هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
P.O.Box 94000 creteil cedex
France10014
بازی عروس و داماد
نویسنده: بلقیس سلیمانی
ناشر: چشمه، تاریخ نشر: شهریور1386، قیمت: 1400 تومان.
بعد از «بازی آخر بانو»، «بازی عروس و داماد» دومین اثر بلقیس سلیمانی که از سوی نشر چشمه روانه بازار کتاب شده است. بازی عروس و داماد 63 داستان کوتاه کوتاه (flash fiction) دارد. این نوع داستان‌هادر حوزه داستان نویسی با عناوین مختلفی نامیده می شوند؛ «داستان‌های کوتاه کوتاه» (short short story) «داستان‌های کوچک» (mini fiction) «داستانک» و «داستان‌های چند کلمه‌ای». ویژگی مشترک همه این داستانک ها طنز تلخی است که با وجود فضای متفاوت هر یک از آنها به روشنی دیده می شود به طوری که درپایان خواندن بیشترآنها خواننده ناچار می شود که یک پوزخند تلخ هم بزند. ترس، مرگ و عشق ایده ی غالب این داستانک ها هستند. بلقیس سلیمانی که تا قبل از انتشار رمان بازی آخر بانو به عنوان یک منتقد در ایران شتاخته شده بود با انتشار این رمان به عنوان یک رمان نویس مطرح شد و حالا با مجموعه داستان های کوتاه کوتاه “بازی عروس و داماد” توانسته تجربه موفقی در زمینه خلق این گونه ادبی به دست بیاورد.
یکی از داستانک های این کتاب:
”رییس‌جمهور از تلویزیون درآمد ناخالص ملی را با احتیاط تمام اعلام کرد. رییس بانک مرکزی روی دسته مبل کوبید و گفت باز هم اشتباه کرد؛ هشت سال است اشتباه می‌کند. زن از آشپزخانه داد زد: خودت را ناراحت نکن! مگر این هشت سال کسی فهمیده یا اعتراض کرده؟ رییس بانک مرکزی گفت: حرفِ این چیزها نیست. باید تمام ارقام را دوباره عوض کنیم.“
مفیدآقا
نویسنده: مرتضی کربلایی لو
ناشر: افراز، تاریخ نشر: 1386مهر، قیمت: 2800 تومان.
مفیدآقا نام رمانی است از مرتضی کربلایی لو که چندی پیش از سوی نشر افراز روانه بازار کتاب شد. پیش ازاین مجموعه داستان “زنی با چکمه ساق بلند سبز” وی در نخستین دوره جایزه ادبی “روزی روزگاری” به عنوان اثر برگزیده انتخاب شده بود و امسال نیز همین مجموعه داستان در بخش داستان کوتاه جایزه گلشیری نامزد دریافت جایزه است. هم چنین مجموعه داستان “من مجردم، خانم” وی نیز توانست جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی را برای او به ارمغان بیاورد.
کربلایی لو که پیش از این تحصیلات حوزوی هم داشته، دررمان مفید آقا که موضوع محوری آن گناه و بار سنگین متافیزیکی آن بر دوش انسان هاست، زندگی دو برادر را روایت می کند که از مادری ناتنی هستند. درزندگی این دو برادر- که یکی مادی گراست و روحیه زمینی دارد و دیگری انسانی است معنوی با روحیه ای پاک و لطیف - شخصیتی هست به‌نام «مفید آقا» که مجتهدی از نجف است و در تهران زندگی می‌کند پیرامون مفیدآقا پر شده از آدم های جاهلی که کربلایی لو با ضمن به تصویر کشیدن روابط آنها با با مفید آقا سعی کرده تا تصویر تازه ای از محتهد به مخاطب عرضه کند.
