سامان رسول پور
محمد البرادعی مدیر سازمان بین المللی انرژی اتمی برای ششمین بار وارد تهران شد و درباره ی پرسشهای باقیمانده ی مرتبط با پرونده هسته ای ایران، با مقامات عالیرتبه ی ایرانی به رایزنی پرداخت.
البرادعی در روز نخست سفر به تهران و در پایان جلسه ی 2 ساعته ی خود با غلامرضا آقازاده، رییس سازمان انرژی اتمی ایران به خبرنگاران گفت: “درباره کار و فعالیتهای گذشته و حال برنامه‌ی هسته ای ایران مذاکره داشتیم و در گفت وگو های خود در باره سرعت بخشیدن به همکاری ایران با آژانس در خصوص شفاف سازی مسایل باقیمانده پیش از ارایه گزارش بعد در ماه مارس مذاکره کردیم”.
وی همچنین خواستار”تسریع” همکاری ایران با آژانس شد و افزود که از آقازاده درخواست کرده تا مسئولین ایرانی نهایت شفاف سازی را داشته باشند و تضمینهای لازم را در مورد برنامه ی هسته ای ایران ارائه دهند.در همین حال غلامرضا آقازاده هم گفت:“امروز پرونده‌ی ایران و نیز موضوعات مربوط به شورای امنیت وارد مرحله‌ی جدیدی شده است و لذا با توجه به همکاریهای ایران، توصیه‌ام به کشورهای غربی این است که فضا را برای حل و فصل مسائل فراهم کنند”.
وی با بیان اینکه « ما انتظار داریم در ماه مارس،که گزارش البرادعی انتشار می یابد،همه ی مسائل فی می بین ایران و آژانس حل و فصل شود» تاکید کرد:“ما به همکاری‌ها از این جهت نگاه می‌کنیم که در ماه مارس کل مسائل حال‌وگذشته حل شود و مانند سایر کشورهایی که موضوع‌شان به صورت عادی بررسی می‌شود موضوع ما نیز عادی شود
”.
اهمیت سفر آقای البرادعی به ایران از آن جهت است که نتایج این سفر مبنایی خواهد بود برای گزارش نهایی وی درباره ی برنامه ی هسته ای ایران که قرار بود در ماه دسامبر سال 2007 ارائه شود اما به دلایلی انتشار آن به ماه مارس، یعنی2 ماه دیگر موکول شد.
محمدالبرادعی در دومین روز سفر یعنی شنبه، با آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی،محمود احمدی نژاد رییس جمهور ایران،منوچهر متکی وزیر امور خارجه و سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و ملاقات کرد.
احمدی نژاد پس از ملاقات با البرادعی تصریح کرد که ایران، تنها آژانس را به عنوان طرف مذاکره درباره ی برنامه ی هسته ایش به رسمیت می شناسد.وی با بیان اینکه آژانس به مرور نقش واقعی خود را باز می یابد،ابراز امیدواری کرد: “آژانس بدون تاثیر پذیری از فشار قدرت های بزرگ،عادلانه و براساس معیارهای قانونی خویش عمل کند”. احمدی نژاد انرژی اتمی را یک”نعمت خدایی” عنوان کرد که در “بیست تا سی سال آینده” نیاز کشورها به آن چند برابر خواهد شد.
منوچهر متکی وزیر امور خارجه ی جمهوری اسلامی هم که درعصر دومین روز سفر البرادعی با وی دیدار کرد،از تلاشهای مدیر سازمان بین المللی انرژی اتمی تقدیر کرد و آن را به مثابه بازیابی مسئولیت و رسالت آژانس دانست.متکی در بخشی از سخنانش به گزارش منتشر شده توسط سازمانهای اطلاعاتی آمریکا اشاره کرد و اظهار داشت:“گزارش و ارزیابی های آژانس و جامعه اطلاعاتی آمریکا بیانگر آن است که دولتمردان آمریکا می بایست صادقانه با مردم خود صحبت کنند و این شجاعت می تواند 20 درصد محبوبیت آنها را نزد افکار عمومی آمریکا ارتقا بخشد”.
گزارش سازمانهای اطلاعاتی آمریکا که در اواخر سال 2007 به شکل غیر منتظره ای منتشر شد،به این اشاره دارد که جمهوری اسلامی تلاش برای دستیابی به بمب اتم را درگذشته دنبال کرده اما آنرا در سال 2003 متوقف کرده است.گزارشی که محمود احمدی نژاد آنرا “پیروزی بزرگ” خواند.
البرادعی همچنین با سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی هم دیدار کرد و در پایان دیدارش با او ابراز داشت:“همکاری ایران خوب بوده و مذاکرات در خصوص حل مسائل باقیمانده،بسیار خوب بوده است.
اما مهمترین بخش سفر البرادعی به ایران، بنا به گفته ی ناظران،دیداروی با آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی بود.
