کاوه برزگر
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران که در روزهای اخیر شاهد افزایش فشارهای حاکمیت یکدست برای انحلال یا تغییر رویه خود است، روز پنج شنبه و همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات به سنت سال‌های اخیر، اقدام به تقدیر از پنج روزنامه‌نگار برتر کشور در سال 87 کرد که همگی به نحوی مبغوض حکومت بوده‌اند.
مرحوم احمد بورقانی معاون سابق مطبوعاتی وزیر ارشاد در دولت اصلاحات، لطف‌الله میثمی مبارز سیاسی قبل از انقلاب و مدیرمسئول نشریه چشم‌انداز ایران، عذرا دژم خبرنگار باسابقه خبرگزاری پارس (ایرنای بعد از انقلاب) و یکی از فعال‌ترین زنان خبرنگار، هوشنگ گلمکانی روزنامه‌نگار مشهود حوزه سینما و محمد قوچانی سردبیر جوان روزنامه‌های تعطیل شده شرق و هم‌میهن و هفته‌نامه شهرند امروز، پنج روزنامهنگاری بودند که روز پنج شنبه در مراسمی در محل انجمن صنفی روزنامه‌نگاران از آنها تقدیر شد.
همچنین در این مراسم جایزه “قلم طلایی” نیز از سوی “انجمن دفاع از آزادی مطبوعات” به احمد بورقانی اختصاص یافت. در لوح اهدایی به خانواده مرحوم بورقانی، انجمن مذکور وی را “معمار توسعه مطبوعات ایران” توصیف کرده است.
در این مراسم همچنین اسامی افراد برگزیده در مسابقه “یاد قلم” که به یاد روزنامه‌نگار فقید “مهران قاسمی” برگزار شده بود، اعلام شد و از میان 80 مقاله و گزارش دریافت شده از روزنامه‌نگاران جوان و به‌ویژه روزنامه‌نگاران شاغل در نشریات محلی شهرستان‌ها، به پنج نفر هدایایی به رسم یادبود اهدا شد.
گفتنی است خبرگزاری‌های محافظه‌کار به شکلی هماهنگ از انعکاس دادن خبر این مراسم خودداری کردند. خبرگزاری رسمی ایرنا در حالی خبر مراسم تقدیر از روزنامه‌نگاران ایرانی را پوشش نداد، که مراسم اعطای جایزه قلم طلایی به روزنامه نگاران برتر در “ازبکستان” را تحت پوشش خبری قرار داده بود.
دغدغه‌های روزنامه‌نگاران برتر
در آغاز این مراسم، علی مزروعی رئیس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران در سخنانی روزنامه‌نگاران را به سه نسل تقسیم کرد و با بیان اینکه هرکدام از این سه نسل با دغدغه‌های خاص خود روبه‌رو بوده و هستند، به ضرورت شناخت این سه نسل از هم تاکید کرد. وی با اشاره به رویکرد انجمن صنفی روزنامه‌نگاران در سال گذشته در تقدیر از چهره‌های پیشکسوت این عرصه، روزنامه‌نگاران حائز کسب عنوان روزنامه‌نگار برتر را دارای شاخص‌هایی چون “فعالیت مستمر روزنامهنگاری، تالیف تحقیق یا ترجمه، برخورداری از سبک روزنامهنگاری ویژه، شخصیت مستقل حرفه‌یی، نوآوری در روزنامهنگاری ایران، تلاش در جهت دفاع از حقوق ایرانیان شرکت در فعالیت‌های صنفی و تربیت روزنامه‌نگاران جوان” برشمرد.
