هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
P.O.Box 94000 creteil cedex
France10014
دهان خاموش
منصور کوشان
250 ص، نشر باران، سوئد، چاپ اول 2007
دهان خاموش، روایت نسلی است که انقلاب اسلامی، دگرگونی ژرفی در زندگی آنان ایجاد می‌کند. راوی دهان خاموش که در زمان انقلاب، دوران بلوغ خود را در خانواده‌ای مرفه و سیاسی می‌گذراند، بعد از دو ضربه‌ی هولناک، یکی از سوی خانواده و دیگری از سوی جامعه، استقلال و توانایی‌اش را برای تداوم یک زندگی ساده از دست می‌دهد و روزهای آخر عمر کوتاه خود را با نوشتن واقعیت‌ها و رویاها می‌گذراند.
رمان دهان خاموش، این‌گونه آغاز می‌شود: “مادر بی‌تاب می‌شود و در چشم‌های پدر که نگاه می‌کند تمام بدنش می‌لرزد. آرزو می‌کند روزها کوتاه شوند، هفته‌ها به‌سرعت بگذرند و روز و ساعتی که پزشک گفته است متولد می‌شوم فرا برسد. پدر هم می‌پذیرد که تا چند ماه تختخوابم در اتاق خوابشان باشد و اگر مادر لازم دید من را در کنار خودش بخواباند. همان‌طور که خواهر را می‌خواباند. نگران است گریه کنم و صدایم را نشنود. هنوز یادش است که خواهر از بس گریه می‌کند به‌سختی نفس می‌کشد. از شدت درد سینه مدام سرش را می‌چرخاند. گردن و زیر چانه‌اش سرخ سرخ می‌شود. گلویش درد می‌گیرد. مادر که بیدار می‌شود فقط صدای خرخر می‌شنود. خیال می‌کند گربه پشت پنجره خوابیده است. یک لحظه به‌خواهر فکر نمی‌کند. همان‌طور که تا سال‌ها به‌من فکر نمی‌کند. خیال نمی‌کند ممکن است روزی بعد از خواهر فرزند دیگری داشته باشد. فقط روزی که می‌فهمد خواهر دیگر باکره نیست و چه اتفاقی افتاده است برای نخستین بار فکر می‌کند که کاش به‌جای دختر، پسر می‌زایید. بعد هم - شاید برای این که من صدای گریه‌اش را می‌شنیدم- می‌رود حمام و در را پشت سرش می‌بندد. مدت‌ها است می‌دانم و منتظرم که یک روز صدای جیغش را بشنوم. درست مثل همان شب که تا بیدار می‌شود صدای خرخر گربه را می‌شنود. نگران اطراف را نگاه می‌کنم. می‌بینم که دهان مادر خشک می‌شود و اگر بلند شود سرش گیج می‌رود. آهسته، طوری که پدر بیدار نشود، روی پهلوی راستش می‌غلتد. تا لبه‌ی تختخواب پیش می‌رود. نیم‌خیز می‌شود و پاهایش را می‌سراند پایین. بعد تلاش می‌کند دم‌پایی‌هایش را پیدا کند. بارها لاک عنابی‌رنگ ناخن‌هایش را از تاریکی زیر تختخواب دیده‌ام. دیده‌ام که هر روز، دم‌دمای غروب، وقتی نمی‌خواهد بیرون برود، پشت پنجره‌ی اتاق خوابش می‌نشیند و ناخن‌هایش را لاک می‌زند. بیش‌تر از لاک‌های روشن تیره خوشش می‌آید. شیشه‌های لاک را که در گوشه‌ی راست میز آرایش چیده است یکی یکی جلو آینه می‌گذارد و بعد از چند لحظه، سرانجام یکی از آنها را انتخاب می‌کند. چند بار تلاش می‌کنم بفهمم کدام لاک را انتخاب می‌کند. هیچ وقت حدس‌هایم درست درنمی‌آید. با این که می‌دانم تا چند لحظه‌ی دیگر کلافه می‌شود، بی‌خود از این اتاق به‌آن اتاق می‌رود و بارها از پنجره‌ی آشپزخانه بیرون را نگاه می‌کند، باز در مورد رنگ لاک‌ها اشتباه می‌کنم. حتا یک بار که تصور می‌کنم رنگ نور خورشید عامل انتخاب رنگ لاک است، باز رنگی را انتخاب می‌کند که هیچ ارتباط مستقیمی با نور خورشید ندارد.“
یادداشت‌های خانم هله‌مان
شریفه بنی‌هاشمی
124 ص، نشر باران سوئد، چاپ اول 2007
یادداشت‌های خانم هله‌مان، عنوان مجموعه داستانی است از شریفه بنی‌هاشمی که شامل 14 داستان کوتاه است. «دیگری»، «دیدار»، «فردا؟ کدام فردا؟»، «پنجره‌ای در دوردست‌ها»، «زنی در باد»، «لنگه کفش»، «سایه»، «تابلوی ناتمام»، «رهگذر»، «صدای سکوت»، «آنسوی خط 1»، «آنسوی خط 2»، «سه‌نقطه» و «یادداشت‌های خانم هله‌مان»، عنوان داستان‌های این مجموعه هستند.
