باربارا اسلاوین
جستجو درباره آخرین اطلاعات مربوط به یک کشور در میان اسناد منتشر شده از سوی ویکی لیکس، کار ساده ای است. آیا هیچ مایل به کسب اطلاعات مجرمانه درباره فرانسه مدرن هستید؟ کافی است به پیام های جمع آوری شده از سفارت ایالات متحده در پاریس مراجعه کنید. آیا مایل به اطلاع از تازه ترین روندهای سیاسی روسیه هستید؟ کافی است به لینک سفارت آمریکا در روسیه مراجعه کنید. اما درباره کارآیی این شیوه، یک استثنا وجود دارد. مکالمات منشا گرفته از تهران همگی به تاریخ 1979 یا پیش از آن باز می گردند؛ زمانی که آمریکا روابط خود با جمهوری اسلامی را قطع کرد و 52 آمریکایی برخلاف میل خود در سفارت آمریکا در تهران گرفتار شدند.
نمی توان گفت آمریکا پیگیری امور مربوط به دشمن خاورمیانه ای خود را متوقف کرده است. درواقع ایران در مرکز اغلب اسناد منتشر شده از سوی ویکی لیکس درباره رویدادهای مختلف قرار گرفته است؛ و البته منظور از رویداد، دخالت در امور سایر کشورهاست. درواقع ویکی لیکس نه تنها محتوای استراتژی آمریکا در خصوص ایران، بلکه شیوه های خاص واشنگتن برای جمع آوری اطلاعات از ایران، به دلیل تماس های محدود، را آشکارتر کرده است. آنچه ایستگاه های نظارتی بر ایران خوانده می شود، در کانون تلاش های ایالات متحده قرار دارد و شامل ایستگاه های نظارتی فعال در بیش از ده ها شهر اطراف ایران و نیز در اروپای غربی است.
این ادارات از سال 2006 و به ابتکار کاندولیزا رایس وزیر خارجه وقت آمریکا شروع به کار کردند. رایس به دلیل کمبود کارشناسان دیپلماتیک و مسلط به زبان فارسی، میز کار ایران را رونق بخشید . وی اصرار به استفاده از دیپلمات های آمریکایی مسلط به زبان فارسی در سفارتخانه ها و کنسولگری های خارج از قلمروی ایران داشت. نیکلاس برنز، معاون وزارت خارجه در امور روابط سیاسی و مقام انتصابی دولت بوش در خصوص مسائل ایران، این استراتژی را با بکارگیری جورج کنان کارشناس مسائل اتحادیه جماهیر شوروی در لیتوانی در دهه 1920 مقایسه می کند.
رویکرد یاد شده با دفتر منطقه ای امور ایران در دبی در آنسوی خلیج فارس و استان هرمزگان ایران آغاز شد. این دفتر در نزدیکی تنگه هرمز قراردارد؛ معبری که نزدیک به چهل درصد نفت دنیا از آن عبور می کند. دبی در عین حال منزلگاه جامعه بزرگی از ایرانیان است. دفتر دبی با شش کارمند، بزرگترین ایستگاه نظارتی امور ایران است و از امتیاز تردد ایرانیان میان دو کشور همسایه برخوردار است.
سایر ایستگاه های نظارتی بر امور ایران شامل یک مأمور است و اکنون در بغداد، باکو، برلین، استانبول، لندن، پاریس و تل آویو مستقر است. مأموران نظارت بر ایران سال ها بود که در عشق آباد ترکمنستان نیز حضور داشتند اما آن دفتر به دلیل ماهیت سرکوبگر دولت محلی و عدم ارتباطات کافی با ایرانیان تعطیل شده است. ناظران علاوه بر تهیه گزارش در باره ایران، با کارشناسان ایرانی در دولت های محلی نیز در تماس اند. ایجاد این ایستگاه های نظارتی بر بوروکراسی اداری وزارت خارجه افزوده است و منجر به ایجاد مشاغل موازی مربوط به ایران در داخل وزارتخانه شده است. به گفته جان لیمبرت، مسئول سابق ایستگاه های نظارتی ایران در مقام مشاور امور خاور نزدیک در وزارت خارجه آمریکا، نکته مهم تر این است که این ایستگاه ها برای بررسی اطلاعات دست کاری نشده از روند سیاسی ایران توسط سیاستگذاران آمریکایی مفید هستند.
یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود نیز با این نظر موافق است. وی گفت: «این گزارش های داخلی ایران است که واشنگتن نیاز دارد. اینها مکملی بر سایر اطلاعاتی هستند که از منابع دیگر دریافت می کنیم.»
لیمبرت گفت: «علی رغم محدودیت های موجود برای این ایستگاه ها، من از ایده ایستگاه ها راضی ام. کارهای خوبی انجام دادند و یکی از کارهای من این بود که آنها را تشویق کنم. آنها انسان های واقعاً باهوشی هستند و باید به آنها اعتبار داد.»
بسیاری از اسناد منتشر شدۀ ویکی لیکس، به سیاست های داخلی ایران می پردازد و از خوش بینی ها و یاس های منجر به انتخابات تقلبی احمدی نژاد سخن می گویند. اداره نظارت بر ایران در عشق آباد سه روز پس از انتخابات به نقل از یک منبع می نویسد سپاه پاسداران دست به «کودتا» زده و احمدی نژاد اکنون به دیکتاتور مشهور آگوستو پینوشه شباهت پیدا کرده است.
به گفته این منبع، میرحسین موسوی رقیب اصلی احمدی نژاد صاحب حدود 26 میلیون رأی برابر با 61 درصد از 42 میلیون رأی و احمدی نژاد تنها صاحب 4 تا 5 میلیون رأی شده بود. مهدی کروبی نامزد مخالف دیگر نیز بین 10 تا 12 میلیون رأی کسب کرده است و باقی آرا نیز نصیب محسن رضایی شده است. این درحالی است که بنا بر اعلام رسمی ایران، احمدی نژاد با پیروزی خیره کننده ای صاحب 63 درصد آرا شده و موسوی برنده 34 درصد و مابقی آرا نیز نصیب کروبی و رضایی شده است. منبع یاد شده گفته اند که نیروهای طرفدار احمدی نژاد انتخابات را با خودداری از حضور ناظران محلی دزدیده اند و اجازه شمارش و اعلام نتایج را تنها به مقامات ستاد مرکزی انتخابات داده اند.
منبع یاد شده با دقت بسیار هشدار داده است که مقامات ایران در سرکوب معترضان، “بیرحمانه” عمل خواهند کرد. به گفته منبع یاد شده، تنها چاره پیش روی ایرانیان مخالف با رژیم، نافرمانی درازمدت مدنی است.
درحالیکه ممکن است ایستگاه های نظارتی ایران از قرارگرفتن در کانون توجه بهره برده باشند، اما فعالیت آنها می تواند با تهدید روبرو شود. حتی علیرغم حذف نام افراد خبر دهنده، ممکن است مأموران امنیتی ایران موفق به شناسایی منابع شوند و هیچ چیز جلوی حس انتقامجویی آنها علیه این افراد و بستگانشان را نگیرد.
اگر امکان حضور دیپلمات های آمریکایی در داخل ایران وجود داشت، شاید اطلاعات بهتری از آنچه واقعاً در حال رخ دادن است بدست می آمد. اما دولت اوباما پیشنهاد تأسیس یک دفتر کوچک حفاظت از منافع ایالات متحده در تهران برای بررسی درخواست های روادید را نداده است. این نمونه کوچکی از یک سفارتخانه است و ایده اصلی آن زمان دولت جورج بوش مطرح شده بود. در حال حاضر اختلافات بر سر برنامه هسته ای ایران، مانع از هرگونه پیشرفت دیپلماتیک میان دو کشور شده است. درحالیکه نه آمریکایی ها و نه ایرانی ها امید چندانی به نتایج گفتگوهای اخیر در ژنو ندارند، ایستگاه های نظارتی وزارتخارجه بر امور ایران، کارهای زیادی برای انجام دادن در آینده خواهند داشت.
منبع: فارین پالسی- 6 دسامبر
