در حالیکه مذاکره میان ایران و گروه ۱+۵ برای رسیدن به توافق نهایی طی روزهای آینده در وین آغاز می‌شود٬ آیت‌الله علی خامنه‌ای٬ رهبر جمهوریاسلامی٬ و نزدیکان وی مواضع متفاوتی پیرامون مذاکره با غرب اتخاذ کرده‌اند.
رهبر جمهوریاسلامی در یکی از آخرین اظهارنظرهای خود درباره مذاکراتی که میان جمهوریاسلامی و کشورهای غربی از زمان روی کار آمدن دولت روحانی در جریان است٬ گفته بود که “من همواره طرفدار ابتکار در سیاست خارجی و مذاکره بوده و هستم و توصیه همیشگی من به مسئولان این بوده که در سیاست خارجی و مبادلات بین‌المللی هرچه تلاش و ابتکار وجود دارد به کار بندند. اما نباید نیازمندی‌های کشور و برخی مسایل همچون تحریم‌ها، به مذاکره گره زده شود. مسئولان باید موضوع تحریم را به طریق دیگری حل کنند”.
در اظهارنظرهای ماه‌های اخیر آیت‌الله خامنه‌ای همواره نوعی نارضایتی از مذاکره با غرب و عدم خوش‌بینی به این مذاکرات به چشم می‌خورد. اصول‌گرایان نیز در ماه‌های اخیر بارها مدعی شده‌اند که رهبر جمهوریاسلامی از مذاکره‌ها رضایت ندارد و حتی سخنانی از وی نقل شده که تاکنون توسط دفتر او تکذیب نشده است؛ مساله‌ای که با توجه به حساسیت دفتر وی درباره نقل‌قول‌هایی از این دست٬ می‌تواند نشانه‌ای از صحت آن‌ها باشد.
با این حال نزدیکان رهبر جمهوریاسلامی٬ مواضع متفاوتی در این زمینه اتخاذ کرده‌اند. آن‌ها عموما با خوش‌بینی بیشتری به این مذاکرات نگاه می‌کنند.
علی‌اکبر ولایتی٬ مشاور امور بین‌الملل آیت‌الله خامنه‌ای٬ در گفت‌وگویی با ایرنا ضمن انتقاد از تیم مذاکره‌کننده دولت احمدی‌نژاد٬ درباره تیم کنونی گفته است: “مذاکرات مبانی ای دارد که اصول آن توسط رهبر معظم انقلاب مشخص شده و دوستان مذاکره کننده باید در این چارچوب مذاکره کنند؛ چارچوب مذاکره مشخص است و تیم مذاکره کننده در داخل این چارچوب مذاکره می‌کنند”.
این سخنان ولایتی به عنوان یکی از نزدیکان رهبر جمهوریاسلامی از آن جهت اهمیت دارد که برخی از اصول‌گرایان بر این عقیده‌اند که رهبر جمهوریاسلامی از روند مذاکرات ناراضی است و نقش وی در این مذاکرات را پررنگ نمی‌دانند.
هفته گذشته نیز نقل‌قول مشابهی توسط اسحاق جهانگیری٬ معاون اول دولت روحانی٬ بیان شده بود. مهرداد لاهوتی٬ نماینده مجلس٬ با اشاره به جلسه مشترک فراکسیون رهروان ولایت با اسحاق جهانگیری٬ به نقل از وی گفته بود: “آقای جهانگیری در این جلسه عنوان کردند در دولت تلاش می شود تا هیچ دستور رهبری بر روی زمین نماند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن دستورات رهبری اجرا شود. معاون اول رئیس جمهور عنوان کرد تمام مراحل مذاکرات با مشورت رهبری انجام می‌شود بنابراین هر زمان رهبری تشخیص دهند که روند مذاکرات شکل دیگری پیدا کند دولت مطیع این مساله خواهد بود”.
