گزارش دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین
الاهه نجفی
دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین که از پانزدهم تا بیست و پنجم سپتامبر ادامه داشت، به پایان رسید. در این جشنواره در ۳۱ محل گوناگون ۲۳۲ برنامه‌ی ادبی با حضور ۲۷۹ نویسنده از ۶۵ کشور برگزار شد. خانه‌ی فرهنگ‌های جهان و چند برگزارکننده‌ی دیگر در مدت ده روز ادبیات جهانی را در دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین به روی صحنه بردند. در این جشنواره نویسندگان شناخته شده‌ای از جهان همراه با نویسندگان جوان و کمتر شناخته‌شده یا گمنام و همچنین نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان حضور داشتند.
سودابه محافظ، نویسنده‌ای ایرانی مهاجر، فاجعه، بازنگری در گذشته و احساس گناه
با توجه به اهمیتی که کشورهای اروپای شرقی در جامعه‌ی مشترک اروپا دارند، خانه‌ی فرهنگ‌های برلین جشنواره‌ی ادبی برلین در سال ۲۰۱۰ را به ادبیات اروپای شرقی اختصاص داد. هدف برگزارکنندگان جشنواره‌ی ادبی برلین این بود که مخاطبان ادبیات را با ادبیات اروپای شرقی آشنا کنند، و همچنین زمینه‌هایی برای تبادل فرهنگی میان نویسندگان اروپای غربی و شرقی به‌وجود آورند.
اولریش شرایبر که مدیریت و هدایت دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین را به عهده داشت در سخنانی گفت: «بیش از هشتاد درصد نویسندگانی که به دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین دعوت شدند، نویسندگان خارجی هستند.» او در ادامه افزود: «تأکید جشنواره‌ی ادبی برلین علاوه بر ادبیات اروپای شرقی، بر ادبیات کودک و نوجوان است. »
یاسمین طباطبایی، بازیگر و نویسنده‌ی مهاجر ایرانی. رابطه‌ی با مادر
دبیران جشنواره، برند شرر و اولریش شرایبر در سخنانی که در افتتاحیه‌ی دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین ایراد کردند، از شرکت لیائو ایوو، نویسنده‌ی چینی در این جشنواره ابراز خشنودی کردند. ایوو تنها نویسنده‌ای بود که دولت چین به او اجازه‌ی شرکت در این جشنواره ی ادبی را داد. ایوو در جلسه‌ی داستان‌خوانی‌اش که نوزدهم سپتامبر، ساعت پنج بعد از ظهر برگزار شد، بخش‌هایی از رمان تازه‌اش، «سلام دختر خانم» را خواند. در این رمان حاشیه‌نشینان جامعه حرف دل خود را بازگو می‌کنند.
خوان گویتی‌سولو، نویسنده‌ی اسپانیایی که آثارش از تجربه‌ی تبعید و سرگردانی در گستره‌ی جهان نشان دارد، از دیگر سخنرانان مراسم افتتاحیه‌ی دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین بود. از ایران سودابه محافظ و یاسمین طباطبایی که هر دو در آلمان زندگی می‌کنند و آثارشان را به زبان آلمانی منتشر کرده‌اید به دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین دعوت شده بودند. سودابه محافظ در هجدهم سپتامبر بخشی از رمان تازه‌اش «سوختن» را خواند. خانم محافظ در این رمان به موضوع گناه و احساس مسئولیت فردی در قبال فجایع می‌پردازد.
یاسمین طباطبایی، هنرپیشه، خواننده و نویسنده‌ی ایرانی‌الاصل که در آلمان چهره‌ی شناخته‌شده‌ای است، در رمان «سال‌های گل سرخ» داستان زندگی مادرش را روایت می‌کند. در طی سال‌های گذشته در مجموع ۱۳ نویسنده از ایران در جشنواره‌ی ادبی برلین شرکت داشته‌اند. محمود دولت‌آبادی، امیر حسن چهل‌تن، فرج سرکوهی، سهراب مهدوی، امیر حسین یوسفی از جمله نویسندگان ایرانی‌اند که در سال‌های گذشته در جشنواره‌ی ادبی برلین شرکت کرده‌اند.