کربلایی لو که اظهارات او بعد از برگزاری جایزه مهرگان مبنی بر اینکه او و دوستانش در حال پی ریزی سبک جدیدی در زمینه ادبیات داستانی هستند و اینکه: ”دوره شاگردهای گلشیری دیگر تمام شده است” باعث تعجب خیلی ها شده بود، در اظهار نظر جالب دیگری درباره ی مفیدآقا در جایی گفته است:” گمان می‌کنم به فضای مورد نظر و ایده‌آلم دست پیدا کرده‌ام و با نوشتن این کتاب، آن کاری را که می‌خواستم، در ادبیات انجام داده‌ام و با نوشتن این داستان به آرامش نسبی رسیده‌ام، به طوری که دیگر تب و تاب نوشتن ندارم.“
نشر افراز قرار است از این نویسنده رمان “ زنی که با یک گل سرخ از هوش می رفت ” را به زودی روانه بازار کتاب کند.
فرشته‌ها بوی پرتقال می‌دهند
نویسنده: حسن بنی عامری
ناشر: نیلوفر، تاریخ نشر: زمستان 85، تیراژ: 2200 نسخه، قیمت: 3900 تومان
رمان «فرشته‌ها بوی پرتقال می‌دهند» آخرین اثر حسن بنی عامری است که کار نوشتن و بازنویسی آن چیزی حدود 15 سال به طول انجامیده است. این رمان که ماجراهای آن درکوچه پس کوچه های محله های قدیمی شیراز روایت می شود در هشتمین دوره جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات برنده جایزه بهترین رمان شد. بنی عامری در عنوان بندی ابتدای کتاب آورده است:” بازی نامه فرشته ها بوی پرتقال می دهند/ بازی خوانی در سه معرکه.” همانطور که در ابتدای کتاب آمده است داستان ها در سه معرکه می گذرند؛ معرکه اول، “ معرکه دلاویز: فرشته با بوی پرتقال”است که در شهریور 71 نوشته شده و در شهریور 77 مورد بازنویسی قرار گرفته است. در این معرکه بنی عامری از زبان نوجوانی به اسم دانیال ماجراهای خانه ای قدیمی را که در همسایگی خانه دانیال است روایت می کند. دراین خانه قدیمی که برخی آن را متعلق به دوران کریمخان زند می‌دانند زنی به اسم گلنسا هست که با استفاده از داروهای گیاهی به درمان بیماران شهر می‌پردازد. خانه قدیمی و نوع شغل این زن باعث شده که برخی از مردمان شهر تصور کنند او با دنیای جن سر و کار دارد. معرکه دوم، “معرکه ی دلربا: بابای آهوی من باش” است و معرکه سوم، “ معرکه دلارام: خانه شبگردهای دوردست”.
از حسن بنی عامری اخیرا رمان «گنجشک ها بهشت را می فهمند» که در سال 74 منتشر شده بود با ویرایش جدید از سو نشرنیلوفر وارد بازار کتاب شده است. این رمان، بنی عامری را وارد لیست برندگان بیست سال ادبیات داستانی کرد که البته نام او در آخر به همراه نام احمد محمود از لیست خارج شد. از دیگر آثار بنی عامری می توان به رمان های «نفس نکش بخند بگو سلام»، «آهسته وحشی می شوم» و مجموعه داستان های «دلقک به دلقک نمی خندد» و«لالایی لیلی» اشاره کرد.
شب‌های چهارشنبه
نویسنده: آذردخت بهرامی
ناشر: چشمه، تاریخ نشر: تابستان 1385، قیمت: 900 تومان.
شب های چهارشنبه نام مجموعه داستانی نوشته آذردخت بهرامی است که اولین داستان آن - شب های چهارشنبه- در سال 82 جایزه دوم مسابقه اینترنتی بهرام صادقی را کسب کرد. در اولین دوره جایزه ی روزی روزگاری در سال 85، بهرامی با این کتاب توانست تندیس بهترین مجموعه داستان سال را هم از هیات داوران این جایزه دریافت کند. چندی پیش نیز، این کتاب در فینال جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات توانست جایزه بهترین مجموعه داستان را برای بهرامی کسب کند. این کتاب شامل 8 داستان کوتاه است و تاکنون بعضی از داستان های این مجموعه به زبان های ایتالیایی، آلمانی، انگلیسی، سوئدی و فارسی در مجلات، فصلنامه ها و مجموعه داستان های خارج از کشور نیز منتشر شده اند. به عقیده منتقدین عمده دلیل موفقیت این کتاب مدیون داستان “شب های چهارشنبه” است. در این داستان ما با تخیل عاشقانه، حسود، طنز و شکاک زنی همراه می شویم که نامه ای برای معشوقه شوهرش می نویسد که فکر می کند 3 سال است با شوهرش رابطه دارد، هرچند در طول این سه سال هیچ نشانه ای دال بر این ارتباط به دست نیاورده است و البته به گفته خودش به این زودی ها هم قصد ندارد از نفس بیافتد! و در آخرنامه اش هم در نبود هیچ گونه منطق و دلیل برای اثبات چنین رابطه ای به همان زن می نویسد که فقط یک هزارم درصد اطمینان می دهد رایطه ای اصلا وجود نداشته باشد!
