شروین امیدوار
سقوط هلی کوپترها در یک ماه گذشته به پنج فروند رسید. از این پنج فروند یک فروند حامل فرمانده لشکر سوم نیروی زمینی و چهار فروند آن متعلق به شرکت هلی کوپتری ایران بود. اخبار سقوط سه فروند از این هلی کوپترها از سوی خبرگزاری های رسمی کشور منتشر شد، اما تداوم سقوط هلی کوپترها سبب شد تا خبر سقوط دو فروند هلی کوپتر دیگر در طول هفته گذشته منتشر نشود.
از 26 بهمن تا به امروز پنج فروند هلی کوپتر در کشور سقوط کرد که در مجموع 23 کشته برجا گذاشت. دو سقوط اول در فاصله 26 تا 28 بهمن در دریاچه مهارلو در 20 کیلومتری شرق شیراز، پنج کشته برجای گذاشت. دو فروند هلی کوپتر اول از نوع آکروویل و متعلق به شرکت هلی کوپتری ایران وابسته به وزارت نفت بود. براساس گزارش خبرگزاری های ایرنا و ایسنا
هلی کوپتر اول صبح روز پنج شنبه 26 بهمن در حین پرواز از شیراز به سوی سیرجان دچار سانحه شد و در دریاچه مهارلو در 10 کیلومتری شیراز سقوط کرد که بر اثر آن سه سرنشین این هلی کوپتر جان خود را از دست دادند.
به گفته فرماندار شیراز، هلی کوپتر دوم در حال حمل لاشه هلی کوپتر اول بود. در سقوط هلی کوپتر دوم نیز دو سرنشین هلی کوپتر جان خود را از دست دادند و بدین ترتیب تلفات سقوط دو هلی کوپتر به 5 نفر رسید.
به گفته حمید تقی‌زاده دبیر ستاد اتفاقات پیش بینی نشده استان فارس، هلی کوپتر دوم نیز درست در همان جایی سقوط کرد که هلی کوپتر اول سقوط کرده بود.
سقوط اول به گفته دبیر ستاد حوادث غیرمترقبه استان فارس زمانی رخ داد که یکی از هلی کوپترهای وزارت نفت که تحت‌الاجاره سازمان زمین شناسی بود، به همراه سه سرنشین، شامل یک خلبان و دو کارشناس فنی ساعت 9 روز بیست و شش بهمن، برای انجام عملیات ژئوفیزیک از مبدأ فرودگاه دستغیب شیراز به سمت منطقه «گل‌گهر» سیرجان حرکت کرد. پانزده دقیقه بعد زمانی که ارتباط هلی کوپتر اول با برج مراقبت قطع شد، پیگیری‌ها با اعزام سه هلی کوپتر برای جست‌وجوی آن آغاز شد تا سرانجام در ساعت 15 و 30 دقیقه مشخص شد “هلی کوپتر گم شده در دریاچه مهارلو در فاصله 13 مایلی بخش داخلی دریاچه حوالی شیراز سقوط کرده است”.
براساس اعلام حمید تقی زاده صبح شنبه 28 بهمن ماه زمانی که عملیات بیرون کشیدن لاشه هلی کوپتر اول از طریق زمینی و هوایی در حال انجام بود، دومین هلی کوپتر بنا به دلایل نا مشخص، جلوی چشم امدادگران سقوط کرد. دبیر ستاد حوادث پیش بینی نشده استان فارس پس از سقوط هلی کوپتر دوم به خبرگزاری ها گفت: “به محض اطلاع از سقوط این هلی کوپتر نیروهای امداد اعم ازهفت دستگاه‌آمبولانس، یک هلی کوپتر اورژانس، هلال‌احمر، آتش نشانی وسایرامدادگران و نیروها از دستگاههای مربوط به محل اعزام شدند، و کار امداد رسانی را انجام دادند”.
برمودای ایران
پس از انتشار خبر سقوط دو هلی کوپتر متعلق به شرکت نفت، شایعاتی در مورد احتمال خرابکاری در این حوادث منتشر شد اما دبیر ستاد حوادث غیر مترقبه استان فارس با رد این اخبار گفت: “هنگام عملیات انتقال، گروه‌های مختلفی از امدادگران آتش‌نشانی و هلال‌احمر حضور داشتند، و از این رو احتمال هرگونه خرابکاری در منطقه منتفی است”.
فرماندار شیرازهم پس از سقوط دو هلی کوپتر به خبرگزاری فارس گفت که هر دو هلی کوپتر ساقط شده از هلی کوپترهای مجهزوپیشرفته استان فارس بودند و کمتر از 1000 ساعت سابقه پرواز داشتند. وی تایید کرد که خلبانان هر دو هلی کوپتر از خلبانان با سابقه استان فارس بودند و افزود: “بر اساس گمانه زنی های اولیه خطای دید به واسطه موقعیت ویژه دریاچه مزبورعامل اصلی سقوط بوده است”.
به گفته مدیر روابط عمومی شرکت هلی کوپتر ایران”این شرکت برای بازگرداندن اعتماد به نفس و همچنین تغییر روحیه به صورت داوطلبانه به مدت ۲۴ ساعت تمامی فعالیت های مربوط به پروازهای هلی کوپترها را به حال تعلیق درآورد”.
گرچه مسئول روابط عمومی شرکت هلی کوپتر ایران یک روز بعد از سقوط دو فروند هلی کوپتر این شرکت “علل نامعلوم” را عامل سقوط آنها اعلام کرد و گفت: “گروه های کارشناسی برای تعیین علل حادثه به منطقه اعزام شده اند و موضوع را از جهات مختلف بررسی کرده اند که بعد از نظر آنها، علت حادثه اعلام خواهد شد”. اما با وجود گذشت بیش از سه هفته، نه تنها نظر کارشناسان در مورد سقوط آن دو هلی کوپتر اعلام نشد بلکه سه هلی کوپتر دیگر نیز در شمالغربی و مناطق نفتی جنوب کشور سقوط کردند.
