محمد فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره وضعیت سه هزار نفر از بورسیه‌های غیرقانونی گفت که تنها 36 نفر از آنان محروم شدهاند.
به گزارش خبرگزاری فارس فرهادی گفته: “هیچ فردی از طرف وزارت علوم اسمی در مورد بورسیه‌ها به رسانه‌ها نداده است. کسی که ظلم کرده و اسامی را در اختیار رسانه‌ها قرار داده است باید پاسخگو باشد ما نیز طرفدار این موضوع هستیم.” او اضافه کرده: “جمعبندیها صورت گرفته و تخفیف‌هایی که باید در بحث معدل و سن انجام شود نیز انجام شده و تا جایی که عدول از کیفیت تحصیلی نباشد این موارد لحاظ شده است. به جز ۳۶ نفری که اطلاعات غلط داده بودند کسی از تحصیل باز نمی‌ماند.”
خبرنگار خبرگزاری فارس پرسیده “پس از فرمایشات مقام معظم رهبری وزارت علوم به طور مشخص چه کارهایی برای بورسیه‌ها انجام داده؟” و فرهادی جواب داده: “ما برای کمیسیون اصل نود گزارشی فرستادیم و پس از فرمایشات مقام معظم رهبری جلساتی گذاشتیم که رئیس کمیسیون اصل نود نیز در آن جلسات حضور یافت و گزارشات را ابلاغ کردیم. شما فقط یک مسئله کلان و کلی در فضای رسانه‌ای می‌شنوید ولی واقعیت این است که این سه هزار نفر بورسیه ۵ تا ۶ گروه بودند و هر کدام شرایط خاص خود را داشتند. من هم عرض کردم که با اعمال تمام ضوابط و مقررات تصمیمات کلی گرفته شده است و همه می‌توانند تحصیل کنند ولی باید شرایطشان لحاظ شود که این مسئله را هم ما نگفتیم دیوان محاسبات اعلام کرده و گزارشات هم به مراجع ذیربط ارسال شده است.”
عقبنشینی کامل دولت از ماجرای بورسیه‌ها در حالی که در آغاز کار حتی به استیضاح و برکناری اولین وزیر علوم در این پرونده هم منجر شد، بعد از سخنان چند روز پیش رهبر جمهوری اسلامی اتفاق افتاده است. پیش از این و در شهریور ماه سال گذشته پس از آنکه رضا فرجی دانا وزیر علوم استیضاح شد، اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی گفته بود: “نجابت فرجی دانا و همکارانش باعث شد تا بسیاری از مسایل را در جلسه استیضاح نگوید ولی حتما این دولت موضوع بورسیه های غیرقانونی را پیگیری می کند حتی اگر ۱۰ وزیر علوم تغییر کند.”
چند روز بعد هم روحانی اعلام کرد: “از آقای میلی منفرد خواهش کردیم که مسئولیت وزارت علوم را بپذیرند دیدیم که مجلس شورای اسلامی نپسندید، اشکال ندارد. از آقای توفیقی خواهش کردیم که سرپرستی را به عهده بگیرند از یمین و یسار به ما فشار آمد که او را معرفی نکنید، گفتیم اهلا و سهلا سر فرود آوردیم برای این که دانشگاه و کشور آرام باشد، آقای دکتر فرجی دانا را آوردیم و ایشان شروع به کار کرد که بورسیه و ما ادراک البورسیه. ما نمی‌توانیم مساله‌ای را که صداقت و راستگویی و قانون در آن مورد توجه قرار نگرفته رها کنیم. از روز اولی که آقای دکتر فرجی آمدند اولین کلام من این بود که باید مساله بورسیه را دنبال کنید.” او در هشتمین همایش ملی نخبگان که به فاصله چند روز برگزار شد باز هم با اشاره به اینکه “بعضی‌ها گفته بودند وزیر علوم نباید به بورسیه‌ها دست بزند”، گفته بود: “کار ناقص وزیر دانشمند قبلی آقای دکتر فرجی‌دانا را توسط سرپرست محترم وزارت علوم، جناب آقای دکتر نجفی به زودی تکمیل خواهیم کرد و من امیدوارم تا پایان این هفته یا اوایل هفته آینده گزارش کامل موضوع بورسیه‌ها به اطلاع همه ملت ایران برسد.” او تاکید کرده بود: “در بررسی بورسیه‌ها بعضی موارد به افرادی می‌رسیم که انتصاب‌ها با اخلاق و با استعداد و کار و تلاش و کوشش نبوده است که باید به این نقطه برسیم، اما می‌دانیم که مشکلات را باید قدم به قدم از پیش پا برداریم.” چندی بعد وزارت علوم اطلاعیهای صادر کرد و خبر داد که بورسیه ۸۶۳ نفر از کسانی که غیرقانونی بوده، لغو شده است. با اینهمه مقاومتها بیش از آن بود که راستگرایان حتی به همین تعداد هم رضایت دهند.