هم‌زمان با این نقل‌قول٬ دو تن از نمایندگان مجلس٬ به حمایت از دولت در مذاکرات هسته‌ای پرداختند. عباس‌علی منصوری٬ عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس٬ گفت: “تیم مذاکره کننده ربطی به دولت ندارد و تیمی است که از طرف شورای عالی امنیت ملی اعزام می‌شود. تمام کسانی که نقد می کنند باید این مرزبندی را شفاف کنند که بار موافقت یا مخالفت باید از روی دوش دولت برداشته شود. شورای عالی امنیت ملی ۱۲ عضو دارد که با تغییر دولت تنها ۵ عضو آن تغییر کرده است و ۷ عضو آن از قبل باقی مانده‌اند. یعنی اکثریت اعضای شورای عالی امنیت ملی با تغییر دولت تغییر نکرده‌اند”.
سعید حیدری‌طیب٬ دیگر نماینده مجلس هم به نقش رهبر جمهوریاسلامی در این مذاکرات اشاره کرد: “دلیلی ندارد که در شرایط کنونی نسبت به آینده پرونده هسته‌ای کشور نگران باشیم. طبق قانون، مسائل کلان سیاست خارجی کشور زیر نظر شورای عالی امنیت ملی است و هر گونه تصمیم‌گیری راهبردی این شورا نیازمند توجه به چارچوب‌های کلی شکل گرفته از سوی مقام معظم رهبری است”.
پیش از این نیز برخی مقام‌های جمهوریاسلامی گفته بودند که آیت‌الله خامنه‌ای٬ در جریان ریز مذاکرات هسته‌ای قرار دارد. اکبر هاشمی‌رفسنجانی٬ رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ در این زمینه گفته بود: “رهبری نظام هم قبل و هم بعد از مذاکرات، تیم دیپلماسی و کارهایشان را تایید کردند”.
حمید بعیدی‌نژاد٬ معاون وزیر امورخارجه و مسئول دبیرخانه اجرای تفاهم‌نامه ژنو٬ نیز در مصاحبه با ایرنا خبر داده بود که تمام روند و جزییات به اطلاع رهبر جمهوریاسلامی و بقیه نهادهای مرتبط می‌رسد٬ اما تیم مذاکره‌کننده هرگز سخنی از این نمی‌گوید که “محورها و جزئیات توافق شده در جریان مذاکرات، جز به جز و یک به یک، نظر مقام معظم رهبری را داشته است”.
نشریه توقیف شده آسمان نیز٬ در اشاره ای تلویحی به نقل از محمد فروزنده٬ رییس بنیاد مستضعفان و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ نوشته بود: “همان روزی که توافق ژنو صورت گرفت، همه چیز تمام شد”. به گفته فروزنده “توافق ژنو، مانند قرارداد ۵۹۸ است. نظام تصمیم به بسته‌شدن این پرونده گرفته است”.
گرچه سخنان فروزنده مربوط به سال گذشته است٬ اما صحبت‌های مشابهی توسط عباس واعظ طبسی٬ نماینده ولی‌فقیه در خراسان هم مطرح شده که در مراسمی با حضور محمدجواد ظریف٬ گفت : “جمهوری اسلامی با اعتماد به این تیم و گروه مذاکره کننده به ریاست دکتر ظریف در چارچوب دیدگاه های رهبری معظم انقلاب اسلامی با نگاه به مصالح ملی، تکیه بر ارزشهای اسلامی و رعایت عزت و استقلال نظام اسلامی با دشمن صحبت می کند. اما صحبتی اصولی، منطقی و در عین حال آرام… گویا همه چیز دست به دست هم داده تا این مذاکرات به فضل الهی به ثمر برسد”.