این مجموعه داستان با قصه «دیگری» در قالب یادداشت‌های روزانه‌ی زنی تنها و مهاجر که به‌تازگی کار نظافت در خانه‌ای را شروع کرده آغاز می‌شود. زن با صاحبخانه فقط از طریق یادداشت‌های روزانه رابطه دارد. او نیز تنهاست و راوی بر اساس نشانه‌هایی در منزل او گمان می‌کند کسی را یافته که با او پیوند‌های مشترکی دارد اما این احساس به‌سادگی درهم فرو می‌ریزد.
«جمعه اول
یک سطل آب و پارچه‌ای برای گردگیری برمی‌دارم و به جان خانه می‌افتم. چقدرخرده‌ریز داری. همه را باید با دقت جابه‌جا کنم که مبادا خراب شود یا بشکند. شمعدان‌های کوچک و بزرگ که روی تاقچه‌ی پنجره، روی میز وسط اتاق و یا کنار تلویزیون گذاشته شده، خرده‌سنگ‌هایی که انگار از کنار رودخانه یا از سفرهای متعدد با خود آورده‌ای و چند صدف، شاید از کنار دریایی. و من که از کنار دریا می‌آیم، من که بچه دریا هستم یا بوده‌ام کالنگ‌هایم را در خانه جا گذاشته‌ام، یا شاید به دست فراموشی سپرده‌ام. انگار قسمتی از وجودم را در جایی جا گذاشته یا گم کرده باشم و تو آن را با خود آورده‌ای توی تاقچه‌ات، در کنار پنجره‌ای در این دوردست‌ها.»
در داستان دوم، دیدار هم صدای شکست بی‌صدای انسان تنهای امروز وجود دارد: زنی که عشق خود را در بگیر و ببندهای دهه‌ی شصت از دست داده پس از نوزده سال رد او را می‌یابد، اما همه‌چیز به‌هم ریخته است.
در بیش‌تر داستان‌ها از جمله «پنجره‌ای در دوردست‌ها» یک عشق از دست رفته وجود دارد؛ در پس‌زمینه دستگیری‌ها و قتل عام زندانیان سیاسی در دهه شصت.
بحران تنهایی، گسست و بحران هویت درونمایه‌هایی هستند که در داستان‌های شریفه بنی‌هاشمی تکرار می‌شوند: در داستان زنی در باد، شخصیت داستان در غربت می‌فهمد که کودکی سر راهی بوده.
«تابلوی ناتمام» از بهت و حیرت مردی می‌گوید که در تلاش برای شناختن زن نقاشی که گم شده، یک لحظه درمی‌یابد همسر سابق خود را برخلاف آنچه می‌پنداشته اصلاً نمی‌شناسد.
و داستان یادداشت‌های خانم هله‌مان از زنی می‌گوید که تمام عمرش را در ستیزی درونی با تنهایی پشت سر گذاشته است.
شریفه بنی هاشمی از سال ۱۹۸۴ در آلمان زندگی می‌کند. فارغ التحصیل رشته‌ی تئاتر از دانشکده‌ی هنرهای زیباست و تاکنون در چند نمایش و فیلم کوتاه در ایران و خارج از کشور بازی کرده است. او داستان و نمایشنامه می‌نویسد و تاکنون چند نمایش را نیز کارگردانی کرده است.
