یاد یاران ♦ سینمای جهان

امید حبیبی نیا
امید حبیبی نیا

‏سیدنی پولاک، یکی از آخرین بازمانده های نسل کارگردان های بزرگ، سازنده فیلم های مشهوری چون به اسب ها ‏شلیک می کنند، مگرنه؟، سه روز کندور، یاکوزا، آن طور که بودیم، سوارکار برقی، توتسی و از درون آفریقا دوشنبه ‏شب گذشته (26 مه، 6 خرداد) درگذشت. به همین مناسبت نگاهی گذرا به زندگی وکارنامه وی انداخته ایم….‏

polak1.jpg

سیدنی پولاک‏

‎ ‎یکی از آخرین بازمانده ها‎ ‎

کارگردان فیلم های مشهوری چون به اسب ها شلیک می کنند، مگرنه؟ توتسی و از درون آفریقا دوشنبه شب گذشته(26 ‏مه، 6 خرداد) در خانه خود درحالی که همسر و فرزندانش بر بالینش بودند درگذشت.‏

سیدنی پولاک که اخیرا مستندی از او به نام طرح های فرانک گری درایران به نمایش درآمده بود، از ده ماه پیش که ‏پزشکان اعلام کردند به سرطان پیشرفته مبتلا شده، تا روزهای آخر به کار خود ادامه داد.‏

جورج کلونی که با پولاک در فیلم مایکل کلایتون هم بازی بود، در بیانیه ای به مناسبت مرگ وی نوشت: “سیدنی جهان ‏را کمی بهتر، سینما را کمی بهتر و حتی شام را کمی بهتر ساخته بود.“‏

سیدنی پولاک در اول ژوئن 1934 در خانواده یهودی مهاجری که از روسیه به آمریکا رفته بودند متولد شد، او با وجود ‏جدایی والدینش از یکدیگر توانست سرانجام به یک مدرسه بازیگری در نیویورک زیر نظر استنفورد میزنر راه یابد. ‏پولاک یا آن گونه که آمریکایی ها نامش را تلفظ می کنند “پالک” خیلی زود به تلویزیون راه یافت و در آنجا علاوه بر ‏بازیگری سمت های مختلفی را از دستیار کارگردانی تا تهیه کنندگی اجرایی برعهده گرفت.‏

آغاز کار پولاک در تلویزیون به عنوان کارگردان در دهه 1960 با دو سریال مشهور فراری و آلفرد هیچکاک تقدیم ‏می کند، اعتبار بسیاری برای وی به ارمغان آورد. پولاک فیلم ریسمان باریک (1965) وارد سینما شد که داستانش در ‏باره یک کارآموز روانشناسی بالینی با بازی سیدنی پواتیه است که در شب کشیک خود در مرکز فوریت های ‏روانپزشکی با تلفن زنی (آنا بنکرافت) که می گوید مقدار زیادی قرص خواب آور به قصد خودکشی خورده است، ‏روبرو می شود. فیلم نامزد دو جایزه اسکار شد و علاوه بر موفقیت در گیشه، نقدهای تحسین آمیزی نیز از سوی منتقدان ‏دریافت کرد. ریسمان باریک نویدبخش ظهور کارگردان مولف دیگری در دهه کارگردان های مولف سینمای آمریکا ‏شد.‏

polak2.jpg

موفقیت این فیلم سبب شد تا وی در همان سال فیلم دیگری با عنوان این ملک مصادره شده[در ایران با نام این ملک ‏متروک شده شناخته می شود] را با حضور بازیگران مشهوری چون ناتالی وود، رابرت رادفورد، کتی رید، چارلز ‏برانسون و ماری بدهام کارگردانی کند.‏