با این حال چنین مواضعی و تاکید بر اینکه رهبر جمهوریاسلامی در جریان ریز مذاکرات قرار دارد٬ به مذاق اصول‌گرایان خوش نمی‌آید. رجانیوز٬ وب سایت نزدیک به جبهه پایداری٬ در این زمینه نوشت: “طی ماه های گذشته انتقادات فراوانی به عملکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان وارد شده است، بسیاری از نخبگان و دلسوزان انقلاب با هشدارهای مکرر خود در این باره، از آینده مذاکرات ابراز نگرانی و دلواپسی کرده اند اما دولت در پاسخ به این انتقادات یا منتقدان را «بی سواد» خطاب کرده و یا اعلام داشته این مذاکرات زیر نظر رهبر معظم انقلاب و با هماهنگی کامل ایشان انجام می شود و از این رو جای انتقادی به عملکرد دیپلماتیک دولت در این عرصه وارد نیست… با گذشت چند ماه از اجرای توافق مبهم و جنجالی ژنو، باز هم این منطق غلط از سوی برخی چهره ها مطرح و بصورت گسترده در رسانه ها انعکاس پیدا کرده که ضمن انتساب عملکرد سیاست خارجی دولت به رهبر انقلاب، صراحتا مغایر با رویکرد رهبری در قبال پرونده هسته ای اظهار نظر کرده اند… علیرغم تاکید صریح رهبر انقلاب مبنی بر عدم دخالت در جزییات مذاکرات هسته ای، مشخص نیست رویکرد غلط انتساب اقدامات اشتباه دولت در عرصه سیاست خارجی به رهبر انقلاب، دقیقا با چه منطقی صورت می گیرد”؟
با این حال اصول‌گرایان٬ چنین باوری ندارند. آن‌ها نه روند مذاکرات را به سود جمهوریاسلامی می‌دانند و نه آن را موافق نظر عالی‌ترین مقام جمهوریاسلامی. تاکنون سخنان زیادی به شکل مستقیم یا غیرمستقیم از سوی اصول‌گرایان به رهبر جمهوریاسلامی نسبت داده شده که حکایت از نارضایتی وی از مذاکرات ژنو دارد.
محمداسماعیل کوثری پس از پایان دور اول مذاکرات ژنو٬ گفته بود که برخی از “مقام‌های عالی” در جمهوریاسلامی٬ نسبت به این توافق انتقاد داشته و به همین دلیل٬ دستور تشکیل شورایی ویژه برای نظارت بر مذاکرات هسته‌ای داده‌اند. شورایی که متشکل از رییس‌جمهوری٬ وزیر امورخارجه٬ رییس مجلس و رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است.
در این مدت البته برخی دیگر از اصول‌گرایان نیز خبر از انتقادهای آیت‌الله خامنه‌ای به توافق ژنو داده بودند. جواد کریمی‌قدوسی٬ عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس٬ در این زمینه گفته بود که آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با سران سه قوه٬ گفته است: “از این متن تثبیت حق غنی سازی هسته‌ای ملت ایران بدست نمی‌آید و این توافقنامه ابهامات زیادی دارد و علت این مساله این هست که تیم مذاکره‌کننده بر حفظ حقوق هسته‌ای پافشاری نکرده است. من فقیه هستم و سه بار این متن را خوانده‌ام و از آن تثبیت حق غنی‌سازی هسته‌ای بدست نمی‌آید”.
یک سایت نزدیک به اصول‌گرایان نیز اقدام به انتشار فایل صوتی سخنان محمود نبویان٬ از اعضای جبهه پایدار٬ کرده بود که در آن گفته آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با سران سه قوه٬ “انتقادهای اساسی” به توافقنامه ژنو وارد کرده و آن را مغایر استقلال ایران دانسته است.
بهمن ماه سال پیش علی‌رضا زاکانی٬ نماینده مجلس٬ نیز خبر داده بود که رهبر جمهوریاسلامی به تیم مذاکره‌کننده ایران تذکر داده است “که در مذاکرات آتی، سطح مطالبات خودتان را بالا ببرید”.
آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوریاسلامی همان زمان درباره مذاکرات با غرب گفته بود: “بعضی از مسئولین آن دولت و این دولت فکر می‌کنند اگر در موضوع هسته‌ای مذاکره کنند مسئله حل می‌شود، در سخنرانی اول سال هم گفتم که من به مذاکره خوش‌بین نیستم و به جایی نمی‌رسد ولی مخالفتی هم ندارم”.
