در خبری در خور تأمل که نشان از تحولی مهم در همسایگی ایران دارد، دارندگان گذرنامه های امارت از نیمه اردیبشهت ۱۳۹۴مجاز خواهند بود بدون اخذ روادید به تک تک کشورهای عضو پیمان شنگن در اتحادیه اروپا سفر کنند. به این ترتیب، امارات تنها کشور عربی و مسلمان است که تا این درجه از تسهیلات را از ناحیه اعضای شنگن دریافت می کند. متقابلا اعضای پیمان شنگن نیز معاف از دریافت روادید برای ورود به خاک امارات هستند.
بدیهی است این اقدام، تاثیر مستیقم بر گسترش بیش از پیش مناسبات تجاری میان دو طرف خواهد داشت. اما، آنچه در خصوص این خبر درخور تامل است، این نیست که مناسبات دو طرف رو به فزونی خواهد گذاشت، بلکه این واقعیت است که چنین تسهیلات کنسولی از سوی کشورهای اروپایی برای امارات در حالی صادر شده که عموما این کشورها مظنون به رفتار تروریستی عرب ها و مسلمان ها هستند.
به بیان دیگر، به رغم اینکه امارات کشوری عرب و مسلمان است، لغو ویزا برای امارات نشان از آن دارد که کشورهای عضو شنگن از ناحیه اتباع اماراتی نگران اقدامات تروریستی یا مفاسد اقتصادی نیستند در حالی که این نگرانی مثلا نسبت به اتباع کشور ثروتمندی مثل عربستان همچنان وجود دارد.
بنا بر این، ملاک چنین تصمیمی نه صرفا قدرت اقتصادی امارات است که اینک رقمی بالغ بر ۵۵ میلیارد دلار حجم روابط تجاری با اتحادیه اروپا را در کارنامه خود به ثبت رسانده، بلکه تصمیمی ناشی از رفع نگرانی تک تک این کشورهای اروپایی است که نگران اقدامات تروریستی و یا مفاسد اقتصادی از قبیل پولشویی توسط اتباع اماراتی نیستند.
احراز چنین اعتمادی، آن هم از سوی ۲۶ کشور اروپایی عضو پیمان شنگن، دستاورد کوچکی نیست و از همین جا باید انتظار داشت که امارات در گام بعدی به لغو روادید با کشورهایی مثل امریکا و کانادا بیاندیشد.
نزاکت و نزاهت امارات را که منتهی به این چنین تصمیمی از سوی اعضای شنگن شده، می توان در پیام وزیرخارجه امارات خطاب به شیخ خلیفه آل نهیان، رئیس دولت امارات، به وضوح دید که گفت: “این معافیت نشانگر تایید پارلمان اروپا از موفقیتهایی است که کشور امارات را به سرچشمه ای الهام بخش برای بسیاری از کشورهای منطقه تبدیل کرده است. “
اخذ گذرنامه اماراتی
آیا تصوری دور از واقعیت است که خیل گسترده ای از اتباع ایرانی مقیم امارات در صدد باشند با دریافت تابعیت اماراتی، چنین گذرنامه معتبری را در دست داشته باشند تا بتوانند بدون دردسر به اتحادیه اروپا سفر کنند؟
غرض از طرح این پرسش این است که با سقوط ارزش گذرنامه ایرانی، آیا دور از انتظار است که خیل ایرانیان مقیم امارات آرزومند تابعیت اماراتی باشند؟ مگر کسی باور می کرد که بالغ بر شش هزار شرکت ایرانی در امارات به ثبت برسد که حجم بزرگی از سرمایه ایران را به امارات منتقل نماید. اگر این واقعیت اینک رخ داده که هزاران سرمایه دار ایرانی و فعال اقتصادی به امارات کوچ کرده اند، چرا نباید تصور کرد که آرزوی آنان دریافت گذرنامه معتبر اماراتی باشد؟
امارات و ادعای حاکمیت جزایر سه گانه
قدرت گرفتن چنین قطب بزرگ اقتصادی در جنوب خلیج فارس آن گاه هراس انگیز است که در یاد داشته باشیم امارت متحده عربی، مدعی مالکیت جزایر تنب کوچک و بزرگ و ابوموسی است. از یاد نباید برد که تا اینجای کار، امارات حمایت کامل اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس را با خود همراه دارد تا آنجا که اتحادیه عربی در قطعنامه های متعدد خود ایران را “یکی از دو اشغال کننده سرزمین های عربی” توصیف می کند.