فیلمنامه فیلم را فرانسیس فورد کاپولا، فرد کو و ادیت سامر براساس نمایشنامه مشهوری از تنسی ویلیامز در باره دوران ‏بحران و رکود اقتصادی آمریکا و کشورهای غربی در دهه های دوم و سوم قرن بیستم -معروف به دوران رکود بزرگ ‏اقتصادی-نوشته بودند. این فیلم نیز با تحسین بسیاری روبرو شد و ناتالی وود برای بازی در آن نامزد اسکار شد.‏

polak3.jpg

در سال 1969 پولاک یکی از فیلم های کلاسیک هالیوود در این دهه را ساخت: به اسب ها شلیک می کنند، مگرنه؟ که ‏بازهم در باره دوره رکود اقتصادی در آمریکاست.‏

داستان فیلم که از کتابی به همین نام نوشته هوراس مک کوی اقتباس شده در باره یک محکوم به اعدام است که آرزو ‏داشت کارگردان سینما شود و در آخرین لحظات زندگی وقایع زندگی خود را به خاطر می آورد.‏

فیلم پس از آنکه با نقدهای مثبت بسیاری روبرو شد، در 9 رشته از جمله بهترین کارگردانی نامزد اسکار شد که برای ‏بهترین بازیگری نقش دوم مرد به این جایزه دست یافت.منتقدان فیلم نیویورک نیز جایزه بهترین بازیگر زن را به جین ‏فوندا برای بازی در همین فیلم اهدا کردند و جایزه منتقدان فیلم آمریکا برای بهترین فیلم در سال 1969 به این فیلم تعلق ‏گرفت.‏

polak4.jpg

پولاک موفقیت خود را با آن طور که بودیم با بازی باربارا استریسند و رابرت ردفورد در سال 1972 تکرار کرد، ‏داستان عاشقانه پرتنشی که براساس فلاش بک شکل گرفته است: کتی موروسکی یک کمونیست ضدجنگ که عاشق ‏هابل گاردنر افسر نیروی دریایی می شود.‏

ترانه های فیلم علاوه برخود فیلم به سرعت به شهرت و محبوبیت رسید و فیلم جایزه اسکار برای بهترین موسیقی و ‏بهترین ترانه را از آن خود ساخت، باربارا استریسند نیز نامزد اسکار بهترین بازیگری زن شد.‏

پس از آن سیدنی پولاک با فیلم سه روز کندور وارد صحنه سیاست روز آمریکا پس از رسوایی واترگیت و شکست در ‏جنگ ویتنام شد، داستانی در باره یک مامور سازمان ‏CIA‏ که گروهی در صدد شکار وی هستند.‏

فیلم بعدی پولاک یاکوزا نام داشت یک فیلم نوآر که پل شرایدر جوان فیلمنامه اش را نوشته بود و خیلی سریع در میان ‏دوستداران گونه تریلر جایگاهی مهم به دست آورد. ‏

polak5.jpg

در سال 1982، پولاک با توتسی بار دیگر تحسین منتقدان را برانگیخت. فیلمی کمدی در باره بازیگری که هیچ شرکتی ‏حاضر به کار با او نیست و او ناچار می شود برای به دست آوردن نقشی در یک سریال عامه پسند به لباس و هیبت زن ‏ها دربیاید. ‏

داستین هافمن برای این فیلم که به ظاهری زنانه درآمده بود نامزد اسکار شد و پولاک برای نخستین بار نامزد اسکار ‏بهترین کارگردانی شد. جسیکا لانگ نیز اسکار بهترین بازیگر نقش دوم را به دست آورد. فیلم با نه نامزدی اسکار و ‏یک اسکار به فروش خیره کننده ای در همان سال دست یافت.‏

سه سال بعد، پولاک با فیلمی که بسیاری آن را بهترین فیلم پولاک می خوانند، تماشاگران را به سینماها کشاند: از درون ‏آفریقا که در مجموع 28 جایزه اصلی از جمله هفت جایزه اسکار را از آن خود ساخت.‏

polak6.jpg

این فیلم با بازی مریل استریپ و رابرت ردفورد در باره داستان عشقی نافرجام در کنیا در دهه های ابتدایی قرن گذشته ‏است. این فیلم اسکار کارگردانی را برای سیندی پولاک به ارمغان آورد که در کنار بهترین فیلم، بهترین فیلمنامه ‏اقتباسی، فیلمبرداری، موسیقی، کارگردانی هنری و صدا، فیلم برنده اصلی اسکار آن سال بود.‏

