توماس اردبرینک
توافق اخیر چهار شرکت بزرگ نفتی غربی با ایالات متحده، برای انزوای بیشتر ایران صورت گرفته است. انزوای ایران هم اکنون نیز بر عملکرد ایران ایر، شرکت هواپیمایی ملی جمهوری اسلامی، اثر گذاشته و مانع از سوختگیری هواپیماهای این شرکت در بیشتر کشورهای غربی شده است.
مشکل سوختگیری، ناشی از فشار دولت اوباما برای اجرای تنبیهات فراتر از تحریم ها است و با انگیزه توقف معاملات بین المللی با ایران تنظیم شده است.
این تحولات در عین حال نشانگر تغییر رویکرد قبلی تماس با ایران از یکسو و هدف گرفتن نهادهای اصلی مؤثر در برنامه هسته ای ایران از سوی دیگر است. مسؤولان اکنون تأیید می کنند که فشارهای فزاینده در حال آسیب رساندن به مردم عادی کشور است اما در عین حال بر این باور هستند که مردم باید رهبران کشور خود را به دلیل انزوای روزافزون کشورشان ملامت کنند.
بر اساس توافقی که خبر آن روز چهارشنبه اعلام شد، شرکت توتال فرانسه، استات اویل نروژ، اِنی ایتالیا و رویال داچ شل انگلستان و هلند متعهد شدند به سرمایه گذاری خود در ایران پایان دهند و از هرگونه فعالیت جدید در حوزه انرژی این کشور خودداری کنند. مقامات آمریکایی گفتند این شرکت ها در عوض می توانند از تنبیهات احتمالی به دلیل معاملات (قبلی) خود با ایران در امان بمانند.
چندین شرکت عظیم نفتی نظیر بریتیش پترولیوم و رویال داچ شل، ظرف هفته های اخیر به طور غیرمترقبه ای همه قراردادهای سوخت رسانی به هواپیماهای شرکت ایران ایر را فسخ کردند. همراهی برخی از شرکت های بزرگ نفتی که در توافق ماه سپتامبر حضور نداشتند، نشان از به راه افتادن جریان واحدی در تمامی گستره این صعنت دارد که با خواست مقامات دولت آمریکا همراهی دارد.
جیمز بی استینبرگ معاون وزیرخارجه آمریکا ضمن اعلام خبر توافق یاد شده گفت: “هدف، پایان معاملات شرکت ها با ایران است.” وی ابراز امیدواری کرد که “سایرین نیز به آنچه از سوی شرکت های مسؤول انجام شده نگاه کنند و از آنها پیروی کنند.”
پی آمد فسخ قرارداد سوخت رسانی به هواپیماهای ایرانی این است که اکنون هواپیماهای شرکت ایران ایر که در حال ترک شهرهایی نظیر آمستردام، لندن و یا استکهلم هستند، مجبور به توقف طولانی مدت در فرودگاه هایی در آلمان و یا اتریش هستند. علتش این است که توتال فرانسه و او- ام- ای اتریش هنوز تا پایان قرارداد خود با این شرکت 66 ساله هواپیمایی، به سوخت رسانی به هواپیماهای ایران ایر ادامه می دهند. احتمالاً این قرارداد تا ماه آینده ادامه دارد. ممکن است ایران ایر مجبور به توقف و یا کاهش شدید پروازهای خود شود.
در جریان یکی از همین توقف ها در اتریش در هفته گذشته، صدای اعتراض مسافران به این توقف از پیش اعلام نشده، بلند شد. یکی از مسافران ایرانی پس از آنکه متوجه شد هواپیما به طور غیرمترقبه ای در وین به زمین نشسته با صدای بلند پرسید: “ما باید با دولت مان چه کار کنیم؟ ما به دلیل اختلاف ایران و آمریکا، به زندانی تبدیل شده ایم.”