7 داستان دیگر این مجموعه که اولین مجموعه داستان آذردخت بهرامی است به ترتیب عبارتند از؛ صفیه- گربه‌ی لیدا، زن همسایه، چراغ برق- کالمه- بی‌دلیل- جمع کل- بی‌قرار و قله.
نکته ای که در این کتاب جالب است نوع نگاه به مساله خیانت است. با وجود اینکه در اکثر داستان های زنانه سال های اخیر این زن است که خیانت می بیند در این مجموعه تنها زنان نیستند که خیانت می بینند. بلکه خیانت زن به مرد و دیگر خیانت های غیر زناشویی نیز دیده می شود.
جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران
نویسنده: غلامرضا بهروزلک
543 ص، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386، چاپ اول
تمرکز پژوهش حاضر بر تامل در گفتمان اسلام سیاسی در ایران پس از درگذشت «آیت الله خمینی» در سال 1368 است؛ گفتمانی که خود به دو خرده گفتمان اصول گرایی و اصلاح طلبی تقسیم شده است. مسئله مورد نظر نویسنده در این پژوهش آن است که گفتمان های عمده اسلام سیاسی در ایران در مقطع زمانی 1368 به بعد، در مواجهه با چالش های جهانی شدن و تفوق فرهنگ لیبرال دموکراسی در فرآیند آن، از دیدگاه نظری چه واکنشی از خود نشان می دهند. چنین واکنشی عمدتا در زمینه نظری و فکری مورد نظر است و بیشتر به تغییرات و موضع گیرهای فکری گفتمان های اسلام سیاسی مربوط می شود. از این رو، نویسنده به موضع گیری هایی که در گفتمان های اسلامی سیاسی ایران در قبال آن صورت گرفته، توجه کرده است. در راستای مسئله اصلی تحقیق، برخی پرسش های فرعی دیگر نیز در این کتاب بررسی می شود. 1- اسلام سیاسی چیست و چگونه می توان آن را تحلیل کرد؟ 2- جهانی شدن چیست و چگونه می توان آن را تحلیل کرد؟ 3- هویت سیاسی چیست و چه نسبتی با شهروندی دارد؟ 4- شکل گیری ظهور و تفوق اسلام سیاسی در ایران و تحولات آن چگونه بوده است؟ 5- جهانی شدن چه چالش هایی را بر هویت سیاسی ایجاد کرده است؟ 6- واکنش گفتمان اسلام سیاسی اصلاح طلب به چالش های جهانی شدن بر هویت سیاسی کدام است؟
هفت کشور و سفرهای ابن تراب (متنی پیشینه در اخلاق و سیاست، بر گرده داستان)
نویسنده: ناشناس
به کوشش: ایرج افشار، مهران افشاری
396 ص، تهران: نشر چشمه، 1386، چاپ اول
متنی که با نام «هفت کشور و سفرهای ابن تراب» مشهور است، کتابی است داستان واره در اخلاق و سیاست بر روش نقل حکایات و قصص به نثری ادیبانه و منشی گرایانه. پردازنده متن خواسته است خواننده را از راه آشنا ساختن با تعدادی داستان و حکایات و روایت که جنبه اساطیری و تاریخی دارد و مباحثات و مناظراتی که ساخته و پرداخته ذهن و قلم شخص اوست، با مباحث اساسی اخلاق و سیاست و ندرتا عوالم عرفانی آشنا کند. اوبرای بیان مقاصد خود، قالب سفرنامه را انتخاب کرده است. به این ترتیب که در داستان او دو همراه، یکی جوان و جویای نام (ابن تراب) و دیگری خردمند و با تجربه (خواجه عقیل الدین)، در هفت کشور سفر می کنند. اسلوب بیان و ساختار زبانی نگارش «هفت کشور و سفرهای ابن تراب»، به تالیفات دوران صفوی نزدیک است. از خصوصیات این متن، استفاده از درون مایه های قصه های عیاری و اصطلاحات و نام های عیاران است.