در این میان یک روزنامه در ایران پس از سقوط دو هلی کوپتر در دریاچه مهارلوی شیراز، این دریاچه را برمودای ایران نام داد، برمودایی که هنوز معلوم نیست بر اثر عوامل طبیعی بوجود آمده یا عوامل غیر طبیعی.
سقوط سوم؛ هلی کوپتر نظامی
سقوط سومین هلی کوپتر روز جمعه 4 اسفند در منطقه خوی در شماغربی کشور اتفاق افتاد. خبرگزاری های کشور ابتدا دلیل سقوط هلی کوپتر هوانیروز را که حامل فرمانده لشکر سوم نیروی زمینی سپاه پاسداران و تعدادی دیگر از فرماندهان این نیرو بود” شرایط بد آب و هوایی” اعلام کردند. اما در خبرهای دیگر از انفجار هلی کوپتر هوانیروز و کشته شدن سعید قهاری از فرماندهان سپاه و بیش از 12 تن از همراهان وی نیز سخن رفت.
به دنبال پیگیری های خبر سقوط این هلی کوپتر سپاه پاسداران توسط خبرگزاری ها، قرار گاه حمزه در اطلاعیه ای خبر داد: “سردار سعید قهاری، فرمانده لشکر 3 ویژه شهدا و سردار حنیف درستی، فرمانده یکی از تیپ های این لشکر، در میان سرنشینان این بالگرد بوده اند”. این اطلاعیه با اشاره به درگیری مسلحانه با گروهی در شماغربی کشور، افزود: “در ادامه پاکسازی مناطق مرزی شمال غرب از وجود اشرار ضدانقلاب و پس از اطلاع از حضور اشرار ضدانقلاب در 17 کیلومتری نوارمرزی، واحدهای عملیاتی لشکر 3 نیروی زمینی سپاه به سرعت در منطقه حضور یافته و با محاصره اشرار ضدانقلاب، اقدام به انهدام عناصر گروه های متجاوز کردند”.
سایت های خبری و روزنامه های داخل کشور هم در اخبار بعدی از اصابت موشک سخن به میان آوردند و نوشتند: “در حالی که برخی منابع، نقص فنی و برخورد بالگرد با برخی موانع را علت انفجار بالگرد عنوان می کنند، گروه های تروریستی تجزیه طلب مدعی شده اند برخورد موشکهای7 SAM موجب انفجار بالگرد و شهادت نیروهای ایرانی شده است”.
با این حال مقامات رسمی تاکنون در مورد سقوط هلی کوپتر هوانیروز اظهار نظری نکرده اند.
تحریم هلی کوپتری
سایت “امروز” روز پنج شنبه 17 اسفند از “سقوط پیاپی هلی کوپترهای شرکت ملی نفت” خبر داد و نوشت”در ماه گذشته چهار فروند از هلیکوپترهای شرکت نفت سقوط کرده اند”.
این سایت خبری با اشاره به “گزارش رسیده” در مورد سایر سقوط ها نوشت: “علاوه بر اخبار منتشره مبنی بر سقوط همزمان دو هلی‌کوپتر شرکت نفت در استان فارس خبر می‌رسد که در فاصله چند روز از این حادثه دو فروند دیگر از هلیکوپترهای شرکت نفت در خلیج فارس نیز با سانحه مواجه شده و سقوط کرده‌اند”. سایت امروز در مورد علت سقوط پیاپی هلی کوپترهای وزارت نفت به نقل از یک مقام آگاه نوشت: “متأسفانه در ماه گذشته شرکت قطری طرف قرارداد با شرکت نفت با این بهانه که شما در تحریم به سر می‌برید اجازه استفاده از ناوگان هلی‌کوپتری خود را به این شرکت نداده است و در نتیجه شرکت ملی نفت به ناچار از هلیکوپترهای جایگزین روسی برای حمل و نقل استفاده کرده است”.
منبع آگاه سایت امروز در ادامه تاکید کرده بود که به نظر می‌رسد: “هلیکوپترهای مذکور با آب و هوای ایران سازگاری ندارند و به احتمال زیاد دلیل اصلی این چهار سانحه همین عامل بوده است”.
اواخر دی ماه نیز اخباری مربوط به تحریم هلی کوپتری ایران در محافل رسانه ای منتشر شد. در آن خبر ها آمده بود که چند شرکت عربی که در سال های گذشته خدمات هلی کوپتری خود را به صورت اجاره در اختیار برخی از سازمان ها و وزارتخانه های غیر نظامی و از جمله وزارت نفت قرار می دادند از ادامه ارائه چنین خدماتی سرباز زده و به استناد قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، هلی کوپترهای خود را از ایران خارج کرده اند. پس از انتشار این اخبار مسئولین وزارت نفت که از مشتریان اصلی خدمات هلی کوپتری شرکت های عربی بودند اعلام کردند با خرید و اجاره هلی کوپتر از وزارت دفاع ایران و شرکت های روسی خلاء ایجاد شده از تحریم هلی کوپتری را پر می کنند.
مسئولان شرکت نفت حتی اعلام کردند که پیش از اعمال تحریم برای چاره اندیشی در این مورد اقدام به خرید شش فروند هلی کوپتر از وزارت دفاع کرده بودند. این خرید که با تصویب هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران انجام شد در اواخر آذر 85 و طی قرار دادی میان مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع انجام شد که حسینعلی نوذری آن را در هواپیمای ایران 140 و طی پروازی از تهران به اصفهان امضاء کرد. پروازی که چندان “امن” به نظر نمی رسید.