تنش های موجود حول برنامه هسته ای ایران و بی ثباتی شرایط برای سرمایه گزاری در ایران توتال را از طرح های خود برای سرمایه گزاری در جمهوری اسلامی ــ البته فعلاً ــ منصرف کرده است.
کریستف دو مارژوری، مدیر عامل شرکت نفتی توتال روز دهم ژوئیه در گفت و گو با فاینشنال تایمز توسعه طرح پارس ال ان جی برای استخراج گاز و تبدیل آن به مایع را در شرایط فعلی با ریسک بسیار بالا ارزیابی کرد. توتال در حال آماده سازی مقدمات اجرای این طرح ده میلیارد دلاری با مشارکت شرکت نفتی پتروناس مالزی و شرکت ملّی نفت ایران بود. انزوای سیاسی ایران و پی آمد های آن که موجب تشدید روزافزون تحریم های صنعتی شده به توان ایران در بهره برداری از ذخایر عظیم سوخت خود آسیب های جدی وارد آورده است. کریستف دو مارژوری می گوید: “اگر ما الان در ایران سرمایه گذاری کنیم. از بعد سیاسی خطر کرده ایم چون همه خواهند گفت توتال برای پول حاضر است به هر کاری تن دهد”. بعد از امضای پیش نویس توافقنامه سال 2006 که بر اساس آن متن دقیق قرارداد میان ایران و توتال( قیمت و حجم گاز و …) می بایست نوشته می شد مذاکرات متوقف شد. البته مدیران توتال سعی کرده اند همه پل ها را پشت سرشان خراب نکنند امّا اصرار تهران بر غنی سازی اورانیوم در جهت مقاصد صلح آمیز ــ به گفته ایرانی هاــ یا برای استفاده نظامی ــ از نظر غرب ــ نهائی کردن قرارداد توتال را غیر ممکن ساخته است. هر چند کریستف دو مارژوری در گفت و گو با لوموند تأکید کرد که” توتال قصد دارد رابطه با شرکت ملّی نفت ایران را حفظ کند”.
همزمان بااین اظهار نظرها در روزهای اخیر تنش میان تهران و غرب اوج بیشتری گرفته است. روز چهارشنبه جمهوری اسلامی اعلام کرد که دست به آزمایش موشک های میان برد و دور برد زده است، از جمله موشک شهاب 3 که قادر است تا اسرائیل برسد. چند روز پیش از اعلام این آزمایشات فرمانده ستاد ارتش هشدار داده بود که اگر منافع ایران به خطر بیافتد کشورش بدون تعلل تنگه هرمز را در گلوگاه خلیج فارس، که معبر بیش از یک سوم نفت مورد نیاز دنیا است، مسدود خواهد کرد. درپی این هشدار ایران تهدید کرد که اگر اسرائیل یا آمریکا به تأسیسات هسته ای این کشور حمله کنند تل آویو و ناوگان پنجم آمریکا در بحرین را ”به آتش خواهد کشید”.
آیا توتال تحت تأثیر فشارهای آمریکا تصمیم به معلق کردن طرح های خود نگرفته است؟ مدیران توتال مکرراً تأکید می کنند که از واشنگتن دستور نمی گیرند امّا به مصوبات سازمان ملل و اتحادیه اروپا و فرانسه احترام می گذارند. پاریس از مجاری غیر رسمی به توتال فهمانده است که نبایدبیش از این خود را در ایران درگیر کند. شرکت نفتی فرانسوی از سال 1997 در ایران به استخراج نفت مشغول است.
امّا به رغم گفته های توتال، واشنگتن علناًً از اینکه بسیاری از شرکت های بزرگ غربی از طرح بهره برداری از بزرگترین ذخایر گاز جهان در منطقه پارس جنوبی اعلام انصراف کرده اند ابراز خرسندی می کند. بهره برداری از این منطقه میان ایران و قطر تقسیم شده است. نیکلاس برنز، معاون وزیر امور خارجه آمریکا اخیراً به اعضای کنگره گفت: “طی سال جاری چند شرکت بزرگ نفتی مثل توتال، شل و انی و رپسول عملیات مهم خود را در میدان گاز پارس جنوبی تعطیل کردند”. وی همچنین اعلام کرد که دولت آمریکا سرگرم “بررسی جدی” مسئله سرمایه گزاری شرکت نروژی استات اویل هیدرو در ایران است تا مطمئن شود که این شرکت از قانونی که اجازه سرمایه گزاری های جزئی در ایران را می دهد تخطی نکرده است.
تصمیم شرکت های بزرگ نفتی برای تهران، که هم اکنون نیز از قطر عقب مانده است، ضربه بزرگی است. این امیر نشین کوچک که در ساحل مقابل ایران در خلیج فارس قرار دارد اکنون به اولین صادر کننده جهانی گاز طبیعی مایع تبدیل شده است حال آنکه ایران هنوز نتوانسته اولین مرحله بهره برداری را شروع کند.
امّا این خبر، در شرایطی که بهای هر بشکه نفت به 140 دلار رسیده است، برای مصرف کنندگان نفت و گاز هم خبر خوبی نیست. دومارژوری معتقد است که دولت های غربی میان مقاصد ژئوپولیتیک و الزامات اقتصادی در کشاکش اند. از یک طرف در فعالیّت تولید کنندگان بزرگ نفت اختلال ایجاد می کنند ــ ایران و عراق در مجموع بیست درصد ذخایر نفت و هفده درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند ــ و از طرف دیگر خواهان افزایش تولید نفت، به خصوص از جانب کشورهای عضو اوپک هستند. رئیس توتال با دلخوری می گوید: “امیدوارم فردا گله نکنند که در بازار عرضه کمتر از تقاضاست یا قیمت ها بالاست”.
سعی تمام شرکت های بزرگ نفتی اینست که لااقل یک دریچه را به روی ایران باز بگذارند تا در صورت حلّ مسئله هسته ای ایران بتوانند طرح هایشان را به مرحله اجرا در آورند. کاهش وابستگی روز افزون به گاز روسیه آرزوی بزرگ اروپاست و گاز ایران می تواند این آرزو را محقق سازد، به خصوص از طریق انتقال گاز در طرح خط لوله نابوکو که قرار است از سال 2013 گاز آسیای مرکزی را به قاره کهن برساند.
منبع: لوموند 10 ژوئیه