در این دیدار که نخستین ملاقات البرادعی با آیت الله خامنه ای بود،رهبر جمهوری اسلامی با تاکید بر اینکه آژانس باید یک مرکز مستقل بین المللی باقی بماند، اضافه کرد:“با توجه به فضای مثبت کنونی بین المللی درخصوص فعالیت های هسته ای ایران، حل صحیح این موضوع آزمونی مهم و موفقیتی بزرگ برای آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود”.
به نظر می آید منظور وی از فضای مثبت کنونی،اشاره ای باشد به گزارش نهادهای امنیتی ایالات متحده که در آن قید شده ایران تلاش برای دستیابی به بمب اتمی را از 2003 متوقف کرده است؛گزارشی که تا حدودی از فضای ملتهبی که برنامه ی هسته ایران در سطح بین المللی به وجود آورده بود،کاست و احتمال جنگ قریب الوقوع با ایران را منتفی کرد.
آیت الله خامنه ای در ادامه تاکید کرد که« کشورهای سلطه گر» به مستقل ماندن آژانس انرژی اتمی تمایل ندارند و «خشم آنان» از مواضع آژانس مبنی بر نبود انحراف در فعالیتهای هسته ای ایران را نشانه ی بارز این تمایل دانست.
رهبر جمهوری اسلامی در بخشی دیگری از اظهاراتش «مشکل آمریکا» با جمهوری اسلامی را فراتر از برنامه ی هسته ای ذکر و تاکید کرد:“امریکایی ها به اشتباه تصور می کنند با فشار به ایران در موضوع هسته ای می توانند جمهوری اسلامی ایران را بشکنند، اما آنها با این مسئله یا با طرح مسائل دیگر نخواهند توانست ملت ایران را به زانو درآورند”.
وی باقی ماندن پرونده ی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را بدون توجیه دانست و در ادامه خاطر نشان ساخت:“جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که از لحاظ شرعی و مبنایی با ساخت و کاربرد سلاح هسته ای مخالف است”.
محمد البرادعی ضمن ابراز خرسندی از دیدار با آیت الله خامنه ای ،همکاریهای ایران با آژانس را ”خوب” توصیف کرد.
قرار است البرادعی 2 ماه دیگر گزارش خود را درباره ی برنامه ی هسته ای ایران به شورای حکام ارائه دهد و کشورهای غربی انتظار دارند تا ایران غنی سازی اورانیوم را تا آن هنگام متوقف سازد.کشورهای غربی نگران آن هستند که ایران دستیابی به سلاح هسته ای را از طریق ادامه ی غنی سازی اورانیوم دنبال کند،چیزی که پیشتر مقامات ایرانی آن را رد کرده اند.
البرادعی در آخرین گزارش خود گفته بود که ایران در همکاری با آژانس «گامهای اساسی»برداشته اما این کشور همچنان از خواست شورای امنیت جهت توقف غنی سازی اورانیوم سرپیچی کرده است.شورای امنیت سازمان ملل طی دو قطعنامه ی 1737 و 1747 از ایران خواسته است فعالیتهای غنی سازی را متوقف کند. اما با امتناع ایران از توقف غنی سازی، کشور با تحریمهای اقتصادی مواجه شد.
از سوی دیگر در هفته های گذشته وبا ارسال دو محموله ی سوخت هسته ای از روسیه به ایران در 17 و 28 دسامبر 2007، فشارها بر ایران برای توقف غنی سازی افزایش یافته است.این دو محموله ی سوختی، به منظور بکارگیری در نیروگاه بوشهر و طی قرارداد ایران و روسیه به طرف ایرانی تحویل داده شده است.پس از ارسال این محموله ها وزیر خارجه ی روسیه تاکید کرد که«ایران دیگر توجیهی برای ادامه ی غنی سازی اورانیوم ندارد و خواستار توقف غنی سازی شد».
در همین حال جورج بوش رییس جمهور آمریکا هم پس از ارسال این محموله ها موافقت خود را با این اقدام ابراز داشت و گفت:“اگر ایرانی ها این اورانیوم را برای استفاده های صلح آمیزشان بپذیرند، دیگر دلیلی ندارد که بخواهند غنی سازی را یاد بگیرند.”
مقامات ایرانی اما می گویند پروژه ی نیروگاه اتمی بوشهر و مسئله ی غنی سازی اورانیوم در نطنز دو موضوع مستقل از یکدیگرند و بنابر این بر ادامه ی غنی سازی پای می فشارند.
کارشناسان بر این باورند که احتمالا آژانس در گزارش 2 ماه دیگرخود (ماه مارس) ، به همکاری ایران با آژانس اشاره خواهد کرد اما در صورتی که غنی سازی اورانیوم از سوی ایران ادامه یابد، آژانس مجددا نمی تواند صلح آمیز بودن برنامه ی هسته ای ایران را تضمین کند و بنابر این، احتمال در دستور قرار گرفتن قطعنامه ی سوم شورای امنیت هم بعید نخواهد بود.