ورود نهایی خامنهای به این پرونده نشان داد که از همان ابتدا نیز ماجرای بورسیه گروهی از “نورچشمیها” بدون هماهنگی با نهادهای بالادست ممکن نبوده است. سیدعلی خامنهای اواسط تیرماه گذشته در دیدار با گروهی از هوادارانش گفت: “سیاست‌بازی نشود، سیاسی‌کاری نشود، حاشیه‌سازی نشود. این حاشیه‌سازی‌ها به کار اصلی که عبارت است از کار علم و پیشرفت علم با همه‌ی خصوصیّاتی که این مسئله دارد، لطمه میزند. یکی از غلط‌ترین کارهایی که در این یکی دو سال اخیر اتّفاق افتاد، این مسئله‌ی بورسیه‌ها بود. اگر راست هم بود این حرف - که البتّه بعد تحقیق کردند، معلوم شد به آن شکل، راست هم نیست؛ آن‌طوری که روزنامه‌ها با آن بازی کردند هم نبود؛ به ما گزارشهای دقیق و بر اساس بررسی‌ها دادند- راهش این نبود که ما مسئله را روزنامه‌ای کنیم.” او سپس اضافه کرد: “یک تعدادی برخلاف قانون یک امتیازی به‌دست آوردند؛ خیلی خب، راه قانونی وجود دارد: لغو کنند آن امتیاز را؛ سروصدا ندارد. جنجال درست کردن، حاشیه درست کردن است و این سمّ برای محیط علمی است که بایستی با آرامش کار خودش را دنبال بکند. این سم را متأسّفانه افرادی بر اساس همان پایه‌های بینش فکریِ مبنی بر سیاسی‌کاری و سیاست‌بازی به کام دانشگاه کشور ریختند؛ چرا؟ علاوه بر اینکه ظلم هم شد -به خیلی‌ها ظلم شد- هم خلاف قانون بود این کار، هم خلاف تدبیر بود این کار، هم خلاف اخلاق بود؛ آن‌وقت مدام دم از اخلاق هم میزنند. توبه‌فرمایان چرا خود توبه کمتر میکنند!(۵) این کار اخلاقی بود؟”
گرچه در زمان انتشار خبر اعطای بورسیه غیرقانونی به بیش از سههزار نفر در دوره ریاستجمهوری محمود احمدینژاد، مشخص نبود که این “امتیاز” به چه کسانی تعلق گرفته است، اما با گذشت زمان و انتشار نامههای اعتراضی گروهی از این افراد مشخص شد که بسیاری از آنها از وابستگان به حکومت بودهاند. حتی بعد از انتشار سخنان خامنهای، باز هم این اعضای بسیج دانشجویی بودند که به استقبال این سخنان رفتند. از جمله شخصی با نام “امید چوپانکاره” که مسئول سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه شاهد معرفی شده است، گفته بود: “یکی از مسائلی که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند بحث بورسیه‌ها بود. متاسفانه مسئولانی که باید در رابطه با بورسیه‌ها وظیفه خود را انجام دهند، نتوانستند بدرستی از پس این مسئولیت برآیند تا اینکه رهبری معظم انقلاب مجبور شدند به مسئولان نکاتی را گوشزد کنند. سخنان رهبری در رابطه با بورسیه‌ها مسئولیت مسئولان را دوچندان کرد. لازم است مسئولان مربوطه سریعا در این خصوص اقدام و مشکلات را برطرف کنند.”
در دی‌ماه سال گذشته گروهی از بورسیه‌شدگان، بدون ذکر اسمشان، نامه‌ای سرگشاده به صادق لاریجانی نوشتند و ضمن اعتراض به لغو بورسیه‌ها هویت خود را نیز شرح دادند. از همین توضیحات مشخص بود که وابستگی آنها به کجاست. در نامه آنها حتی به گروهی از “عزیزان شاهد و ایثارگر” محروم شده هم اشاره شده بود. در این نامه آمده بود: “در یک سال گذشته دانشجویان بورسیه با توکل بر خداوند یکتا، ایمان به آموزه‌های اسلامی، اعتقاد به ارزش‌های انقلاب اسلامی و متعهد به رسالت انقلابی و ولایی خود، در برابر تمامی ناملایمات صبر پیشه کردند. […] اسناد دولتی حاوی اسامی دانشجویان بورسیه توسط اشخاص معلوم‌الحال منتسب به جریان فتنه به عنوان بورسیه‌های غیرقانونی، رانت‌خور و بی‌سواد، در سطح رسانه‌ها و به خصوص در اینترنت منتشر گردید و حیثیت اجتماعی و آبروی انسانی این دانشجویان به خاطر بازی رسانه‌ای فتنه گران به هیچ گرفته شد.” آنها با اشاره به اقدامات کمیته تعیین مصادیق بورسیه وزارت علوم که گروهی از بورسیه‌ها را محروم کرده بود، نوشته بودند: “عملا ۸۴۰ نفر را به بهانه‌هایی همچون سن، شرط معدل و… به لغو بورس و پرداخت ده‌ها میلیون تومان هزینه‌های تحصیلی محکوم نموده است. […]در این زمینه کمیته فوق، ۲۵۳۱ نفر را به جهت کسر معدل کارشناسی و یا کارشناسی ارشد، کبر سن، اشتغال همزمان با تحصیل و نیز تعدادی از عزیزان شاهد و ایثارگر را نیز به دلایل واهی دیگر به لغو بورس و پرداخت هزینه‌های وزارت علوم محکوم نمود. به دانشجویان بورسیه دیگری که برای لغو بورسشان بهانه‌ای وجود نداشت، نیز تا ۱۵ اسفند ماه امسال مهلت داده شد تا دریکی از دانشگاههای داخلی جایابی شوند.”
مقاومت در برابر وزارت علوم که با همراهی کمیسیون آموزشی مجلس انجام شد، در نهایت به دخالت مستقیم سیدعلی خامنهای و بازگشت همه بورسیه‌شدگان غیرقانونی به دانشگاه شده است. حتی شعبهای قضایی هم برای شکایت این “عزیزان” در مجتمع قضایی 15 خرداد در نظر گرفته شده تا اگر ظلمی به آنها رفته است، جبران شود.
