآمد رو به افزایش نفت در بازار معاملات جهانی حضور دارد چندان مشکلی نخواهد داشت. گرچه مطابق آمار بیش از70 درصد اقتصاد ایران به اشکال مختلف به دولت وابسته است، اما درصد باقی مانده به هر حال بخش خصوصی را در کار بازرگانی خارجی زنده نگاه می دارد. با این وجود شرکت های کوچک وبخش خصوصی نحیف ایران اولین قربانی اقداماتی ازاین دست خواهد بود که طبق روال سال های گذشته فرار سرمایه ها را به عنوان اولین پیامد از ایران به همراه خواهد داشت.
در گزارش آمده است بانک های یاد شده به طرف های ایرانی خود زمانی را برای پایان مناسبات بانکی خود اعلام کرده اند. پس ازاین مهلت، حساب های بانکی دلاری بسته خواهد شد. بانک Credit Suisse از اینکه مشخص کند به موجب این معلق کردن، ایران یا ایرانی ها از معامله منع خواهند شد خودداری کرده اما مقامات بانک یاد شده تصریح کرده اند که خارج شدن از نوع معامله وتجارت با ایران، دردستور کارشان قرار دارد.
سخنگوی این بانک، جورج سوئنتگراث گفته است که این بانک برای معاملات خود با کشورهای مختلف به ارائه جزییات نمی پردازد: “ما گفته ایم که هیچ معامله ای دیگر با ایران نخواهیم داشت. ما هم اکنون تعهداتی داریم اما درنظر داریم که آنها را به پایان برسانیم.” سخنگوی بانک UBS نیز گفته است که این بانک توقف وکاهش معاملات وانتقالات مالی با کشورهای حساس مانند سودان، ایران، کره شمالی وکوبا را از سال 2005 به عنوان یکی از سیاست های خود مدنظر داشته است. بانک HSBC درخصوص تعلیق فعالیت های خود با ایران هیچ اطلاعیه ای صادر نکرده است.
موسسات مالی درسراسر جهان طی ماه های اخیر تحت فشار آمریکا برای رابطه باایران بوده اند. توصیه هائی که نادیده گرفتن آن می تواند به روابط مالی گسترده بانک های بزرگ با ایالات متحده صدمه بزند. صدمه ای که برای هیچ یک از آن ها قابل تحمل نیست. و می تواند به کاهش سود و اعتبار آنها همراه باشد.
وزارت خزانه داری آمریکا هشتم سپتامبرجاری به ممنوع کردن فعالیت های بانک صادرات - حتی به صورت غیرمستقیم آن که قبلا امکان پذیر بود – پرداخت . مقامات آمریکائی در توجیه عمل خود گفته اند دولت ایران از این بانک برای تغذیه مالی گروه های تروریستی استفاده می کند.
مقامات ایرانی بارها آمریکا را تهدید کرده اند که معاملات خود رابه جای دلاربا ارزهای دیگری مانند یورو به انجام خواهند رساند. تهدیدی که در زبان سیاست های پولی و حتی بانکی بی ارزش به نظر می رسد و تنها ارزش تبلیغاتی دارد. اما مقامات ایرانی ادعا کرده اند که با این کار ارزش دلار کاهش پیدا خواهد کرد.
مقامات ایرانی در سه ماه گذشته که پرونده هسته ای ایران راهی شورای امنیت شد تمامی فشار تبلیغاتی خود را بر دو نکته گذاشتند. اول آن که ایران از تحریم صدمه نمی بیند و دیگر این که به علت اختلافات بین اعضای شورای امنیت چنین تفاهمی صورت نخواهد گرفت. همزمان با این تبلیغات، مقامات ایرانی بیش ترین کوشش های خود را به کار گرفته اند که به هر ترتیب ممکن مانع از تصویب قطعنامه تحریم گسترده شوند. در این کار علاوه بر تفاهم های دراز مدت اقتصادی – مانند فروش بیست ساله گاز به چین – سایر زمینه های وارداتی هم در نظر بوده است. اما آخرین گام که حضور دبیر شورای عالی امنیت ملی در مسکو و پذیرش تلویحی طرح روسیه برای غنی سازی مشترک اورانیوم در خاک آن کشور نشان می دهد که امتیازهائی که تاکنون داده شده تا جائی نبوده است که روسیه را در حمایت از ایران راضی کند و نیاز به افزودن بر بهای معامله پیش آمده است. با این همه گفته می شود که اگر اعضای دائم شواری امنیت بر طرحی هر چند محدود به توافق برسند، که به ظاهر چنین خواهد شد؛ همه کشورهای جهان موظف به تبعیت از مفاد قطعنامه خواهند بود.
روز دوشنبه غلامحسین الهام به مانند رییس جمهوری گفت که ایران برای هرشرایطی آماده است واز تحریم نگرانی ندارد. ازسوی دیگر داوود دانش جعفری وزیر اقتصاد نیز درواکنش به محدودیت های به عمل امده گفته است که ایران تلاش می کند معاملات مبتنی بردلار را در جواب محدودیت هایی که آمریکا برای بانک های ایران ایجاد کرده به حداقل کاهش دهد. به گفته او بانک های آمریکای مدتهاست که معامله با ایران را متوقف کرده اند به همین جهت وابستگی ایران به دلار کاهش یافته است.
این درحالی است که به گفته برخی از فعالان عرصه اقتصادی برخی معاملات تنها به دلار صورت می گیرد وامکان چنین انتقالی در صورت پرداخت های اضافی به بانک های واسطه خواهد بود و از طرف دیگر در دست بانک مرکزی را در بازی با دارائی های ایران در بازار پولی جهان تا به جائی می بندد که در بیست و هفت سال گذشته که همیشه تمایل برای تعویض دلار از مبنای محاسبات بهای نفت وجود داشته، به علت زیان های فراوانش مسوولان از آن خودداری کرده اند. به این ترتیب مقامات ایرانی مجبور خواهند بود تا بیش از پیش ازبانک های آسیایی به عنوان محلی برای انجام معاملات خود استفاده کنند. کاری که زحمات و هزینه ها و ریسک های خود را دارد.