در حالی‌که مقامات ایران و آمریکا برای یافتن راه‌حل عبور از مسیر دشوار توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای این کشور دیدار می‌کنند، گروهی از استادان دانشگاه پرینستون یک نقشه‌راه برون رفت از بن‌بست را پیشنهاد کرده‌اند.
گزارش پرینستون که در نشریه کنترل سلاح امروز منتشر شده، متمرکز بر مشکل‌سازترین مورد در چهار ماه مذاکرات اخیر بوده است و آن توانایی آینده ایران برای غنی‌سازی اورانیوم است. طرفین تاکنون نتوانسته‌اند این شکاف را پر کنند، چراکه هر کدام از منظر کاملا متفاوتی به آن نگاه می‌کنند.
غرب تلاش می‌کند زمانی را که ایران نیاز دارد تا اورانیوم را برای ساخت سلاح غنی‌سازی کند، افزایش دهد. نتیجه دلخواه این خواهد بود که این زمان حداقل یکسال باشد تا غرب بتواند به موقع، واکنش نشان بدهد. برای رسیدن به این نتیجه، ایران تنها باید چند هزار سانتریفیوژ داشته باشد. در صورتی‌که در حال حاضر ایران ۱۹ هزار سانتریفیوژ دارد که ده هزارتای آن فعال است.
ایران استدلال می‌کند که برای برآورده کردن نیازهای درازمدت انرژی و تحقیقاتی خود به این توان نیاز دارد و می‌خواهد از وابستگی کامل به نفت و گاز خلاص شود، برنامه‌ریزی درازمدت کند و برای مصارف پزشکی، صنعتی و کشاورزی ایزوتوپ بسازد.
پرینستون پیشنهادی دو مرحله‌ای دارد. این‌که برای راکتور تحقیقاتی کنونی، توان غنی‌سازی بسیار محدودی در نظر گرفته شود اما این انعطاف وجود داشته باشد که مطابق با آهنگ ساخت نیروگاه‌های انرژی هسته‌ای در آینده، این توان افزایش یابد. قرارداد حاضر با روسیه برای میله‌های سوخت هسته‌ای نیروگاه بوشهر، در سال ۲۰۲۱ منقضی می‌شود. اگر تهران بخواهد پس از آن از میله‌های ساخت خود استفاده کند، توان غنی‌سازی می‌تواند افزایش یابد، اما نه قبل از ۲۰۱۹.
ایران در این پنج سال می‌تواند روی مدرنیزه کرده نیروگاه‌های غنی‌سازی خود متمرکز شود و سانتریفیوژهای باستانی و ناکارآمد IR-۱ کنونی خود را که بر پایه تکنولوژی نیم قرن پیش است، با نسل جدید سانتریفیوژهای IR-۲m که پنج برابر توان دارد جایگزین کند. با نصب ماشین‌های جدید در این مرحله اول، توان کلی همان باقی خواهد ماند.
برای اطمینان دادن به جامعه بین‌المللی که ایران سانتریفیوژهای جدید خود را به سایت‌های پنهانی برای غنی‌سازی تا مرحله ساخت سلاح منتقل نمی‌کند، این کشور آن‌ها را تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای قرار خواهد داد. نویسندگان گزارش می‌گویند، حداقل شش ماه زمان لازم است که آن‌ها را سرهم کنند و بکار بیندازند. ایران در این مدت با پیروی از شفاف‌سازی‌های مورد توافق در ماه نوامبر، به آژانس اجازه می‌دهد به کارگاه‌های ساخت سانتریفیوژ و انبارهایش دسترسی داشته باشد.
در آخر، ایران و شش قدرت جهانی از پنج سال مرحله اول استفاده می‌کنند تا برای تشکیل یک کنسرسیوم چندملیتی که سوخت هسته‌ای را برای تمام منطقه تحت نظارت بازرسان تولید می‌کند، به گفتگو بپردازند.
مشکل اصلی این برنامه، مرحله دوم آن است که ایران توان غنی‌سازی حداقل ده برابر سطح کنونی را خواهد داشت و می‌تواند سالانه به اندازه ده‌ها بمب اورانیوم غنی‌سازی کند. راه‌حل پرینستون این است که یک رژیم شفافیت دائمی برای تولید سانتریفیوژ ایجاد شود تا آژانس همیشه بداند هر سانتریفیوژ کجا قرار دارد و روی تشکیل یک کنسرسیوم غنی‌سازی منطقه‌ای کار کند.
همچنین یک مکتب فکری نیز وجود دارد که می‌گوید هرگونه برخورد که تنها بر پایه زمان لازم برای ساخت سلاح باشد اشتباه است. جفری لوئیز از موسسه مطالعات بین‌المللی مونتری می‌گوید، اگر تهران بخواهد تقلب کند و پنهانی بمب بسازد، آن‌را با توان غنی‌سازی که رسما به آژانس اعلام کرده و تحت نظارت قرار دارد انجام نخواهد داد. اگر این کار را انجام دهد با حمله پیش‌گیرانه آمریکا یا اسرائیل روبرو خواهد شد. در عوض سعی خواهد کرد به صورت پنهانی این کار را انجام بدهد.
مشکل این برخورد این است که در شرایطی که ایران توان بالای غنی‌سازی و زمان لازم کوتاه داشته باشد، هرگونه ایراد در برنامه نظارت و تایید می‌تواند بهای سنگینی داشته باشد. بی‌دلیل نیست که مذاکرات بسیار آهسته پیش می‌رود و صحبت از دادن زمان بیشتر است.
منبع: گاردین -http://www.lobelog.com/us-iran-bilateral-talks-on-the-edge-of-a-nuclear-deal/http://www.ft.com/cms/s/0/7384e728-ec08-11e3-ab1b-00144feabdc0.html#axzz348Kc0U5hhttp://www.theguardian.com/world/2014/jun/07/us-iran-direct-nuclear-talks-genevahttp://www.nytimes.com/2014/06/08/world/middleeast/iran-tehran-offers-incentives-to-middle-class-families-to-have-more-children-as-population-declines.html?_r=0 9 ژوئن