عذرا دژم، تنها زن روزنامه‌نگار تقدیر شده در این مراسم در سخنانی به شرایط سخت کاری در دهه 60 برای زنان روزنامه‌نگار اشاره کرد و گفت: “در نیمه دهه 60 چنین باوری وجود نداشت که حضور یک زن در برنامه‌های خبری ارتباطی با جنسیت او ندارد. کم نبود سمینار و کنفرانسی که ترک کردم، تنها به این دلیل که نباید در ردیف و کنار همکاران مرد بنشینم. به یاد دارم اولین‌باری که توانستم به عنوان یک خبرنگار در ردیف دیگر همکاران مرد قرار بگیرم، در مسجد شرکت واحد اتوبوس‌رانی بود که آقای رفسنجانی برای بازدید رفته بودند. روابط عمومی شرکت و محافظان هاشمی رضایت دادند که در بخش مردانه مسجد در ردیف دیگر خبرنگاران مرد بنشینم. تنها زن در محیط مردانه مسجد بودن، نه‌تنها برایم مشکل نبود، بلکه حس بسیار خوبی داشتم. از قالب زن بودن درآمده و به برابری رسیده بودم. یک انسان جدای از جنسیت و همین یکسانی است که روحیه می‌آفریند، قدرت می‌دهد و خلاقیت.“
وی همچنین با اشاره به اینکه این دومین‌باری است که به دلایلی رزومه یا سوابق کاری از وی خواسته می‌شود، گفت: “بار اول به دلیل انتخابم به عنوان برنده رشته مصاحبه در نخستین جشنواره مطبوعات بود، که دادن عکس و رزومه به اداره مطبوعات وزارت ارشاد همان و اعلام نام دیگری به جای من در تالار وحدت همان؛ و چون بازنشسته سال 59 از خبرگزاری پارس یا جمهوری اسلامی بودم، به راحتی کنار گذاشته شدم.“
لطف‌الله میثمی دیگر روزنامه‌نگار برگزیده بود که در این مراسم گفت: “در عرصه روزنامهنگاری علاوه بر
استمرار، پیگیری و جدی بودن، مهم این است که حرف نو زده شود.“
محمد قوچانی هم در این مراسم به قرائت متنی پرداخت که در آن به سختی و مشکلات کار روزنامهنگاری و نبود تامین شغلی و مالی در این حرفه اشاره شده بود. وی در بخشی از متن سخنان خود آورده است: “روزهایی بود که در ایران روزنامه‌نگار شدن دشوار بود روزهایی که روزنامه‌ها و نشریه‌های کشور معدود بود و محدود بود به دل‌خسته‌های نسل اول روزنامهنگاری ایران که دو دهه هر دم بر جنازه نشریه‌ای مویه کرده بودند و در سوگ از دست دادن رسانه‌ای سیاه‌پوش شده بودند و باز هم صبوری کرده و روزنامه‌نگار مانده بودند… روزهایی شد که در ایران روزنامه‌نگار ماندن دشوار شد. روزهایی که روزنامه‌ها و روزنامه‌نگارها به قدرت رسیدند و به دولت و مجلس رفتند. وزیر شدند و وکیل و تعداد روزنامه‌ها چنان فزونی گرفت که به تعداد بیشتری روزنامه‌نگار نیاز شد. روزهایی که نسل سوم روزنامهنگاری ایران به دنیا آمد.“
قوچانی در جای دیگر از سخنان خود گفت: “این روزها، روزنامه‌نگار ماندن سخت شده است. کم هستند مانند احمد بورقانی که در عین روزنامه نداشتن روزنامه‌نگار بمانند. برای برخی روزنامهنگاری مقصد است و برای برخی وسیله. برای برخی روزنامهنگاری کاروانسرای بین راه است و برای برخی سرای باقی. اما با این توقیف‌ها، با این قتل‌نفس‌ها، با این نفس در نطفه خفه کردن‌ها، با این افسون‌های فرنگ، با این وبلاگ‌های قشنگ، با این روابط عمومی‌های فرمانبردار، با این بولتن‌های چاپ اعلا، با این حقوق‌های بخور و نمیر، با این دنیای متناقض مگر می‌توان روزنامه‌نگار ماند؟ روزنامه‌نگار شدن برای نسل ما آسان بود اما روزنامه‌نگار ماندن چه دشوار است. این آرزو به دل نسل ما مانده است که در این کار بماند و پیر شود، پخته شود، باسواد شود، کارشناس شود، روزنامه‌نگار شود. ای کاش پیر شویم… روزی که روزنامه‌نگار بمیریم می‌فهمیم که روزنامه‌نگار زیسته‌ایم.“
بیانیه انجمن صنفی روزنامه‌نگاران
