مساله صلاحیت‌ها در انتخابات آینده و نحوه مواجهه شورای نگهبان با نامزدهای نزدیک به اصلاح‌طلبان مدتها است که به یکی از مهمترین مسایل سیاسی در ایران تبدیل شده است. برخی پیشنهاد کرده‌اند که باید تعداد زیادی از نیروهای نزدیک به اصلاح‌طلبان نامزد انتخابات شوند تا حتی در صورت رد صلاحیت گسترده این افراد نیز، تعدادی از آنها بتوانند از سد شورای نگهبان گذشته و در انتخابات شرکت کنند. با اینهمه به نظر می‌رسد که این برنامه مورد تایید همه اصلاح‌طلبان نیست.
مرتضی حاجی، وزیر سابق آموزش و پرورش و از اصلاح طلبان نزدیک به جبهه مشارکت در گفتگو با خبرگزاری ایلنا گفته است: “من فکر می‌کنم نامزدها باید با علم به وجود چنین سازوکاری ثبت‌نام کنند که بخشی از این سازوکار انتخاباتی، حضور ناظری به نام شورای نگهبان است و این ناظر، نظارتش در همه مراحل انتخابات استصوابی است. البته به موازات ثبت‌نام‌ها، برخی گفت‌وگوها و رایزنی‌ها صورت خواهد گرفت تا شرایط نرم‌تر شود و برخوردها برای تایید صلاحیت‌ها برخوردهای مناسب‌تری شود. اما اینکه فکر کنیم شرایط بر وفق مراد اصلاح‌طلبان خواهد شد اشتباه است و چنین اتفاقی نخواهد افتاد. ان‌شاء‌الله آنهایی که توانستند از این مرحله عبور کنند با هماهنگی مناسب و همراهی مجموعه اصلاح‌طلبان بتوانند آرای مردم را جلب کنند و به مجلس ورود پیدا کنند.”
حاجی درباره نحوه خنثی کردن ردصلاحیت‌ها هم گفته است: “یک نظر این است که هر قدر تعداد ثبت‌نام کننده بیشتر باشد بهتر است و یک نظر این است که رفتارها و ثبت‌نام‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که برای تصمیم‌گیران ایجاد نگرانی نکند و این شبهه پیش نیاید که اصلاح‌طلبان می‌خواهند هزینه ردصلاحیت‌ها را بالا ببرند و این شرایط را با قصد و غرض سیاسی به وجود آورده‌اند. به نظر من کسی که می‌داند مورد تایید شورای نگهبان قرار نمی‌گیرد، لازم نیست ثبت‌نام کند و در واقع از ثبت‌نام به عنوان یک ابزار برای تحت فشار قرار دادن استفاده کند. من باورم این است کسانی که حداقل برای خودشان مشخص است که مورد تایید قرار می‌گیرند و شورای نگهبان برای عدم تاییدشان بهانه‌ای ندارد، ثبت‌نام کنند و به تعداد لازم هم ثبت‌نام کنند یعنی بسته به اینکه هر حوزه انتخابیه چند کاندیدا نیاز دارد در حد معقولی ثبت‌نام کنند.”
با اینهمه به نظر می‌رسد که پیشنهاد مرتضی حاجی چندان مورد پذیرش دیگر اصلاح‌طلبان نیست. چندی پیش محمدرضا عارف، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و معاون اول دولت خاتمی گفته بود: “از هم‌اکنون نباید وارد فضای بدبینی نسبت به دست‌اندرکاران امر انتخابات شد، اصلاح‌طلبان خود را برای بدترین شرایط آماده کرده‌اند. آنقدر نیرو در کل کشور داریم که از ردصلاحیت‌ها نگران نیستیم.”
اوایل مرداد ماه گذشته نیز رسانه‌های راستگرای ایران با انتشار خبری ادعا کردند که استراتژی پیشنهادی بخشی از اصلاح‌طلبان “سونامی نامزدی” در انتخابات آینده است. این خبر را اولین بار سایت راستگرای پارس منتشر کرده و با اشاره به مصوبه جدید “شورای عالی اصلاح طلبان” آورده بود: “[این مصوبه] برای نظر رییس دولت اصلاحات و مشورت با حسن روحانی، حسن خمینی و اکبر هاشمی رفسنجانی ارایه شده است، به ازای هر حوزه انتخابیه، اصلاح طلبان حداقل ۶ نامزد ثبت نام نمایند تا اطمینان حاصل کنند در صورت عدم تایید یک کاندیدا، کاندیدای دیگری داشته باشند. بعد از تایید صلاحیت ها در صورت بیشتر بودن نامزدهای اصلاح طلب از نماینده های مورد نیاز در هر حوزه انتخابیه، با سازوکاری مشخص نسبت به حذف سایر نامزدها اقدام می شود. در دلایل اجرای این طرح همچنین نسبت به قرار دادن شورای نگهبان در موضع انفعال، اشاره شده است.”