جواد خاوری، نویسنده‌ی افغان. عشق در پیشزمینه‌ی نزاع‌های قومی و قبیله‌ای
امسال جواد خاوری و محمد حسین محمدی از افغانستان به جشنواره‌ی ادبی برلین دعوت شده بودند. جواد خاوری که در بامیان متولد شده، از چهار سالگی در ایران زندگی می‌کند. خاوری تحصیلات حوزوی دارد و نخستین مجموعه داستانش را در ایران با نام «سنگ ملامت» منتشر کرده است. او همچنین نشریه‌ی «دُر دری» را به زبان دری در افغانستان نشر می‌دهد و جایزه‌ی فرهنگی افغانستان را به‌خاطر این تلاش‌ها از آن خود کرده است.
در بیست و چهار سپتامبر جواد خاوری بخشی از داستان «عشق‌بازی» را برای خوانندگان آلمانی‌زبان خواند. نویسنده در این داستان به مشکلات عاطفی جوانان در پیشزمینه‌ی نزاع‌های قبیله‌ای در مرکز افغانستان می‌پردازد. از مهم‌ترین نویسندگان اروپای شرقی که در این جشنواره شرکت داشتند، ولادیمیر سوروکین، رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس از روسیه، یوری آندروچویچ از اوکرائین و ایلجا تروجانف از بلغارستان بودند.
محمد حسین محمدی، نویسنده‌ی افغان در دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین
بسیاری از نویسندگان کمترشناخته شده هم به این جشنواره‌ی ادبی دعوت شدند و توانستند آثارشان را به علاقمندان عرضه کنند. در مجموع ۶۷ نویسنده از شرق اروپا به جشنواره‌ی ادبی برلین دعوت شده بودند. دیکتاتوری‌های کمونیستی در شرق اروپا آثار نویسندگان اروپایی را تحت تأثیر قرار داده‌اند. پیامدهای دیکتاتوری همراه با نشان دادن فحشاء و دزدی و قاچاق مواد مخدر بعد از فروپاشی اردوگاه سوسیالیستی از مهم‌ترین مضامین آثار نویسندگان اروپای شرقی بود.
از هفدهم تا نوزدهم سپتامبر در جشنواره‌ی ادبی برلین، همایشی با موضوع «روشنگری در برابر سکوت. اطلاعاتی‌ها و هنرمندان و بازنگری در تاریخ دیکتاتوری» برگزار شد. در این همایش نویسندگان و شاعران اروپای شرقی از تجارب خود با سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی شرق اروپا و از پیامدهای دیکتاتوری و سرکوب امنیتی در زندگی شخصی‌شان سخن گفتند. در همایش دیگری با نام «بازتاب» نویسندگان و شاعران همراه با مفسران سیاسی و کارشناسان فرهنگی درباره‌ی تحولات سیاسی و فرهنگی در شرق اروپا بحث و گفت و گو کردند.
نویسندگان در چادری گرد هم جمع شده‌اند. نور شمع، آبجو و گفت و گو درباره‌ی ادبیات و زندگی
در بخش «کودکان جهان و ادبیات نوجوان» نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان آثارشان را برای مخاطبان خردسال و نوجوان‌شان خواندند. در بخش دیگری به نام «ادبیات و سینما» برخی از آثار ادبی که به فیلم تبدیل شده بودند به نمایش درآمدند. کوری نوشته‌ی ساراماگو و چند فیلم مستند از زندگی نویسندگان از جمله فیلم‌های به نمایش درآمده در دهمین جشنواره‌ی ادبی برلین بود. با خانم سودابه محافظ، یکی از دو نویسنده‌ی ایرانی شرکت‌کننده در جشنواره‌ی ادبی برلین گفت و گویی انجام داده‌ام که در فرصتی دیگر منتشر می‌شود.