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز در این مراسم و به بهانه روز جهانی آزادی مطبوعات، بیانیه‌ای را منتشر کرد که در بخشی از آن آمده است: “مطبوعات را رکن چهارم دموکراسی لقب داده‌اند و این به آن معنا است که مردم‌سالاری در جوامع با هر نام و عنوانی بدون وجود مطبوعات آزاد و مستقل و فعالیت‌های آزاد رسانه‌ای تحقق خارجی نمی‌یابد و به امری میان‌تهی و فاقد محتوا تبدیل می‌شود. تقریبا همه روزنامه‌نگاران با مسائل و مشکلات مواجه و درگیرند، اما به میزانی که از درجه آزادی و دموکراسی در کشورها کاسته می‌شود یا درگیر جنگ و شورش می‌شوند، به همان میزان بر مسائل و مشکلات آنها در انجام وظیفه حرفه‌ای آنها افزوده شده و با خطرات بیشتری مواجه می‌شوند.“
انجمن صنفی در ادامه بیانیه خود آورده است: “اگر امنیت شغلی و استقلال حرفه‌ای را ارکان مهم تحقق روزنامهنگاری آزاد بدانیم گریزی از آن نیست که روند اوضاع را طی سال‌های گذشته در کشور مثبت ارزیابی نکنیم. از یک سو توقیف‌های غیرحقوقی مطبوعات و نیز سخت‌گیری‌های خفقان‌آور در زمینه صدور مجوز نشریات از میزان امنیت حرفه روزنامهنگاری کاسته، همچنین صدور بخشنامه و ابلاغیه‌های مطبوعاتی استقلال مطبوعات و روزنامه‌نگاران را در تحقق رسالت روزنامهنگاری به چالش کشیده است. با همه این تضییقات اما با همت و اراده روزنامه‌نگاران کشور، جریان کار مطبوعاتی همچنان زنده و پویاست و امیدوار به تحقق آینده‌ای آزادتر و مصون‌تر تلاش می‌کند.”
پیام دبیرکل سازمان ملل متحد
در مراسم انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، پیام بانکیمون، دبیرکل سازمان ملل نیز که به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات صادر شده است، خوانده شد.
بانکیمون در پیام خود آورده است: “حمله به آزادی مطبوعات، هجومی علیه حقوق بین‌الملل، بشریت و خود آزادی است یا به عبارت دیگر هر آنچه که سازمان ملل مدافع آن است. این جانب نگران رفتاری هستم که روزنامه‌نگاران را در سراسر جهان به طور فزاینده هدف قرار داده و متاسفم از اینکه این چنین جنایاتی به طور صحیح مورد تحقیق و پیگرد قانونی واقع نمی‌شوند.“
وی در بخش دیگری از پیام خود آورده است: “از آموزش جوان‌ترین عضو جامعه گرفته تا مشارکت کامل شهروندان برای رهبری سیاسی خود، این دسترسی به اطلاعات است که هر یک از ما را برای تحول زندگی و جوامع‌مان توانمند می‌سازد؛ همان‌گونه که آب برای رشد زندگی حیاتی است، دانش توان ما را برای تفکر و تحول پایدار می‌کند. زمانی که اطلاعات آزادنه جریان دارد، مردم مجهز به ابزار برای کنترل زندگی خویش هستند و وقتی که جلوی جریان اطلاعات گرفته می‌شود، چه به دلایل سیاسی یا فنی، توان ما برای فعالیت متوقف می‌شود.“
دبیرکل سازمان ملل در این پیام تاکید کرده است: “60 سال قبل آنان که پیش‌نویس اعلامیه جهانی حقوق بشر را تهیه کردند، در ماده 19 آن اعلام کردند که حق هر فرد برای آزادی عقیده و بیان شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن به تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد. از آنجا که روند سریع جهانی شدن، توسعه رسانه‌های حرفه‌ای مستقل، کثرت‌گرا و آزاد را تقویت کرده است، اهمیت این حق بیشتر از هر زمان دیگر مشهود شده و پیشرفت‌های فن‌آوری و باسوادی، دسترسی به اطلاعات و رسانه‌ها را به عنوان حقی برای همه افراد، ارتقا بخشیده است.“
بانکیمون همچنین خواستار آن شد که: “در این روز جهانی آزادی مطبوعات، تمامی جوامع از هیچ تلاشی برای اجرای عدالت در مورد مرتکبان حمله به روزنامه‌نگاران کوتاهی نکنند” و افزود: “از کلیه افرادی که در شرایط سخت و خطرناک برای ارائه اطلاعات آزاد و بی‌طرفانه تلاش می‌کنند قدردانی نموده و از همه مردم می‌خواهم تا برای آزادی و امنیت مطبوعات در هر جا تلاش کنند.“