در حالی که تلاش های جمهوری خواهان در ایالات متحده بر رد توافق هسته ای واشنگتن و تهران جریان دارد، وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفته کاخ سفید دیگر قادر نخواهد بود تحریم ها علیه تهران را باز گرداند. همزمان در اسرائیل ده ها مقام ارشد سابق سیاسی و امنیتی با انتشار نامه ای از نخست وزیر این کشور خواسته اند توافق هسته ای میان تهران و گروه ۵+۱ را بپذیرد.
بیشتر خبرگزاری های داخل کشور، روز سه شنبه مواضع دیپلمات های ارشد جمهوری اسلامی در جلسه شورای راهبرد خارجی را که عصر دو شنبه در تهران برگزار شد پوشش دادند؛ جلسه ای که در آن جواد ظریف وزیر خارجه اعلام کرد توافق هسته ای وین باعث “بازگشت ناپذیر شدن” تحریم ها شده است: “ساختمان تحریم‌هایی که آمریکا بر مبنای قطعنامه‌های شورای امنیت بنا نهاده بود، به هم ریخته و همچون دهه ۱۹۹۰ که کشوری تحریم‌های آمریکا علیه ایران را اجرا نمی‌کرد، دیگر بازگشت تحریم‌ها مقبولیتی نخواهد داشت.”
اظهارات ظریف می تواند به این معنا باشد که تهران هراس چندانی از بر هم خوردن توافق جامع هسته ای ندارد چرا که تصور می کند در اینصورت ایالات متحده ممکن است دیگر قادر نباشد جامعه جهانی را برای تحریم علیه تهران متحد کند. در جلسات هفته گذشته کمیته سیاست خارجی سنا با ۴ وزیر دولت باراک اوباما پیرامون توافق هسته ای اخیر، یکی از اصلی ترین ایرادات سناتورهای جمهوری خواه، موضوع چگونگی بازگرداندن تحریم ها در صورت سرباززدن تهران از اجرای توافق بود.
وزیر خارجه دولت حسن روحانی اما در جلسه شورای راهبرد خارجی تصریح کرده است: “اگر می‌گویند اثر بازگشت تحریم‌های آنها یک شبه است که نیست و به سال‌ها زمان نیاز دارد، اثر بازگشت ما می‌تواند زودتر باشد، زیرا اگر نقض عهد کنند کار ما با پیچ و مهره‌هاست.”
روز دوشنبه خبرگزاری آسوشیتدپرس خبر از آن داد که پیتر راسکام، نماینده ایالت ایلینوی طرحی را تهیه کرده است که توافق هسته ای با جمهوری اسلامی را رد می کند؛طرحی که راه دشواری برای تصویب ندارد. راسکام خود با انتشار بیانیه ای گفته با گذشت زمان کنگره دارد پی می برد که توافق با تهران یک “اشتباه تاریخی” است.
گرچه کمال خرازی، وزیر اسبق خارجه تصور می کند خطر جمهوری خواهان برای رد توافق وین جدی نیست. خرازی، رئیس شورای راهبرد خارجی و وزیر خارجه در دولت محمد خاتمی در جلسه مذکور ادعا کرده است که شعارهای تبلیغاتی نامزدهای تندرو انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مبنی بر رد برجام در نخستین روزهای به قدرت رسیدن، تلاشی برای راضی کردن اسرائیل است. خرازی که در سال های اخیر و حتی در بحبوحه مذاکرات هسته ای میان تهران و گروه ۵+۱ به ندرت اظهارنظری پیرامون گفتگوهای هسته ای کرده بود، حالا در موضع گیری اخیرش گفته: “حتی اگر دولتی جمهوریخواه هم سر کار بیاید، چاره‌ای جز ادامه این روند ندارد؛ البته این بستگی به قدرتمندی و حفظ وحدت داخلی ما خواهد داشت.”
برد شرمن، نماینده دموکرات کنگره حتی فراتر از این را تصور می کند در صورتی که کنگره بتواند توافق را رد کند، و حتی حق وتوی باراک اوباما (با بیش از دو سوم آرا) بشکند باز هم رئیس کاخ سفید می تواند توافق را اجرایی کند. وندی شرمن گفته است: “این احتمال وجود دارد در صورتی که کنگره توافق را رد کند، جان کری، وزیر خارجه آمریکا به بقیه جهان بگوید توافق را رعایت کرده و با ایران تجارت کند و اعلام نماید کار درست و منطقی همین است. وی اظهار داشته، اگر دولت آمریکا احساس کند یک قانون بد است از آن پیروی نخواهد کرد.”
ناظران می گویند بیشترین فشارها بر روی جمهوری خواهان برای رد توافق از سوی دولت اسرائیل است، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر دست راستی در دولت ائتلافی تل آویو این توافق را یک “اشتباه تاریخی” توصیف کرده و از جمهوری خواهان خواسته تا اجازه تایید توافقی که امنیت ملی اسرائیل را به مخاطره می اندازد جلوگیری ندهند.
هر چند در داخل اسرائیل هم، همه موافق او نیستند. رسانه های اسرائیلی همچون روزنامه هارتص و یدیعوت آحرونوت نامه ای سرگشاده با امضای ده ها تن از مسئولان ارشد امنیتی اسرائیل که در دولت های سابق مشغول به کار بوده اند منتشر کرده اند که از او می خواهند با پذیرش “واقعیت” از مخالفت با توافق هسته ای ۶ ابر قدرت جهان و جمهوری اسلامی دست بردارد.
نام یک رئیس سابق موساد ( سازمان اطلاعاتی خارج از کشور اسرائیل)، دو رئیس سابق سرویس امنیت ملی اسرائیل و همچنین یک عضو سابق کمیسیون انرژی هسته ای اسرائیل در میان امضا کنندگان این نامه به چشم می خورد.
برخی تحلیل گران در غرب بر این باورند که نتانیاهو هم می داند شانسی برای رد توافق هسته ای در کنگره ندارد اما مایل است با ادامه انتقادات، زمینه را برای پیروزی یک کاندیدای جمهوری خواه در انتخابات ریاست جهوری ایالات متحده (آبان ۱۳۹۵) مهیا کند. برای نمونه آلن هارت تحلیل گر سرشناس بی بی سی با انتشار یادداشتی در وترنز تودی نوشته است: “به نظرم، بازی نتانیاهو این است که می خواهد هر چه در چنته دارد برای کمک به جمهوریخواهان و لجن مال کردن اوباما رو کند تا به این ترتیب انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ به نفع آنها تمام شود. او به این دل بسته است که رئیس جمهوری بعدی یک جمهوریخواه باشد و از طریق وی توافق را تخریب کند.”
بسیاری از کاندیداهای جمهوری خواهان از همین حالا گفته اند در صورت پیروزی در انتخابات توافق را زیر پا خواهند گذاشت. برای نمونه مارکو روبیو، سناتور فلوریدا، در کمپین انتخاباتی اش اعلام کرده: “تصمیم برای نادیده گرفتن توافق، از اختیارات رئیس جمهور بعدی آمریکا است.”
جِب بوش( برادر جورج دابلیو بوش) - برجسته ترین نامزدهای ریاست جمهوری جمهوریخواهان – هم گفته است توافق اوباما با این تهران یک “ناکامی” محسوب می شود، زیرا “تنها جاه طلبی هسته ای ایران را به تاخیر می اندازد”
بوش رویکرد اوباما در قبال جمهوری اسلامی را نه “دیپلماسی”، بلکه “مماشات” توصیف کرده است.