نهاد عالی اصلاح‌طلبان که در واقع تلاشی برای نزدیک کردن اصلاح‌طلبان و متحدان هاشمی‌رفسنجانی است، اولین بار در خرداد ماه گذشته تشکیل شد.
در آن زمان هفته‌نامه صدا، نزدیک به حزب کارگزاران سازندگی درباره ترکیب این شورا نوشته بود: “در اولین جلسه «نهاد عالی اصلاح طلبان» رئیس دولت اصلاحات، عبدالله نوری، سیدمحمد موسوی خوئینی ها، محمدعلی نجفی، سیدهادی خامنه ای، مصطفی معین، محمدرضا عارف، سیدحسین مرعشی، محمدرضا خاتمی، محسن امین زاده، سیدعبدالواحد موسوی لاری و اکبر ترکان حضور داشتند. موسوی خوئینی ها به نمایندگی از مجمع روحانیون، هادی خامنه ای به نمایندگی از مجمع نیروهای خط امام و شورای هماهنگی اصلاحات، حسین مرعشی به نمایندگی از حزب کارگزاران سازندگی ایران و اکبر ترکان به نمایندگی از حزب اعتدال و توسعه در این جلسه حاضر بودند. این «نهاد عالی» قرار است هر ماه در مکانی از پیش تعیین شده برگزار شود.” این هفته‌نامه همچنین با اشاره به مصوبات اولین جلسه آن خبر داده بود که اعضای شورا مقرر کرده‌اند که “از دولت بخواهند از حقوق همه نامزدها دفاع کند.” و البته “اصلاح طلبان نیز در انتخابات از دولت حمایت کنند.”
البته نگرانی از ردصلاحیت‌های شورای نگهبان تنها به اصلاح‌طلبان محدود نمی‌شود. به نظر می‌رسد که متحدان حسن روحانی و حتی نزدیکان علی لاریجانی هم نگرانی‌های مشابهی دارند.
چند ماه پیش اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی فاش کرده بود: “مخالفان دولت به صورت جدی به دنبال ایجاد نگرانی در بین نیروهای معتدل هستند. تهدیدات مختلفی صورت می گیرد. تلاش می‌شود نیروهای مردمی و معتدل شهرستان ها از کاندیداتوری روی گردان شوند. به آنها القا می شود که اگر در انتخابات کاندیدا شوند یا فعالیت های خود را آغاز کنند با آنها برخورد می شود. اصلاح طلبان و نیروهای معتدل و حامیان دولت توجه داشته باشند که نباید فریب این جوسازی‌ها را بخورند. باید مقاومت کرد.” او همچنین تاکید کرده بود: “در آخرین نظرسنجی‌های صورت گرفته اصلاح طلبان وضعیت خوبی داشتند. البته برخی نیز به مدیریت انتخابات هم اشاره می‌کنند و نگران رد صلاحیت‌ها و مدیریت انتخابات هستند. امیدوارم این مسایل با مذاکرات حل شود. باید دغدغه‌ها را به حداقل برسانیم.” سخنان حسن روحانی درباره ضرورت جدا کردن مسیر نظارت از اجرا در انتخابات -که موجب اعتراض‌های گسترده راستگرایان شد- را نیز باید در همین راستا ارزیابی کرد.
علی لاریجانی هم یکبار تاکید کرده بود: “مردم نباید احساس کنند دستگاهی به صورت سازمان‌یافته در انتخابات دخالت می‌کند. کاندیداها نباید به وسیله دستگاه‌های مختلف تهدید شوند که مثلا اگر چنین حرفی بزنید ردصلاحیت می‌شوید، این افراد کاندیداهای مجلس هستند و باید از حقوق ملت دفاع کنند، اگر تا این حد تهدید شوند آن قدر شخصیت‌شان له می‌شود که دیگر نمی‌توانند از حقوق ملت دفاع کنند.”