فروپاشی شوروی از دیدگاه احزاب کمونیست
مقدمه: لطف الله میثمی، فریبرز رئیس دانا
132 ص، تهران: انتشارات صمدیه، 1386، چاپ اول
این کتاب، مجموعه سخنرانی ها و مقالاتی است که از سوی احزاب کمونیست کشورهای مختلف، درباره فروپاشی اتحاد شوروی ارائه شده است. حزب کمونیست کوبا، حزب کمونیست یونان، حزب کمونیست ویتنام، حزب کارگری مجارستان، حزب سوسیالیست بلغارستان، حزب توده ایران و حزب کمونیست پرتغال، از جمله احزابی هستند که تحلیل های آنها را در رابطه با فروپاشی شوروی، در این مجموعه می خوانیم.
تجدد ناتمام روشنفکران ایران
نویسنده: غلامرضا گودرذی
208 ص، تهران: نشر اختران، 1386، چاپ اول
این کتاب جلد نخست از مجموعه مطالعات به هم پیوسته ای است که با عنوان کلی «نگاهی به تجدد ایرانی»، بر اساس چهارچوب نظری و رویکردی انضمامی، به ویژه مبتنی بر بینش جامعه شناسی تاریخی تجدد، تدوین شده است. نویسنده تلاش کرده است با بررسی توامان چگونگی پیدایش و سیر تطور و تکامل اندیشه های نو از یک سو، و تغییرات و تحولات ساختارهای کلان اجتماعی از سوی دیگر، به یک موضوع اساسی بپردازد.
او نشان می دهد که چرا و چگونه در پی رویارویی ایران با مسئله محوری و بنیادین پروژه و پروسه تجدد غربی، نه تنها صورت های پیش ساخته کهن اجتماعی به شکلی متناقض نما و تعارض آمیز به ساختار بندی های به ظاهر نوین اجتماعی مبدل گشتند، بلکه نوعی آشفتگی معنایی و ابهام آلودگی نظری، در غیاب نگره تاریخی در اندیشه ما به وجود آمد. به عقیده او پیامدهای ناخواسته و پیش بینی ناپذیر این ابهام آلودگی همچنان دستیابی ما را به تعادل و توازنی پایدار، در تعامل با بایسته های دنیای جدید و شرایط و مناسبات به شدت جهانی شده امروز، در سه ساحت فکری، ساختاری و هویتی دشوار کرده است.
سفرنامه اون ور آب (جامعه شناسی مهاجرت)
نویسنده: پرویز رجبی
312 ص، تهران: نشر اختران، 1386، چاپ اول
این کتاب که به صورت یک سفرنامه نوشته شده، نگاهی است جامعه شناسانه به مهاجرت ایرانیان به آمریکا و کانادا و مسائل و مشکلات مربوط به آن. نویسنده تلاش کرده است با پرداختن به موضوع هایی نظیر ملیت و قومیت، با نگاهی صادق و عاری از شایبه، به برخی از مشکلات روز زندگی ما ایرانیان، در ایران و خارج از ایران بپردازد. او در پیشگفتار خود بر کتاب می نویسد: [شیوه ام در پرداختن به مسائل ایران، با این که نگاهم از دور خواهد بود، همان شیوه «جامعه شناسی خودمانی» دوست خوبم حسن نراقی خواهد بود. بدون تردید حرف های خودمانی کم تر خوهد رنجاند…]
سیر تحول در شعر امروز (خلاصه ها و شناسه های رفتاری)
نویسنده: کاظم کریمیان
322 ص، تهران: انتشارات مروارید، 1385، چاپ اول
این کتاب، ادامه اثر دیگری از نویسنده با نام «دگرگونی، نگاه، زبان و ساختار در شعر امروز» است که حدود هفت سال پیش منتشر شد. در آن کتاب، برای نخستین بار شعر متحول دهه 1370 در ایران، به طور مستقل مورد نقد و بررسی قرار گرفته بود. از آنجا که در چند سال گذشته، ما با رفتارهای تازه زبانی – ساختاری در شعر معاصر ایران مواجه هستیم، در کتاب حاضر، نویسنده به معرفی و بررسی شناسه های رفتاری این شعر پرداخته است. از ویژگی های مهم این پژوهش، توجه نویسنده به شاعران جوان چند سال اخیر ایران و همچنین شعر مهاجرت است. شعرهای ارائه شده در این مجموعه به نحوی گزینش شده اند که ضمن نشان دادن سیر تحول در هر دوره شعری، تفاوت بنیانی آن را با دوره های دیگر آشکار کرده اند.
