چارلز دی فرگوسن
آمریکا در تلاش برای متوقف ساختن ایران از پیگیری برنامه هسته ای خود به بن بست رسیده است. ایران به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل که خواستار تعلیق فعالیتهای غنی سازی اورانیوم شده توجهی نمی کند. از حاصل این فعالیتها می توان هم در رآکتورهای غیرنظامی هسته ای و هم در تولید بمب های هسته ای استفاده کرد.
ظرف هفته های اخیر، گفتکوها میان ایران و اتحادیه اروپا و نیز آژانس بین المللی انرژی هسته ای از حالت واقعی خود خارج شده و این اجازه را به ایران داده تا بدون کنترل بیشتر، به غنی سازی اورانیوم ادامه دهد.
در همین حال، دولت بوش نیز تلاش کرده بوسیله تحریم ها، فشار لازم را بر ایران وارد کند. اخیراً در جریان هفته برگزاری همایش انتخاباتی دموکرات ها، سناتور باراک اوباما تعهد خود را بر «سختگیری بیشتر به کمک دیپلماسی علیه ایران» در صورت برنده شدن در انتخابات تکرار کرد.
به نظر می رسد حتی اگر ایران موقتاً با تعلیق برنامه غنی سازی موافقت کند، با وجود همه تحریم ها، قصدی برای توقف این برنامه بالقوه خطرناک ندارد.
واضح است که برای برقراری کنترل های بیشتر بر برنامه هسته ای ایران و نیز پذیرش حق استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای این کشور، رویکرد جدیدی لازم است.
بی اعتنائی و گفتار انعطاف ناپذیر ایران هیچ راه دیگری را برای دنیا جزء واکنش احتمالی ناخوشایند اسرائیل باقی نگذاشته است. حمله نظامی اسرائیل می تواند تلاشی در راستای تکرار عملیات سال 1981 باشد که منجر به نابودی رآکتور هسته ای عراق شد. اما این دفعه منهدم ساختن زیرساخت های هسته ای ایران که در بین 20 مرکز پخش شده و هزاران تکنیسین را به خود مشغول کرده، متفاوت و مشکلتر است.
راه حل چیست؟ یک آزمون صداقت می تواند اطمینان دو طرف را جلب کند. مذاکرات صلح می بایست عزم رهبران ایران را به پایبندی بر عهد خود برای پاسداری از حق غنی سازی اورانیوم درک کند. رهبران ایران هم به همان اندازه می بایست متوجه باشند که لازم است صداقت خود را به نظام قانونی بین المللی در جهت حفظ برنامه هسته ای در سطح صلح آمیز به اثبات برسانند.
یک معامله بالقوه اعتمادساز می تواند آمریکا و سایر کشورهای هسته ای را به ایران به شرط پذیرش دستورالعمل های ایمنی بیشتر برای برنامه هسته ای آن کشور، پیوند دهد.
باید خریدارانی باشند که اورانیوم غنی شده ایران را بخرند و سوخت حاوی پلونیوم را با بهای رقابتی به مصرف برسانند. به این ترتیب اعتماد لازم به دست خواهد آمد که آیا ایران مقدار زیادی اورانیوم غنی شده و پلوتونیوم را ذخیره نمی کند و سوخت تولید شده را به محل های مورد استفاده انتقال می دهد.
رهبران ایران با قبول چنین معامله ای، صداقت آمیز بودن مقاصد و صلح آمیز بودن اقدامات خود را به نمایش خواهند گذاشت. ایران با قبول چنین توافقی، برنامه هسته ای خود را به تائید جامعه بین المللی می رساند و می تواند ادعا کند ایالات متحده قدرت برتر دنیا را به عنوان یک مشتری در اختیار دارد. این یک موقعیت برنده- برنده خواهد بود.
درحال حاضر، برخی اجزاء مفقود شده در این حلقه، سبب بروز شک و تردید درباره صلح آمیز بودن ماهیت برنامه غنی سازی اورانیوم شده است. برای تولید سوخت هسته ای، یک مرکز غنی سازی کافی نخواهد بود.
نیاز به تأمین اورانیوم طبیعی به مقدار لازم برای آغاز این فرآیند خواهد بود. ضمناً به تأسیسات فن آوری سوختی نیاز است که بتواند اورانیوم غنی شده را در داخل محور یک رآکتور مستقر نماید. اما محدود بودن اورانیوم طبیعی در اختیار ایران و نیز تأسیسات غنی سازی در سطح کوچک در این کشور، به ایران این امکان را می دهد که سرانجام ده ها بمب هسته ای تولید کند.
بنابراین، ایران نمی تواند به تنهائی صاحب یک برنامه صلح آمیز باشد. ایران برای تولید رآکتورهای تجاری می بایست به تولید کنندگان عمده رآکتور نظیر فرانسه، روسیه و آمریکا اعتماد کند. برخی از این کشورها، همان هائی هستند که برای جلوگیری از تولید بمب توسط ایران به فعالیت مشغول اند. ضمناً ایران می بایست به سیستم بین المللی تأمین اورانیوم طبیعی و تأسیسات فن آوری سوخت بین المللی نیز تکیه کند. توافق کلی می تواند درنهایت قدرت های بزرگ و ایران را در قالب یک رابطه تولید کننده- مشتری به هم پیوند بزند.
این گروه بندی بین المللی نقطه عطفی برای فعالیت های ایران خواهد بود و این فرصت را برای اعلام صلح آمیز بودن مقاصدش فراهم می آورد. رهبران ایران اغلب درباره «تضمین های عینی» برای صلح آمیز باقی ماندن فعالیت های خودشان صحبت می کنند، اما تاکنون هیچ اقدامی برای عملی ساختن آن ترتیب نداده اند.
تضمین واقعی عملی می بایست شامل نظارت محتاطانه بین المللی بر همه تأسیسات هسته ای از طریق به کار بردن ابزارهای مطمئن جمع آوری اطلاعات و استقرار بازرسان در محل باشد. قدرت های بزرگ برای تشویق ایران به قبول این معیارها، می بایست رابطه مشتری-تولید کننده را به صورت دو جانبه نهادینه کنند.
یک رابطه تجاری معنا دار، به فراتر از پول فکر می کند. این یک قدم بزرگ برای آوردن ایران به سوی جامعه بین المللی است، جائی که همه کشورها می توانند برای امنیت جمعی با یکدیگر همکاری کنند.
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 8 سپتامبر