تنها ۲۴ ساعت پس از سخنرانی انتقادی رهبر جمهوری اسلامی علیه عربستان سعودی، جواد ظریف،رئیس دستگاه دیپلماسی نیز ریاض را به خاطر “بی مسئولیتی” در قابل حادثه منا مورد ملامت قرار داد. همزمان در حالی که رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس خواستار توضیح ریاض در خصوص وضعیت سفیر سابق تهران در لبنان شده، مرضیه افخم،سخنگوی دستگاه دیپلماسی با ادبیاتی تند به وزیر خارجه آل سعود حمله کرد.
جواد ظریف ، وزیر خارجه، دیروز در حاشیه مراسم تشییع احمد فهیما معاون اداره نمایندگی های خارجی اداره کل تشریفات وزارت امور خارجه به خبرنگاران گفت: “احساس می‌کنیم که دولت عربستان و مسئولان حج در دولت سعودی مسئولانه با موضوع حادثه منا برخورد نکردند و اقدامات مناسب برای نجات جان حجاج و همچنین رسیدگی به وضعیت جان‌باختگان را انجام نداده‌اند.”
این اظهارات پس از آن مطرح شد که روز دوشنبه آیت الله علی خامنه ای در دیدار با مسئولان برگزاری حج ، ضمن انتقاد از کشور میزبان به خاطر وقوع فاجعه منا تاکید کرد که “این حادثه به هیچ‌وجه نباید فراموش شود و دستگاه دیپلماسی و سازمان حج موظف هستند که این موضوع را به صورت قاطع دنبال کنند.”
دوم مهر در مسیر رمی جمرات در منطق منا ـ شرق مکه ـ هزاران تن از زائران بر اثر ازدحام جمعیت جان خود را از دست دادند،و در این میان ایران با بیش از ۴۰۰ کشته بیشترین میزان تلفات را داشت.
آیت الله خامنه ای در سخنرانی اخیر خود عربستان سعودی را به “کوتاهی” در برگزاری مراسم حج متهم و تصریح کرده است :” ظواهر ماجرا نشان می‌دهد که این فاجعه در اثر کوتاهی دولت میزبان رخ داده.”
با وجودی که لحن وی نسبت به عربستان در مقایسه با آخرین سخنرانی وی در قبال حادثه منا به نظر مسالمت آمیز تر از پیش می آید، او با اشاره به اینکه “در هر صورت، این مسئله، یک مسئله‌ی سیاسی نیست” افزوده است: “بحث بر سر هزاران مسلمانی است که در حال عبادت و انجام مناسک حج و با لباس احرام جان‌باختند و این مسئله باید به‌صورت جدی دنبال شود.”
این در حالی است که آیت الله خامنه ای ۸ مهر به دولت عربستان سعودی هشدار داده بود که اگر به حجاج ایرانی بی احترامی کند یا به وظایف خود در قبال اجساد زائران کشته شده ایرانی در واقعه منا عمل نکند، تهران عکس العملی “خشن و سخت” نشان خواهد داد.
سرنوشت نامعلوم رکن آبادی
همزمان پیدا نشدن جسد غضنفر الله رکن آبادی ، سفیر سابق جمهوری اسلامی در لبنان که مقامات حکومت می گویند در مراسم حج امسال حاضر بوده نیز به موضوعی مناقشه برانگیز در روابط تهران و ریاض بدل شده است. اظهارات دیروز ظریف نشان از آن دارد که هنوز هیچ خبری از سرنوشت وی در دست نیست.او به خبرنگاران گفته است :” ایشان همچنان مفقود هستند و امیدواریم هرچه زودتر به سلامت به نزد خانواده خود بازگردد.”
همزمان علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم دیروز به خبرگزاری خانه ملت گفت که در جریان نشستی فوق العاده در این کمیسیون گزارشی مطرح شده است که “مشخص شد غضنفر رکن آبادی در جریان حادثه منا توسط آمبولانس عربستانی به بیمارستان منتقل شد.”
به گفته بروجردی “شاهدان عینی” در منا گفته اند رکن آبادی در حالی که در قید حیات بوده با آمبولانسی به بیمارستان منتقل شده است: “اما بعد از این ماجرا خبر موثقی از وضعیت او وجود ندارد.”
نماینده بروجرد عربستان سعودی را مسئول پیگیری وضعیت این دیپلمات جمهوری اسلامی دانسته و متذکر شده است: “تازمانی که دولت عربستان نتواند این فرضیه(ربودن رکن آبادی) را ثابت کند و یا پیکر رکن آبادی را تحویل دهد، فرضیه ربایش او به عنوان فرضیه امنیتی قویا قابل پیگیر است.”
فاجعه منا در یک ماه اخیر ابرهای تیره بر فراز آسمان دیپلماتیک تهران و ریاض را متراکم تر کرده است، در حالی که حسن روحانی پس از تکیه بر صندلی ریاست دولت در سال 92 یکی از برنامه های اصلی خود در سیاست خارجی را مبتنی بر بهبود روابط با آل سعود قرار داده بود اما روند تحولات نه تنها به بهبود اوضاع منجر نشده بلکه دست کم در حال حاضر تنش ها میان دو حکومت حتی از دوره هشت ساله حضور محمود احمدی نژاد در پاستور نیز فراتر رفته است.
نزاع تهران و ریاض تنها بر سر حادثه مرگبار منا نیست؛ فراتر از آن در حال حاضر موضوع حضور نظامی جمهوری اسلامی در سوریه ـ کشوری که مخالفان رئیس جمهور آن به طور رسمی و غیر رسمی مورد حمایت عربستان سعودی قرار دارند ـ نیز تنش های لفظی میان مقامات دیپلماتیک دو طرف را افزایش داده است.
افخم: ریاض در حال درجا زدن سیاسی است
روز سه شنبه ، مرضیه افخم با لحنی تند در پاسخ به انتقادات اخیر وزیر خارجه عربستان از حضور نظامی تهران در سوریه خاطر نشان کرد ریاض اساسا “صلاحیت” اظهارنظر پیرامون نقش جممهوری اسلامی در منطقه را ندارد. سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورگفته: “وزیر خارجه عربستان که کشورش در بحران‌های جاری منطقه رویکرد نظامی و افراط گرایانه را در پیش گرفته و بیش از هفت ماه است که یمن را هدف بمباران‌های بی وقفه قرار داده، صلاحیت سخن گفتن در مورد نقش منطقه‌ای ایران را ندارد.”
روز دوشنبه عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان، در دیدار با فرانک اشتان مایر ـ همتای آلمانی اش ـ خواستار خروج نظامی جمهوری اسلامی از سوریه شد. الجبیر گفته بود تهران با حضور نظامی در سوریه نمی تواند در تلاش ها برای برقراری صلح در سوریه نقش آفرینی کند.
در حالی که سخنگویان وزارت خارجه عموما با احتیاط به مواضع مقامات کشورهای دیگر واکنش نشان می دهند ، اما افخم که قرار است به زودی پست کنونی خود را ترک کند گفته: “به کار گرفتن چنین ادبیات متفرعانه و سخیف و خارج از عرف دیپلماتیک ( از سوی عادل الجبیر ) راجع به سرنوشت سایر ملت‌ها نشانه در جا زدن سیاسی است.”
