گزارش مراسم جایزه ی ادبی خورشید
دنیا به ما نگاه می کند…
مریم رحمانی
از زمانی که سافو شعر گفتن را آغاز کرد و مکتب سافیک را پایه گذاری کرد تاکنون زنان بسیای در جای جای دنیا شعر می سرایند. در تاریخ ایران نیز شاعران زن در دوره های مختلف شعر گفته اند اگرچه در تاریخ ادبیات ایران بیشتر آنها نادیده گرفته شده و آثارشان مورد واکاوی و نقد ادبی قرار نگرفته است. جایزه های زنانه در شعر و ادبیات به معرفی بیشتر زنان منجر می شود.معرفی آثار و نقد آنها سبب توانمند تر شدن شاعران، غنای شعری آنان و افزایش جایگاه آنها در جامعه ادبی خواهد شد. جایزه هایی که داورانش زنان هستند و معیارهای داوری شان با معیارهای مردانه متفاوت است. جایزه خورشید نیز از این دست است جایزه با اهداف تشویقی که دومین دوره اش را پشت سر گذاشت.
دومین دوره جایزه شعر زنان خورشید 26آذر در آستانه سالروز تولد فروغ در انجمن نویسندگان کودک و نوجوان با حضور شاعران، نویسندگان و روزنامه نگاران برگزار شد. در این دوره جای سیمین بانوی شعر ایران به دلیل بیماری خالی بود. روجا چمنکار برنده این دوره نیز غایب بعدی بود جایزه او را برادرش به نیابت از او که در فرانسه به سرمی برد دریافت کرد. فاطمه سالاروند شاعر جوان کشورمان هزینه جایزه این دوره را تقبل کرده است. در این دوره 5 اثر از مجموع 42 اثر واجد شرایط به مرحله نهایی راه یافتند.
“با خودم حرف می زنم ” اثر روجا چمنکار، نشر ثالث
“به کسی نگو” اثر کتایون ریز خراتی، انتشارات آهنگ دیگر
“دنیا چشم از ما بر نمی دارد” اثر الهام اسلامی، نشر شاملو
” هیچ بارانی این همه را نخواهد شست” اثر شبنم آذر، نشر ثالث
“یکی از ما باید به او می گفت” اثر فرشته ساری، نشر ثالث
همچنین در این دوره بنفشه حجازی و فرشته ساری لوح تقدیر یک عمر فعالیت ادبی را دریافت کردند.
سپیده جدیری دبیر جایزه شعر زنان ایران خورشید در این مراسم گفت: جنسیت در آثارشاعران زن ایران پررنگ است و مولفه های زنانه در اشعار زنان ایران به چشم می خورد. زنان ما به علت محدودیت ها در جامعه مردسالار از جهان بینی متفاوتی برخوردارند. جهان بینی زنان ایرانی تحت تاثیر تبعیض ها و محدودیت ها شکل گرفته و با جهان بینی زنانه به معنای عام و جهانی متفاوت است.وضعیت شاعران ما با شاعران زن جهان متفاوت است شاعران زن در شهرستانها ممکن است اجازه حضور در نشست های ادبی را نیابند. در آثار برخی زنان ایرانی زن به عنوان یک انسان کنش پذیر مطرح است نه کنشگر. این جوایز برای بالابردن اعتماد به نفس زنان ودیده شدن آنهاست.
وی ادامه داد: همانطور که در غرب جایزه اورنج به آثار زنان انگلیسی زبان تعلق دارد و در امریکا هم جایزه بارنار به آثار زنان داده می شود. جایزه خورشید نیز برای معرفی زنان شاعر ایرانی در نظر گرفته شده است.
این شاعر جوان بیان کرد: هیچ کدام ازجایزه های ادبی خصوصی آنچنان که برخی می گویند از خارج حمایت مالی نمی شود امسال خانم سالاروند مبلغ جایزه خورشید را تقبل کردند. اینکه برخی ها از این برچسب ها استفاده می کنند تا فرهنگ دولتی شود.
دبیر جایزه خورشید تاکید کرد: از سال آینده تصمیم گرفته ایم نه تنها کتاب هایی که مجوز چاپ گرفته اند بلکه کتاب هایی که اجازه چاپ هم نگرفته اند نیز در این جایزه شرکت داده شوند؛ چرا که احترام متقابل بین ما و ارشاد وجود ندارد. با اینکه ما کتاب های مجوز گرفته را در این 2دوره شرکت داده ایم اما به ما مکانی برای برگزاری داده نمی شود.سال گذشته 3ماه سعی کردم از فرهنگسراها یا خانه های فرهنگ یا خانه هنرمندان برای برگزاری مراسم استفاده کنیم اما به ما گفتند باید از اداره اماکن اجازه بگیرید. بنابراین امسال سراغ مکان های دولتی نرفتم. از این به بعد هم از کتاب های که نتوانسته اند اجازه چاپ بگیرند نیز استفاده می کنیم و امیدوارم روالی در سایر جوایز ادبی خصوصی نیز شود.
