نگاهی به آثار مکتوب مرتضی احمدی
در کتاب‌های مرتضی احمدی زندگی جریان دارد
مرتضی احمدی درباره‌ی نگارش و پژوهش کتاب می‌گفت: “ تالیف کتاب مرا نسبت به بقیه کارها بیشتر دلگرم می‌کند “. با این باور بود که بیش از ده سال پیش دست با تالیف نخستین کتاب خود زد. از مرتضی احمدی چهار کتاب به جای مانده است. او پیشتر در گفتگویی اعلام کرده بود که دو کتاب دیگر نیز در دست نگارش دارد که یکی پژوهشی است در تاریخ پیش پرده خوانی.
عنوان کتاب‌های منتشره از او عبارتند از:
کهنه‌های همیشه نو (ترانه‌های تخت حوضی) – ناشر: ققنوس
من و زندگی: خاطرات مرتضی احمدی- ناشر: ققنوس
پرسه در احوالات تهرون و ترونیا- ناشر: هیلا
فرهنگ بر و بچه‌های ترون: کلمه‌های ویژه، واژه‌ها، اصطلاحات و ضرب المثل‌های تهرانی- ناشر: هیلا
صرف نظر از کاری که مرتضی احمدی در حوزه‌ی خاطره‌نگاری کرده است، آثار مکتوب به جای مانده از او حاوی اطلاعات خام فراوانی برای پژوهش‌های مردم شناسی و تهران پژوهی دانشجویان و محققان خواهد بود.
شاید نتوان پاسخ دقیقی به این پرسش که از نقطه نظر علمی به نوشته ها و همچنین تلاش‌های فرهنگی مرحوم مرتضی احمدی برای ثبت خاطرات تهران قدیم، چه می‌گویند، داد اما به هر رو تفاوت ماهوی و ساختاری بزرگی میان کار و او و آن چه جعفر شهری از خود به جای گذاشته دیده می‌شود.
برخی بر این اعتقادند که قطعا کاری که او می‌کرده در حوزه‌ی تاریخ نگاری علمی نیست اما شاید بتوان آن را نوعی از مردم‌نگاری آماتوری نهاد. نوعی مردم نگاری که برخاطره گویی به شکل خام استوار شده است. مرتضی احمدی اساس کارش هنرهای دیداری و شنیداری و فیلم و موسیقی بود و تهران شناسی و تهران پژوهی اش بر این منوال استوار بود. ولی می‌توان کار او را در زمره‌ی تاریخ شفاهی دسته بندی کرد اگرچه شاید بتوان کاری مانند “ پرسه در…“را گونه‌ای فولکلور نویسی، ثبت فولکلور شفاهی و محفوظ دانست اما آثار مکتوب او در واقع روشی برای ابراز دیدگاه‌ها و ارایه محفوظات و دانسته‌هایش بود و طبعا بر اساس تاریخ شفاهی.
تمرکز و تاکید مرتضی احمدی در چهار کتاب خود بر فولکلور و فرهنگ و ادبیات عامه مردم تهران از او چهره‌ای برجسته در حوزه‌ی تهران نگاری ساخته است که نام پیشینیان خود را در این زمینه کمرنگ کرده است. پس از او نیز کسان دیگری که بخواهند در این زمینه فعالیت کنند تا سال‌ها باید همواره زیر نام سنگین مرتضی احمدی دست به قلم ببرند. پیش از او اگرچه نام جعفر شهری در این عرصه نامی استوار بود اما این روزها تلاش‌های فراوانی از سوی دیگر خاطره نویسان تهران، همواره با او مورد مقایسه قرار می‌گیرد.
یکی از کارهای خوبی که در سال‌های اخیر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد به چاپ رسیده کتابی است با عنوان درکوچه و خیابان؛ داستان‌های واقعی از تهران قدیم که به به قلم دکتر عباس منظرپور دندان‌پزشک با سابقه‌ی تهرانی منتشر شده. کتاب در واقع خاطره‌ی او از زندگی در خانواده‌ای متوسط و پیشه وری تهرانی است که به لحاظ خواستگاه فرهنگی و اقتصادی تفاوت چشمگیری با نوع نگاه مرتضی احمدی دارد.
احمدی که خود برخواسته از طبقات پایین جامعه‌ی شهری تهران آغاز سده‌ی خورشیدی است، به خوبی از احوالات مردم کارگر و تهی دست تهران در آثارش خبر می‌دهد اما در مقام مقایسه کتاب دکتر منظرپور سرشار از روایت‌های تفریخ و خوشگذرانی‌های خانواده‌ای متومل و سرخوش تهرانی است که هرگز دغدغه و غم نان نداشته‌اند.
از این منظر کتاب‌های سه‌قلوی عباس منظرپور روایتی کودکانه از تهران سال‌های دور است درحالی که تهرانی که مرتضی احمدی پیش چشم بیننده می‌گذارد داستان زندگی مردمی است که تهران را روی شانه‌های خود بالا آوردند. مردمی که سال تا سال زنگ گوشت را نمی‌بینند؛ در این باره ضرب المثل ها تعریف می‌کند و قصه و حکایت‌های فراوانی می‌بافد و نقل می‌کند از زندگی مردمان. این است که در کارهای مرتضی احمدی زندگی جریان دارد.