شرکت بر اساس رمانی از جان گریشام، سابرینا بازسازی فیلم کلاسیک دهه پنجاهی با همین نام، عشق اتفاقی، مستندی ‏با نام طرح های فرانک گری آرشیتکت مشهور و مترجم با بازی نیکول کیدمن از فیلم های بعدی او هستند که همگی با ‏موفقیت تجاری همراه بودند.‏

آخرین کار او فیلم تلویزیونی بازشماری شنبه شب از شبکه ‏HBO‏ پخش شد که وی تهیه کننده آن بود و در باره انتخابات ‏ریاست جمهوری آمریکا در سال 2000 است که در آن ال گور به رقابت بسیار نزدیک با بوش پرداخت و بازشماری ‏آرا در ایالت فلوریدا به مناقشات بسیاری منجر شد و برخی معتقد به تقلب و دسیسه توسط جمهوریخواهان بودند.‏

سیدنی پولاک قرار بود خود کارگردانی این فیلم تلویزیونی را برعهده بگیرد ولی رو به وخامت گذاردن حالش سبب شد ‏تا در اوایل شروع فیلمبرداری این کار به کارگردان دیگری سپرده شود. این فیلم زمانی از این شبکه پخش شد که به گفته ‏مدیر برنامه هایش او آنقدر درد داشت که نتوانست آن را ببیند.‏

polak7.jpg

اوئن رویزمن، مدیر فیلمبرداری که در پنج فیلم از جمله هاوانا و توتسی با پولاک کار کرده است می گوید: فیلم های او ‏مانند یک قطعه موسیقی ناب شاعرانه و از نظر زمان بندی بی نقص هستند.‏

لئونارد مالتین، منتقد و مورخ سینما نیز گفت: کار پولاک هم در زمینه انتخاب سوژه ها و هم رویکردش به آنها بسیار ‏ارزشمند بوده است.‏

به اعتقاد بسیاری فیلم های پولاک در طول چهاردهه اخیر بازتابی از گرایش های جامعه آمریکایی به موضوعات ‏اجتماعی و سیاسی بوده است، فیلم هایی که برای بسیاری از علاقمندان سینما هم حرفی برای گفتن دارند و هم خاطره ‏برانگیزند.‏

پولاک همچنین در فیلم های بسیاری از کارگردانهای مشهور چون وودی آلن (شوهران و همسران)، رابرت آلتمن ‏‏(بازیگر) و استنلی کوبریک (چشمان کاملا بسته) ظاهر شده است به کارگردانی مشهور است که بهترین بازی ها را از ‏بازیگرانش می گیرد.وی گفته بود که همیشه با بازیگرانش مفصل گفتگو می کرده و پیش از آغاز هر صحنه به آنها می ‏گفته است: “بیا این را بازی نکنیم”!‏

پولاک زمانی گفته بود: بسیاری فکر می کنند که وقتی شما کاری مانند من در هالیوود دارید ساختن فیلم های شخصی با ‏استودیوها بزرگ و ستارگان مشهور بسیار مشکل است اما تصور می کنم من با فیلم های شخصی متفاوتی که ساخته ام ‏همه را فریب داده ام.‏

پولاک یکی از اعضای موسس انستیتو ساندنس و بنیاد فیلم آمریکا نیز بود که بیش از هفتاد فیلم بلند سینمایی و دهها ‏سریال تلویزیونی را به عنوان کارگردان، تهیه کننده و یا بازیگر در کارنامه خود دارد.‏

ساعتی پیش، ریچارد شیکل، منتقد تایم در سایت این رسانه نوشت: سیدنی کارگردانی مستقل در هالیوود باقی ماند و نگاه ‏شخصی اش در فیلم هایش آشکارا جلوه می کند. اما برخلاف بسیاری از کارگردان های بزرگ هیچ گاه خود بزرگ بین ‏نبود.‏