سپس رویا تفتی به نقد آثار فرشته ساری پرداخت. تفتی گفت: در اولین مجموعه های شعری ساری تحت تاثیر شاملواست در پژواک سکوت و قاب های بی تمثال. عناصر طبیعت در مجموعه پژواک سکوت بسامد بالایی دارد. اما در شکلی در باد دگرگونی در زبان رخ داده است شعرها حسی تر شده اگرچه زبان شاملو هنوز نیز وجود دارد.
از تربت عشق و جمهوری زمستان به بعد شاعر به زبان خاص خود رسیده است. عناصر طبیعت دیگر وجود ندارد. شعرهای او مثل باریکه آبی است که هرچه در آن ریخته شود را با خود می برد.دغدغه های سیاسی، اجتماعی اش گاه به طنز می گراید. تمرین مدارا و تنهایی انسان در عصر اضطراب در اشعار او هویداست. عشق نیز گاهی خودش را در شعرهای او نشان می دهد انگار دنیا گاه ارزش دیدن را دارد.
در ادامه مراسم علی رضا بهنام نقدی بر آثار بنفشه حجازی ارائه داد. وی بیان کرد: به باور من اشعار حجازی از مجموعه 20 ترانه سرگردان به یکی از شاخه های مهم و اصلی جریان شعر دهه70 تعلق پیدا کرد. شعرهای قبل متاثر از سبک شاعران گذشته و به غایت ساختارمند است. از 20 ترانه سرگردان به این سو شعرش دچار تغییر عمده می شود و وارد وادی می شود که می توان گفت شعر او شعر پس از مدرنیسم است.
در اعتراف می کنیم با یک دنیا ی تکه تکه روبروایم مجموعه ای از تصاویر تکه تکه که در کنار هم قرار می گیرند و با کولاژ و روایت به هم می پیوندد و ایجاد یک شعر می کند. در حالی که ساختار شعری با وجود تکه تکه بودن دچار آسیب نیست. نگاه طنز آمیز شاعر از این مجموعه به بعد مشهود و بارز است. طنز او طنز گروتسک است. در این نو سرایش حجازی نگاه شخصی دارد و پیرو جریان غالب شعر زمان نیست. شعر او اگرچه در قالب شعر زنان می گنجد ولی متفاوت است. وارد کردن ویژگی های روزمره و پاپ آرت از مشخصه های شعر او در دهه70 است.شعرهای او از هنر سورئالیست به سمت هنری می رود که قابل درک برای مخاطبان بیشتری است. شعرهای او به جهت ادامه دادن این سنت هم اهمیت دارد.
در این مراسم بنفشه حجازی، فرشته ساری و کتایون ریزخراطی شعرخوانی کردند ضمن آنکه بهاره رضایی اشعاری را از روجا چمنکار برای حضار خواند.
در انتهای مراسم نیز بیانیه هیات داوران قرائت شد. در این بیانیه امده است: امسال علی رغم تمام مشکلات و رویدادهای که انگیزه فعالیت فرهنگی را برای اهالی فرهنگ کمرنگ و کمرنگ تر می کند، دبیر و هیات داوران جایزه خورشید اصرار بر برگزاری این جایزه داشته اند چرا که به باور انها فرهنگ شاید یکی از معدود مواردی باشد که هنوز ارزش خود را به تمامی در جامعه ما از دست نداده است.
دبیر و هیات داوران در عین محکوم کردن هرگونه سانسور فرهنگی و اعمال فشار بر شاعران و نویسندگان ایران، اعلام می کنند که از این دوره به بعد تمام کتاب های شعر زنان ایرانی اعم از انتشار یافته یا نیافته حق شرکت در این جایزه را خواهند داشت.
در بخش دیگر این بیانیه آمده است: باید توجه داشت که جایزه خورشید صرفا با اهداف تشویقی زیر بنیان گذاشته شده و به هیچ وجه تفکیک جنسیتی در ادبیات را مد نظرنداشته است:
تشویق زنان شاعر ایرانی به حضور پررنگ تر و پردوام تر در عرصه شعر، و معرفی معیارهای شاعران و منتقدان برجسته زن در انتخاب بهترین کتاب های شعر زنان به منظور ایجاد انگیزه در زنان شاعر بری ارتقا سطح سروده هایشان.
گفتنی است سپیده جدیری، آزیتا قهرمان، رویا تقتی، پگاه احمدی، بهاره رضایی و رویا زرین دبیر و هیات داوران دومین دوره جایزه شعر زنان خورشید بودند.
نقل از مدرسه ی فمینیستی