در حالی که قطعنامه های اتحادیه عرب، اسرائیل را دیگر اشغال کننده سرزمین های عربی می داند، برابر نشاندن ایران با اسرائیل، اقدام معنی داری است که به ابتکار امارات و با حمایت اتحادیه عرب مدت هاست علیه ایران به جریان افتاده است.
با در نظر گرفتن دیپلماسی سازمانی امارات در مجموعه شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب و اینک روابط تنگاتنگی که این کشور با اتحادیه اروپا پیش برده، باید انتظار داشت که امارات از همه توان اقتصادی و دیپلماتیک خود برای چنگ انداختن به جزایر سه گانه دریغ نورزد.
بی دلیل نیست که امارات یکی از مخالفان جدی توافق هسته ای ایران و ۵+۱ است که بالقوه امکان تجدید نظر در روابط ایران و غرب عموما، و ایران وامریکا را خصوصا، در بر دارد. انزوای ایران (که آرزوی اماراتی هاست)، تاثیر مستقیم بر روند کاهشی پول و گذرنامه ایرانی خواهد داشت.
اعتبار گذرنامه ایرانی از کجا تا کجا
هاشمی رفسنجانی که در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی، منهای پست رهبری همه مناصب مهم را تجربه کرده، در قوت و اعتبار گذرنامه ایرانی در رژیم گذشته خاطره ای را نقل قول کرده که عمیقا درخور تأمل است. او در خاطرات خود نوشته: “خودم با ماشین همه کشورهای اروپایی را گشته و رانندگی کرده ام. از این کشور به آن کشور که می‌خواستم بروم فقط پاسپورتم را نشان می‌دادم. اما حالا ایران به جایی رسیده که مردم می‌ترسند همسر خودشان را با خود به سفر خارجی ببرند چون به آنها بی‌احترامی می‌شود.”
قضاوت فردی همچون هاشمی رفسنجانی که از مهره های اصلی نظام جمهوری اسلامی است، خود گویای مصیبتی است که بر گذرنامه ایرانی رفته همچنان که اگر او بخواهد همین گونه صادقانه به قضاوت در ارزش پول ایران بنشیند، سخنی مشابه خواهد گفت.
سقوط اعتبار گذرنامه ایرانی حقیقتی عریان است که حسن روحانی در مقام رییس جمهوری اسلامی نیز به آن اعتراف کرده است. روحانی در کمپین انتخاباتی خود گفته بودکه “اعتبار را به گذرنامه ایرانی باز خواهد گرداند.”
بر اساس طبقه‌بندی شرکت هنلی و شرکا (شرکتی که در زمینه اقامت و شهروندی فعالیت می‌کند) در سال ۲۰۱۳، اعتبار گذرنامه ایران از میان ۹۳ کشور جهان در رتبه ۸۶ قرار داشت. پاکستان، سومالی، عراق و افغانستان در انتهای این جدول هستند.
حال اگر اعتبار گذرنامه امارات را با وضعیت امروز گذرنامه ایرانی مقایسه کنیم، جای تردید باقی نماند که پس از انقلاب اسلامی و تا اینجای کار، گذرنامه ایرانی روند کاهش اعتبار و گذرنامه اماراتی روند افزایش اعتبار را پیموده همچنان که همین وضع در مورد واحد پول ایرانی و امارات رخ داده است.
از یاد نباید برد که اعتبار پول و گذرنامه هر کشور در گرو اعتبار بین المللی آن کشور است. این بدان معنی است که اگر اعتبار بین المللی یک کشور در میان دیگر کشورها مخدوش شود، آثار آن را می توان به وضوح در واحد پول آن کشور و همچنین گذرنامه آن مشاهده کرد.
موفقیت چشمگیر گذرنامه اماراتی که امروز مجوز ورود به حوزه شنگن را دریافت کرده در اثر اعتبار بین المللی است که امارات برای خود رقم زده و باید انتظار داشت مسیر پیشرفت را همچنان بپیماید.