حمام عمومی در جامعه و فرهنگ و ادب دیروز (نگرش و پژوهشی مردم شناختی)
نویسنده: محمود روح الامینی
144 ص، تهران: انتشارات اطلاعات، 1386، چاپ اول
گرمابه (حمام) عمومی از بناهای کهن و استوار در ایران است و برخی از آن ها از دوران صفویه – و پیش از آن – سالم و مقاوم بر جای مانده اند. حمام عمومی علاوه بر مکان شستشوی تن و پاکیزگی بدن، مکانی برای آشنایی ها، دید و بازدیدها و مرکزی برای پخش خبر در طایفه و محله به شمار می رفت. در پژوهش حاضر، پیشینه و نقش حمام عمومی در جامعه و فرهنگ گذشته ایران و انعکاس آن در ادبیات فارسی، از دیدگاهی مردم شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. عناوین بخش های پنجگانه کتاب عبارتنداز: 1- گرمابه و آداب آن، 2- حمام عمومی، 3- جایگاه اجتماعی و فرهنگی حمام، 4- تحول و تغییر در حمام های عمومی، 5- بهره گیری از فضای حمام های عمومی.
شاخه مرجان (رمز پردازی حیوانات در مثنوی معنوی)
نویسنده: معصومه شعبانی
600 ص، تهران: نشر ثالث، 1386، چاپ اول
در «مثنوی معنوی»، مجموعه عظیمی از شخصیت ها، اعم از انسانی و حیوانی، پدیدار می شوند تا داستان ها و حکایت های «مولوی» را به تصویر کشند. «مولانا» نام حدود 81 حیوان را در «مثنوی» آورده است که از این میان خر، شیر و شتر، دارای بیشترین بسامد حکایت ها و واژه هاست. حیوانات در بیشه زار معنوی، با چهره های گوناگون و نمادهای متنوع ظاهر می شوند و شخصیت آنها ثابت نمی ماند؛ گاه حیوانی دارای برترین شخصیت هاست (بازنماد حضرت حق) و گاه منفورترین آنها (بازنماد شیطان). برخی شخصیت های «مولانا» در «مثنوی»، از چهره های تنفرآمیز فرهنگ عرفانی اوست و تنها در نقش منفی ظاهر می گردند؛ هم چون بوزینه، نسناس، زاغ، غراب و… برخی دیگر، از چهره های محبوب «مولانا» هستند و فقط در نقش مثبت جلوه گری می کنند؛ هم چون آهو، سیمرغ، فاخته، بلبل، هما و… انسان مسخ شده در دیدگاه «مولانا»، به هیئت خر، بوزینه، نسناس و خوک در می آید و امیال نهفته در نهاد انسان به شکل سگ، باز و گربه جلوه می کند. در کتاب «شاخه مرجان»، نویسنده به بررسی نقش و معنی حیوانات گوناگون در «مثنوی» و کاربردهای ادبی آنها، از جمله تشبیه ها و توصیف های بدیع و خلق ترکیب های زیبا و استفاده «مولانا» از این سمبل ها در بیان روحیات و احوال مردم عصر خود و توصیف ارتباطات و مناسبات اجتماعی و طرح مسائل روان شناختی می پردازد.
