ایران و شش قدرت جهانی تصمیم گرفتند مذاکرات اتمی را تا ۷ ماه دیگر تمدید کنند. براساس توافق طرفین، تهران در این مدت غنی سازی اورانیوم را بیش از ۵ درصد انجام نخواهد داد و هر ماه ۷۰۰ میلیون دلار از دارایی های توقیف شده ایران در خارج از این کشور آزاد خواهد شد. دیگر جزئیات این مذاکرات در جلسات وین مورد بحث و بررسی قرار نگرفتند.
کلیدهای اصلی برای به نتیجه رسیدن این مذاکرات پیچیده و حل بحران را در این مقاله برشمرده ایم:
مذاکره کنندگان چه کسانی هستند؟
در یک سو، ایران. و در سوی دیگر، گروه شش کشور، متشکل از پنج عضو دائمی شورای امنیت [ایالات متحده، روسیه، بریتانیا، چین و فرانسه] و آلمان.
هر دو گروه بارها این مسأله را تکرار کرده اند که خواسته های گروه دیگر غیرقابل تحقق است، ولی درعین حال پذیرفته اند که پیشرفت های سازنده ای به دست آمده.
دلیل بحران
گروه شش کشور معتقدند که ایران بخشی از برنامه اتمی خود را مخفی ساخته و تا چند سال آینده خواهد توانست به ابزارهای لازم برای تولید بمب اتمی دست یابد.
تهران نیز همواره اظهار داشته که برنامه اش صلح آمیز است و به تحقق رساندن این پروژه حق ایران است.
اختلاف از چه زمانی آغاز شد؟
یک گروه مخالف ایرانی در سال ۲۰۰۲ گزارش کرد که در مرکز اتمی نطنز اورانیوم درحال غنی شدن است و این درحالی بود که یک رآکتور آب سنگین نیز در اراک برای تولید پلوتونیوم درحال احداث بود.
با توجه به فشارهای اعمال شده، دولت ایران به بازرسان آژانس اتمی اجازه داد تا تأسیسات اش را مورد بازرسی قرار دهند، ولی آنها اظهار داشتند که مدارک لازم را برای اثبات اینکه برنامه هسته ای ایران صرفاً صلح آمیز است در دست ندارند.
ایالات متحده و اروپا با اعمال فشار بر تهران خواستار توقف غنی سازی اورانیوم شدند، ولی روی کار آمدن محمود احمدی نژاد و مخالفت او با تمامی سازش ها به تلاش های دیپلماتیک پایان داد. کارشناسان آژانس اتمی به سازمان ملل اعلام کردند که احتمال دارد ایران مفاد پیمان منع گسترش جنگ افزارهای اتمی را نقض کرده باشد. از آن زمان تاکنون، سازمان ملل شش قطعنامه علیه ایران وضع کرده و در سال ۲۰۱۲، ایالات متحده و اتحادیه اروپا طرحی از تحریم های اقتصادی را اجرا کرد که به شکلی جدی بر اقتصاد ایران تأثیر گذاشت.
مذاکرات میان ایران و مذاکره کنندگان بین المللی در مدت چندین سال به شکست انجامید. در سال ۲۰۰۹ مشخص شد که یک کارخانه غنی سازی اورانیوم دیگر نیز وجود دارد و در سال ۲۰۱۱ آژانس اتمی گزارشی هشداردهنده از اینکه ممکن است ایران درحال تحقیق پیرامون تولید بمب اتمی باشد منتشر کرد… تا اینکه در سال ۲۰۱۳ حسن روحانی به قدرت رسید. پنج ماه پس از آن، اولین توافق به دست آمد.
تاکنون درخصوص چه مواردی توافق حاصل شده؟
ایران از ادامه ساخت رآکتور آب سنگین اراک خودداری خواهد کرد. به علاوه، سانتریفوژهای بیشتری نصب نخواهد شد و در حدود هزار سانتریفوژ نصب شده از گردش باز خواهند ایستاد.
در ازای آن، احیای اقتصاد ایران در دستور کار قرار خواهد گرفت. ایران دارایی های توقیف شده خود در بانک های خارجی را دریافت و به فروش نفت ادامه خواهد داد. همچنین تحریم های اعمال شده علیه واردات قطعات یدکی اتومبیل، هوایپماهای غیرنظامی، ماشین آلات، و همچنین طلا و فلزات گرانبها و محصولات پتروشیمی به حال تعلیق درخواهند آمد. درعین حال، راه برای دریافت بورس های تحصیلی، خرید دارو و محصولات بشردوستانه ازسوی برخی بانک ها باز خواهد بود.
ارزش کلی این فرجه اقتصادی در حدود یک پنجم ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار برآورد می شود که درواقع این کشور هر شش ماه به دلیل اقدامات مجازات کننده بین المللی ازدست می دهد.
هدف نهایی چه خواهد بود؟
قبل از رسیدن به یک توافق نهایی، خواسته اصلی بین المللی این است که اورانیوم غنی شده به میزان ۲۰ درصد که ایران درحال حاضر دراختیار دارد ازبین برود. برای این کار، ایران یا باید آن را رقیق، یا به میله های سوخت یا پودر اکسید تبدیل کند؛ اینها همه شیوه هایی است که باعث می شود نتوان از آن استفاده نظامی کرد.
ایران می تواند غنی سازی را تا زیر ۵ درصد ادامه دهد، ولی ذخایر خود را باید تا حد کنونی محدود کند. این فرمول [که هیچ گاه مورد پسند اسراییل و عربستان سعودی واقع نشد]، به تهران این امکان را می دهد که به مردم نشان دهد جامعه بین المللی حق غنی سازی اورانیوم توسط ایران را به رسمیت شناخته است.
چرا ایران مقاومت می کند؟
اولین دلیل آن حفظ اقتدار، حس رنج بردن از ناعدالتی، و دفاع از منافع ملی است. برخی از خواسته های گروه شش کشور، ازجمله ایجاد محدودیت در توان محققان ایرانی به مدت ۲۰ سال، به عنوان سوءاستفاده از قدرت تعبیر می شوند. توافقی که از دید این کشور تحقیرآمیز باشد، به هیچ وجه ازسوی محافل سیاسی داخلی به نتیجه نخواهد رسید و تمامی جناح ها به دنبال آن هستند که ببینند چه پیشرفت هایی در داخل و خارج از کشور به دست خواهد آمد.
ایران می خواهد توان غنی سازی اورانیوم را برای تغذیه نیروگاه بوشهر که درحال حاضر با سوخت هسته ای تأمین شده ازسوی روسیه فعالیت می کند، حفظ کند. قرارداد امضاء شده میان ایران و روسیه برای تأمین سوخت اتمی در سال ۲۰۲۱ منقضی خواهد شد. گروه شش کشور براین عقیده اند که غنی سازی لازم نیست، زیرا روسیه می تواند به تأمین سوخت برای این نیروگاه ادامه دهد.
در چه صورت مذاکره کنندگان به موفقیت دست خواهند یافت؟
پایان دادن به دهه ها تنش و رویارویی با غرب و الغای احتمالی تحریم ها باعث ورود کشوری ۸۰ میلیون نفری با ذخایر هنگفتی از هیدروکربن به بازار جهانی خواهد شد. سران ایرانی نیاز دارند به شرایط کنونی خاتمه دهند تا بتوانند زیرساخت های صنعتی و نفتی خود را بازسازی کنند و آینده درخشانی را برای مردم خود به ارمغان آورند.
منبع: ال پائیس، ۲۴ نوامبر