ادبیات نمایشی در ایران، جلد سوم: ملی گرایی در نمایش
نویسنده: جمشید ملک پور
551 ص، تهران: انتشارات توس، 1386، چاپ اول
جلد سوم از مجموعه «ادبیات نمایشی در ایران»، فاصله سال های 1299 تا 1320 خورشیدی را در بر می گیرد و به موضوع ملی گرایی در نمایش ایران می پردازد. این جلد با مقدمه ای درباره اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی ایران در این دوره و وضعیت سانسور در هنرهای نمایشی آغاز می گردد. عناوین بخش های بعدی کتاب عبارتنداز: «نمایش»، «اپرت نویسی»، «نمایشنامه نویسی»، «مباحث نظری و آموزشی» و «متون نمایشی». بخش اخیر شامل متن نمایشنامه های «رستاخیز شهریاران ایران/میرزاده عشقی»، «جعفرخان از فرنگ آمده/حسن مقدم»، «شب هزار و یکم/رضا کمال شهرزاد»، «جنگ مشرق و مغرب/گریگور یقیکیان»، «آخرین یادگار نادر شاه/سعید نفیسی»، «پروانه/حبیب الله شهردار»، «عجب پکری/سید علی نصر» و «در راه مهر/ذبیح بهروز» است.
سه مقاله
نویسنده: حبیب الله پیمان
128 ص، تهران: انتشارات صمدیه، 1386، چاپ اول
این کتاب مجموعه سه مقاله از «حبیب الله پیمان»، درباره فراز و فرود جنبش اصلاحات در ایران است. در این مقالات، نویسنده که خود از روشنفکران دینی و از فعالان جنبش اجتماعی و سیاسی ایران در سال های گذشته است، ضمن بررسی سیر تحول و تکامل جنبش اصلاحات، مشکلات نظری و تنگناهای راهبردی آن را بازگو می کند. بعضی از سر فصل های کتاب عبارتنداز: «چرا اصلاحات ضرورت یافت و از کجا آغاز شد؟»، «هدف انقلاب و اصلاحات»، «ماهیت جنبش اعتراضی مردم»، «خط مشی اصلاحات از بالا»، «ساختار گرایی، مشکل نظری اصلاح طلبان جبهه دوم خرداد»، «آیا اصلاح طلبان در قدرت، نگاه خود را تغییر می دهند؟»، «سرنوشت اصلاحات از بالا» و «مردم هدف اند و نه وسیله».
گزیده هایی از “در جستجوی زمان از دست رفته”
به انتخاب: مهدی سحابی
192 ص، تهران: نشر مرکز، 1385، چاپ اول
کتاب «در جستجوی زمان از دست رفته»، اثر «مارسل پروست»، یکی از مهم ترین کتاب های دوران معاصر و یکی از پایه های اصلی ادبیات امروز غرب و جهان است. «جستجو» کتابی دوران ساز و حاوی برخی از ظریف ترین و عمیق ترین نظریات در شناخت روان آدمی است. مترجم توانا و برجسته کشورمان «مهدی سحابی» که این اثر عظیم را در هشت جلد به فارسی برگردانده، برای آشنا شدن علاقمندان با این شاهکار ادبیات مدرن، قطعات زیبایی از بخش های مختلف آن را انتخاب، و در سه بخش با سرفصل های «عشق»، «واقعیت و خیال» و «آفرینش و اندیشه» تدوین کرده است. حاصل کار او کتاب حاضر است که خواننده با مطالعه آن با گوشه هایی از عظمت و زیبایی کتاب بزرگ «پروست» آشنا می شود.