خشت و شیشه (هنر معماری در آثار جلال آل احمد)
نویسنده: ناصر فتحی راسخ
216 ص، تهران: نشر افق، 1386، چاپ اول
در قلمرو اندیشه «جلال آل احمد»، معماری جایگاه ویژه ای دارد. بسیاری از نوشته های او در باب شهرسازی و معماری با توجه به اشراف و علاقه اش به این هنر، هم چنان مصداق عینی دارد و به واسطه زنده بودن موضوع، برای مخاطب امروز هم جذاب و خواندنی است. نویسنده کتاب «خشت و شیشه»، فارغ التحصیل رشته معماری و شهرسازی است. او در این کتاب می کوشد تا علاقمندان، دانشجویان و نسل جوان را با الگوهایی زیبا از معماری در آثار مختلف «جلال آل احمد» آشنا کند. مطالب کتاب به دو بخش عمده معماری و شهرسازی تقسیم شده است. موضوعات مرتبط با معماری با رویکرد توصیف و نقد، بر مبنای مفهوم و محتوای غالب در هر نوشته «آل احمد»، در یک سر فصل مشترک قرار گرفته است. مطالب دیگر با موضوعیت شهرسازی، به طور مجزا و در یک سرفصل مستقل با عنوان «دیدن شهر» عرضه شده است.
من، زن بابا و دماغ بابام (مصور، رنگی)
نویسنده: محمد رضا شمس
تصویرگر: علی نامور
48 ص، تهران: نشر افق، 1386، چاپ اول
بیشتر آثار «محمد رضا شمس»، روایتی است از افسانه و قصه های شفاهی. «من، زن بابا و دماغ بابام»، دیروز را به امروز و افسانه های قدیم را به داستان های نو پیوند می زند. «محمد رضا شمس» تاکنون بیش از سی عنوان کتاب منتشر کرده است. او فیلم نامه نویس سریال های عروسکی نیز بوده و در چند مجموعه تلویزیونی به عنوان بازیگر حضور داشته است. نثر او سرشار از ظرافت و باریک بینی است: [زن بابا دست بردار نیست. بازم نقشه کشیده برام. بابا به زور بلندم می کند و با خودش می برد. توی راه یواشکی آرزوهام را درمی آورم، یکی یکی می ریزم روی زمین. از کنار چند بچه که روی کارتن خوابیده اند، رد می شویم. بابا لحظه ای می ایستد و نگاشان می کند. دو دل است. یکی از بچه ها چشم هایش را باز می کند و می گوید: «بفرما هتل کارتن!»]
اختناق ایران
نویسنده: مورگان شوستر
ترجمه: حسن افشار
374 ص، تهران: نشر ماهی، 1386، چاپ اول
نویسنده این کتاب، «ویلیام مورگان شوستر»، حسابدار و کارشناس ارشد مالی بود که در سال 1290 خورشیدی. با چند دستیار از آمریکا راهی ایران شد تا امور مالی نابسامان کشور را سر و سامان دهد. دولت ایران، ریاست کل خزانه داری کشور را به او سپرد. «شوستر» به علت کارشکنی ها و دشمنی های دولت های صاحب نفوذ در ایران به ویژه روسیه، پس از هشت ماه ناچار به ترک شد. پس از آن که به وطنش بازگشت، بی درنگ قلم برداشت و آنچه را که در ایران دیده و بر سرش آمده بود، به روی کاغذ آورد. حاصلش کتاب «اختناق ایران» است که گزارشی ارزشمند، مستند و خواندنی از نابسامانی های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران، در پایان دوره قاجار و اوایل قرن بیستم میلادی است.
کتاب ایوب: منظومه آلام ایوب و محنت های او از عهد عتیق
گزارش فارسی: قاسم هاشمی نژاد
236 ص، تهران: انتشارات هرمس، 1386، چاپ اول
داستانی که مؤلفان مسلمان قرن پنجم و ششم هجری از ماجرای دلخراش «ایوب» پرداخته اند و در تفسیرهای قرآنی منعکس است، با اصل «کتاب ایوب» که در «عهد عتیق» آمده اختلاف هایی دارد. در کتاب حاضر، «منظومه آلام ایوب و محنت های او» از «عهد عتیق» و از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده و با پنج متن کهن فارسی مقایسه گردیده است. علاوه بر آن، مترجم به اهمیت ادبی «کتاب ایوب» پرداخته و انحراف هایی را که مسلمانان قرون نخست از روی ناچاری به این داستان داده اند نشان داده و شباهت سرنوشت «ایوب» با انسان معاصر را بازگو کرده است.