نگاه ♦ سینمای ایران

نویسنده

حضور گلشیفته فراهانی در فیلمی از ریدلی اسکات و جنجال های پیرامونی، بهانه ای شد برای یک نگاه اجمالی به ‏حضور موفق بازیگران ایرانی در سینمای هالیوود وتلاش شان برای جهانی شدن.‏

golshifte1.jpg

بابک مستوفی

‎ ‎رویای ممنوع بازیگران ایرانی‎ ‎

حضور بازیگران ایرانی در فیلم های بین المللی، البته آرزوی هر بازیگری است و از هر جنبه موفقیتی برای سینمای ‏ایران. حضور بین المللی فیلم های ایرانی در جشنواره های بین المللی طی بیست سال گذشته، سینمای ایران را در جهان ‏مطرح کرد و حتی نخل طلای جشنواره کن و نامزدی بهترین فیلم خارجی در جوایز اسکار را برای سینمای ایران به ‏ارمغان آورد، اما این نوع سینمای خاص ایران یا اصطلاحا جشنواره پسند، نوع سینمایی بود که غالبا با نابازیگران و ‏بازیگران غیر حرفه ای کار می شد و عملا این امکان را که بازیگران ایرانی بتوانند در سطح جهانی مطرح شوند، ‏فراهم نکرد. نام چند سینماگر تحسین شده ایرانی را در نشریات و کتاب هایی سینمایی فرنگی به راحتی می توان یافت، ‏اما نام هیچ بازیگر ایرانی هیچ گاه در این سطح مطرح نشد، چرا که جهان، سینمای ایران را نه بخاطر حرفه ای بودن، ‏بلکه بخاطر غیر حرفه ای بودنش تحسین می کرد.‏

در نتیجه رویای جهانی شدن برای بازیگران سینمای ایران همیشه در حد یک رویا باقی ماند. نیکی کریمی که خیلی زود ‏در سینمای ایران ستاره شد و حتی به خاطر بازیگری اش در یکی دو جشنواره قاره آسیا هم جوایزی گرفت، فقط زمانی ‏به جشنواره های جهانی بزرگ تر راه یافت و حتی به عنوان داور شرکت کرد که جامه فیلمسازی پوشید و یکی دو ‏فیلمش به طور نسبی با اقبال جشنواره ها روبرو شد.‏

البته موارد استثنایی در بازیگران سینمای ایران وجود دارد که به سطح جهانی راه یافتند و مورد استقبال هم قرار ‏گرفتند، اما این بازیگران متاسفانه دیگر ارتباطی با “سینمای ایران” ندارند و بازیگران مهاجر محسوب می شوند.‏

shohre2.jpg

شهره آغداشلو که در سینمای پیش از انقلاب به عنوان ستاره سینمای روشنفکری در فیلم هایی چون ‏گزارش[کیارستمی]، شطرنج باد[اصلانی] و سوته دلان[حاتمی] مطرح و به عنوان بازیگری بسیار جذاب، با توانایی ‏های ستایش برانگیز تحسین شد، با وقوع انقلاب مهاجرت کرد و از پس دهه ها تلاش برای ادامه راهش، بالاخره در لس ‏آنجلس، در سینمای هالیوود راهی برای خود باز کرد و در چند فیلم هنری و تجاری مهم بازی کرد. حاصل این تلاش، ‏بزرگ ترین افتخار ثبت شده برای یک بازیگر سینمای ایران است: نامزدی برای دریافت اسکار بهترین بازیگر نقش ‏مکمل برای فیلم “خانه ای از شن و مه”. ‏

sosan1.jpg

سوسن تسلیمی هم که گاه به حق بهترین بازیگر سینمای ایران نامیده می شود، پس از مهاجرت به سوئد، با فراگیری ‏زبان سوئدی، به طور حرفه ای در تئاتر، تلویزیون و سینمای سوئد به کار پرداخت و به یکی از مطرح ترین چهره های ‏هنری این کشور تبدیل شد.‏

