ند پارکر – رحیم سلمان
روحانیون و سیاستمداران درباره نام هایی که از لیست ترور به بیرون درز کرده اند، به آهستگی صحبت می کنند. نیروهای محافظ با سلاح های خودکار در بیرون مجتمع های مذهبی موضع گرفته اند و سلاح های کمری بر روی میزها آماده اند. نمی توان به هیچ کس اعتماد کرد. همه جناح ها از نزدیک شدن دوران سیاه به نجف – شهر مذهبی شیعیان عراق- در هراس هستند.
شیخ علی نجفی، فرزند و امین آیت الله العظمی بشیر نجفی- یکی از چهار روحانی ارشد شیعه در عراق، که به راهنمایی اغلب هم کیشان و سیاستمداران مشغول است می گوید: “شرایط مرموزی است.” این چهار نفر هم مانند سایر بزرگان کشور، خود را در میانه رویارویی دولت تحت رهبری شیعیان عراق با روحانی جوان پرآوازه به نام مقتدی الصدر، که خود نواده یک آیت الله العظمی است، گرفتار می بینند.
شرایط خوف انگیز بی اعتمادی و بدگمانی موجود، به خارج از کوچه های این شهر مذهبی و قدیمی باز می گردد. ممکن است کلید آرامش عراق نزد نجف باشد: اگر پای این شهر به خشونت ها کشیده شود، تقریباً بدون هیچ شکی، دامن تمام نواحی جنوب شیعه نشین را خواهد گرفت. نیروهای آمریکایی نیز آرایش گسنرده تری به خود خواهند گرفت اما شانس فروکش سوء ظن ها کم شده است. احتمالاً جناح های شیعه درگیر در ماجرا، برای پا درمیانی و پایان بخشیدن به بحران، گوشه چشمی به ایران خواهند داشت. در اینحال، شانس پیشرفت سیاسی در عراق فعلاً متوقف خواهد شد.
وقتی صدر شنبه شب تهدید کرد در صورت متوقف نشدن عملیات نظامی دولت علیه پیروان وی در بغداد و بندر جنوبی بصره به جنگ متوسل خواهد شد، دامنه ترس از یک رویارویی وسیعتر میان شیعیان بیش از پیش گسترده شد.
نجف شهری است که هر کس آنرا کنترل کند، مانند بصره که پر از ذخایر نفت است، نقش اساسی در دورنمای آینده عراق بازی خواهد کرد. اینجا شهری است که بزرگان سیاسی کشور، برای مشورت با آیت الله العظمی ها مراجعه می کنند. اینجا جایی است که صدر به عنوان فرد مقبول عامه، برای اولین بار مراکز محافظه کار مذهبی را به چالش کشید.
صلاح عبیدی، سخنگوی رسمی صدر، گفت: “نجف مانند آشپزخانه ای است که تصمیمات اساسی در آن طبخ می شوند.“
عبیدی در یک اتاق خشک و خالی در رستوران یک هتل تعطیل شده به کار مشغول است. محافظان او در لابی هتل، جایی که بر دیوارش تصویر خیره صدر با محاسن بزرگ که به خیابان های نجف نگاه می کند نقش بسته است. عبیدی اعتراف می کند که این اواخر شرایط سختی را می گذراند.
او گفت: “ما از این می ترسیم که شرایط از الان تا ماه اکتبر، برای طرفداران صدر مساعد و پایدار نباشد. نجف خیلی مهم است.“
منافع این شهر برای صدر و رقیبان او سرشار است: درآمدهای آنچنانی از زیارت کننده هایی که دسته دسته به اینجا می آیند، و امکانات تبلیغ و نفوذ در میان مردم را فراهم می آورد.
ولی نصر، یک کارشناس اسلام شیعی از دانشگاه تافتس، می گوید: “مقتدی به نوعی به شیعیانی که در نجف هستند، غبطه می خورد. صدر از نظر سیاسی محبوب است و آیت الله ها از نظر مذهبی. رقابت تنگاتنگی میان این دو وجود دارد. هر دوی آنها صاحب قدرت و محبوبیت هستند، و این چیزی است که شرایط را سخت و خشونت بار می کند.“
مذهبیون کهنه کار نجف از مدت ها پیش، صدر را به چشم یک فرد عامی که می تواند توده های شیعیان را به حرکت بیاندازد و جمعیت محلی را به خشونت وادارد، نگاه کرده اند. هیچ کس در این شهر از یاد نبرده که وقتی صدام حسین در آوریل 2003 از حکومت ساقط شد، فرزند یک آیت الله العضمی پرآوازه و خاص، از حبس خانگی به خونخواهی پدر از دنیا رفته اش برخواست. در آن ماه، عبدالمجید خویی، فرزند یکی دیگر از آیت الله العظمی ها، توسط عده ای در خارج از خانه صدر به قتل رسید.
سپس در تابستان سال 2004، صدر به عنوان حرکتی از شورش خود دربرابر آمریکایی ها، در بارگاه امام علی پناه گرفت. نبردی هم که میان آنها درگرفت، به ویرانی گورستان شهر و مناطق مجاور انجامید. در همان دوران بود که روحانی برجسته کشور، آیت الله العظمی سیستانی، برای نجات صدر پادرمیانی نمود و پیشنهاد خروج امن سپاه مهدی را از بارگاه امام علی داد تا راهی برای پایان بخشیدن به رویارویی یک ماهه آنها با نیروهای آمریکایی باشد. البته این بار، این آیت الله العظمی از پناه دادن به روحانی سرکش خودداری کرد.
آیت الله العظمی نجفی هم به فاصله سه روز از وقایع بصره، فتوایی صادر نمود و دولت عراق را تنها نیروی کشور دانست که حق در اختیار د اشتن سلاح را دارد.
پسرش، شیخ علی نجفی، هم جای تردیدی باقی نگذاشت که روحانیون از ارتش عراق حمایت می کنند. او گفت: ”ما کاری که دولت کرده را اقدامی مثبت می بینیم. مردم مایلند که فقط دولت از تنش ها بکاهد و قانون را به اجرا درآورد، و نه هیچ گروه دیگری.”
وضعیت شبیه نوعی قمار است. یک روحانی بانفوذ که اطلاعات زیادی از آیت الله العظمی ها و جنبش صدردارد، شرایط را با این عبارات مایوس کننده توصیف می کند: دولت ضعیف است، درحالیکه دستیاران صدر هم در خفا دریافته اند که کنترل برخی اعضای خود را که در حال دریافت کمک از ایران هستند، از دست داده اند.
او گفت: “گروه هایی در دل ارتش مهدی وجود دارند که به آدم ربایی، قتل و غارت مشغول هستند. آنها فرمانبردار مقتدی نیستند. آنها آشکارا در جهت منافع ایرانی ها رفتار می کنند.“
منبع: بوستون گلوب – 21 آوریل 2008