دانا شهسواری
جمع آوری تصاویرو شمائل ائمه و امامان از دسته ها و هیات های مذهبی، اتفاقی بود که محرم امسال را تحت الشعاع خود قرار داد. ماموریتی که امسال در ماه محرم بر عهده ی نیروی انتظامی گذاشته شده بود، تا زمان تنظیم این گزارش درگیری و اعتراض مردمی را در پی نداشته است.
به نظر می رسد اغلب مردم ایران با رضایتمندی یا حداقل بی اعتنایی، به این اقدام نهادهای مذهبی چراغ سبز نشان داده بودند. از مدتها قبل، اعتراض های بسیاری از سوی مردم نسبت به “عزاداریهای آلوده به خرافات وشرک” بروز یافته بود. از این گذشته بسیاری از علمای اعلام نیز نسبت به نوع عزاداریها و رواج انواع جدید مداحی ها و مرثیه خوانی ابراز وحشت کرده بودند. مرثیه هایی که به گفته ی این علما بیشتر انسان را به “رقص” وامی داشت تا یادآوری مصیبت امام حسین و دیگر ائمه.
امسال این اعتراض ها نهایتا تاثیر خود را چنان نشان داد که به طور رسمی اعلام شد، نیروی انتظامی با هیات های عزاداری و دستجاتی که تصاویر منسوب به امام حسین و دیگر ائمه را نصب کرده و همراه داشته باشند برخورد می کنند.
طبق دستورالعمل جدید که نیروی انتظامی در اختیار دارد و این دستورالعمل به تائید علمای حوزه ی علمیه ی قم نیز رسیده است، صورت و چهره ی ائمه و پیامبردر عکس هاباید کاملا سفید و بدون چشم و لب و دهان باشد.
به همین جهت وقتی گفته شد که ماموران اسپری سفید رنگی دارند و به صورت شمایل می پاشند فغان برخی دسته های عزاداری بلند شد و آن را حمل بر توهین به ائمه کردند. به همین جهت معاون نیروی انتظامی در سیمای جمهوری اسلامی توضیح داد که ماموران اسپری نمی پاشند تنها تذکر می دهند اما روزنامه ها نوشتند که دیده اند ماموران اسپری سفید می پاشند.
به هر حال هرچند که هنوز به طور کامل این تصاویر از میان مساجد و هیات های مذهبی حذف نشده است اما تا میزان زیادی از تعداد آنها کاسته شده است.
توزیع تصاویری بدیع از ائمه در چند ماه گذشته در واقع یکی از محرکین اصلی تصمیم نهادهای مذهبی در خصوص حذف پرتره های امامان بوده است. در یکی از این تصاویر امام علی با ذوالفقار به شکلی نشان داده شده است که برسیاره ی زمین احاطه دارد وضمن این از نوک شمشیرش خون می چکد.علما و برخی نهادها، این نوع تصاویر را کار دشمنان اسلام دانسته اند.
برخی معتقدند همچنین اعتراض به ترسیم کاریکاتورهای (بعضا توهین آمیز) حضرت محمد در سال گذشته در برخی کشورهای اروپایی نیز یکی از عوامل این تصمیم گیری بوده است. بر اساس دستورالعمل جدید هیچ سند تاریخی در مورد تصاویر ائمه و پیامبر وجود ندارد از این رو چهره ی آنان باید ناپیدا و سفید باشد.
قمه زنی
نیروی انتظامی از اولین ماه های انقلاب مامور شد که از قمه زنی جلوگیری کند اما همواره خبر می رسید که در نقاط دور روستاها و شهرستان ها و حتی در مناطقی در تهران هم قمه زنی در جریان است و این کشمکش همچنان ادامه دارد. اما امسال در بخشنامه ای که صادر شد، به موارد ممنوع در عزاداری ها یک مورد هم اضافه گردید: علم گردانی که از قدیم ترین عادت مردم در عزاداری محرم است. در هر منطقه و روستائی کسی به این افتخار مفتخرست که علم بزرگ را می گرداند. اما امسال دستور رسید که علم گردانی نشود. کاری که به گفته بعضی از روسای دسته ها نه لازم است و نه ممکن و فقط بر تشنج ها افزون می کند.
به همین جهت بود که معاون نیروی انتظامی اعلام داشت که این دستور عمل را امسال اجرا نخواهد کرد. اما جالب این که سردار به جای آن که بگوید سال آینده این بخشنامه اجرا می شود اعلام داشت که وقفه پیش رو، فرصت خواهد بود تا نیروی انتظامی با جست و جوی روایت و احادیث به بررسی این موضوع (منع علم گردانی) بپردازد.
از این گذشته، امسال به دستور نیروی انتظامی هیات ها و دستجات عزاداری امام حسین حق ندارند پس از ساعت 12 شب فعال باشند. ساعت 12 شب از نظر نیروی انتظامی ساعت خاموشی چراغ های هیات و ساکت شدن بلند گو ها است. با این وجود هنوز اغماض هایی دیده می شود.
در هر حال، گذشته از اعتراض ها، ظاهرا بسیاری از شهروندان هم موافقت خود را با اقدامات اخیر دستگاه های مسوول در مورد مراسم عزاداری نشان داده اند. به نظر می رسد با این حساب از سال آینده بسیاری از هیات ها و تکیه هایی که با استفاده از بودجه عمومی فعالیت می کردند، به شکلی دیگر درخواهند آمد.
حدف عکس ها و ممنوعیت علم گردانی علم هایی که گاه حتی طولی بیش از 30 متر و صدها کیلو گرم وزن دارند، ار رونق بازار این هیات ها می کاهد. از این گذشته احداث تکیه ها در خیابان ها و معابر مشکلات بسیاری را برای ترافیک تهران ایجاد می کند. این مساله نارضایتی بسیاری از شهروندان را سبب شده است.
برخی تحلیل گران معتقدند که علت اصلی همه این دستورهای اخیر، جلوگیری از نمایش تفاوت های شیعیان ایرانی با سنی هاست که به چنین مراسمی نام “شرک” می نهند. ظاهرا برخی نهادهای مسوول معتقدند که “دشمنان” با نمایش آداب و رسوم باستانی عزاداری شیعیان، مخالفت سنی ها را جلب خواهند کرد.
ناگفته نماند که انواع متفاوتی از مقررات مربوط به مراسم عزاداری، در عراق هم به اجرا گذاشته شده است.