مشکل سوختگیری هواپیماهای شرکت ایران ایر با تلاش های ایالات متحده جهت واداشتن جمهوری اسلامی به توقف برنامه هسته ای همزمان شده است. این سخت گیری ها با هدف گرفتن شرکت های در حال تجارت با حوزه های مالی، بیمه و حمل و نقل کشور اعمال می شود.
اولین تلاش ها برای منزوی ساختن ایران به تمرکز بر روی نهادهای دولتی مظنون به تولید تسلیحات هسته ای، نظیر سپاه پاسداران یا سازمان انرژی اتمی ایران، اختصاص داشت. اما تحریم های اخیر که شامل ایجاد محدودیت در فروش محصولات پالایشگاهی به این کشور نیز می شود، اکنون بخش های خصوصی و شهروندان را هم تحت تأثیر قرار داده است. برای مثال، واردات اقلام مختلف به ایران، از ماشین های لوکس گرفته تا کالاهای نو، رفته رفته دشوارتر می شود.
بزرگترین شرکت حفاری ژاپن، اینپکس، هفته گذشته به دلیل نگرانی از تأثیر تحریم های احتمالی آمریکا و دشوارشدن جلب سرمایه از بانک های آمریکایی، از طرح میدان گازی آزادگان ایران کنار کشید.
شرکت هواپیمایی ایران، ایران ایر، مجرای حیاتی ارتباط مردم ایران با دنیای خارج است. به گفته یکی از مقامات این شرکت، سالانه بالغ بر 500هزار مسافر از هواپیماهای این شرکت برای رفت و آمد میان تهران و یازده پایتخت اروپایی استفاده می کنند.
محمد جلالی رئیس منطقه ای ایران ایر در آمستردام گفت: “ما حتی به قیمت نصف شدن شمار مسافران به منظور کاستن از مصرف سوختی که از تهران می آوریم، به پروازهایمان به اروپا ادامه خواهیم داد. اما این به از دست دادن زمان، پول و مسافر منجرمی شود.”
باراک اوباما در ماه سپتامبر به تلویزیون بی بی سی فارسی گفته بود او “نگران” مردم ایران است اما آنها باید رهبران کشور را مسؤول انزوای روزافزون کشورشان بدانند.
پی جی کراولی سخنگوی دولت آمریکا نیز روز جمعه گفت دولت در حال “متمرکز کردن فشارها بر روی آن دسته از سازمان هایی است که تصور می شود از دولت و سیاست هایش پشتیبانی می کنند.” وی در عین حال خاطر نشان کرد “این تلاش ها همه جانبه هستند و ممکن است اثرات آن فراتر از این باشد.”
کراولی گفت: “ما می خواهیم شاهد آن باشیم که ایرانی ها از فرصت های مشابه سایر مردم منطقه و دنیا برای مسافرت و تماس برخوردار باشند. تنها عاملی که مانع از بهره بردن ایران از چنین روابطی با ایالات متحده و سایر کشورهای دنیا می شود، دولت و سیاست های ایران است.”
نمایندگان شرکت های بزرگ نفتی می گویند فروش سوخت هواپیما به ایران ایر یک تجارت خوب است اما با توجه به تهدیدات احتمالی ایالات متحده، کار پرخطری است. یکی از این نمایندگان گفت: “تمام شرکت های بزرگ نفتی درباره موضوع ایران به تماس روزانه با وزارت خارجه آمریکا مشغول هستند. مطمئن باشید که دولت اوباما از وضعیت ایران ایر اطلاع کامل دارد.”
ایران ایر قصد دارد در دادگاه بین المللی لاهه اقامه دعوا کند. جلالی گفت: “مسافرت یک حق بشری است. معاهده های هواپیمایی نقض شده است و حتی تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا نیز به ایجاد محدودیت علیه ما اشاره ای نداشته اند. این جنگ میان ایران و ایالات متحده است اما من نمی خواهم مسافران ما قربانی شوند.”
منبع: واشنگتن پست- 16 اکتبر