بهروز وثوقی از دیگر چهره های سینمای ایران است که تلاش کرد در هالیوود مطرح شود. وثوقی که محبوب ترین ‏بازیگر سینمای جدی تر پیش از انقلاب محسوب می شد، اولین حضور چشمگیر بازیگری ایرانی در تولیدی بین المللی ‏را رقم زد. وثوقی در فیلم “کاروان ها” ساخته جیمز فارگو-1978- در یکی از نقش های اصلی فیلم در کنار آنتونی ‏کوئین،جنیفر اونیل و جوزف کاتن ظاهر شد و این موفقیت بزرگی برای بازیگری در سینمای ایران بود.‏

پس از انقلاب و مهاجرت وثوقی، او همواره سعی کرد که در فیلم های آمریکایی جایی برای خود باز کند، تا حدی هم ‏موفق شد و شایع است که با همه استودیوهای معروف هالیوود در ارتباط است، اما هیچ گاه فرصت بازی در نقش مهمی ‏را در یک فیلم تجاری یا هنری مطرح در هالیوود به دست نیاورد و تنها در چند سریال تلویزیونی و فیلم ناموفق ایفای ‏نقش کرد.‏

با گذشت سی سال از عمر انقلاب ایران و پرورش نسلی دیگر از جوانان ایرانی در خارج از کشور آبا و اجدادی شان، ‏بازیگران جوانی تربیت شدند که نیمه ایرانی محسوب می شوند و برخی شان توانستند موفقیت های کوچکی هم در ‏سینمای هالیوود داشته باشند.‏

اما حضور همایون ارشادی در فیلم پرفروش و مطرح “بادبادک باز” بر اساس رمان خالد حسینی، ورق دیگری بود در ‏این زمینه: بزرگ ترین حضور یک بازیگر فعال در سینمای ایران در فیلمی بین المللی. قصه فیلم که در افغانستان می ‏گذشت، این امکان را به ارشادی داده بود که در یکی از نقش های مهم و کلیدی فیلم ایفای نقش کند. ‏

حضور او در این فیلم هیچ اعتراضی را از سوی مقامات مسئول ایرانی به دنبال نداشت و ارشادی بنا به گفته ها قرارداد ‏دیگری را برای بازی در فیلمی هالیوودی امضا کرده است.‏

اما خبر شوکه کننده و حیرت انگیزی که به تازگی و همراه با تیزر فیلم پخش شد، بازی گلشیفته فراهانی در فیلم تازه ‏ریدلی اسکات با عنوان “مجموعه دروغ ها” ست که در ماه اکتبر اکران خواهد شد. فیلم درباره یک روزنامه نگار سابق ‏و مامور سی آی ای است که به دنبال تروریستی به نام سلیمان است و گلشیفته فراهانی نقش دختری را بازی می کند که ‏سلیمان عاشق اوست. نکته جالب همبازی شدن گلشیفته با سوپر ستاره ای چون لئوناردو دی کاپریو ست که ظاهراً همین ‏امر حساسیت ها را نسبت به این حضور بیشتر کرد.‏

این قطعا اولین بار است که فیلمساز مطرحی در حد ریدلی اسکات از بازیگری ساکن ایران استفاده می کند و قطعا ‏نخستین باری است که یک بازیگر ایرانی در کنار ستاره ای در حد شهرت و محبوبیت دی کاپریو بازی می کند. خبر ‏البته خوشحال کننده است، اما مسئولان وزارت ارشاد به جای استقبال از در بزرگی که بر روی بازیگران ایرانی باز ‏شده و می تواند حضور آنها را در سینمای بین المللی تثبیت کند، بر خلاف قانون اساسی و آزادی های شخصی هر فرد، ‏گلشیفته فراهانی را ممنوع الخروج و از سفر او به هالیوود برای کارهای تازه جلوگیری کرده اند. هرچند این امر از ‏وزارت ارشادی تحت امر معاون سردبیر روزنامه ای چون کیهان، بعید هم به نظر نمی رسید، اما جلوگیری از موفقیت ‏بازیگری چون گلشیفته فراهانی در سینمای جهان، نه تنها خیانتی در حق این بازیگر جوان و خوش آتیه سینمای ایران ‏است، بلکه خیانت بزرگی در حق سینمای ایران هم هست که از باز شدن صفحه بزرگی برای بین المللی شدن این سینما ‏جلوگیری می کند و ترجیح می دهد سینما را در حد بومی و تبلیغی ایدئولوژیک برای نظام محدود کند. ‏