گلن کسلر
رییس جمهور اوباما و هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، در هفته اخیر بارها به ایران علامت دادند که بعد از سه دهه که از انقلاب ایران می گذرد ، درهای گفتگوی دوجانبه باز است ، اما مقامات آمریکایی گفتند که روش، سرعت ومفاد این دیپلماسی، هنوز تعیین نشده است.
درحالی که برخی از مقامات دولتی آمریکا گویند این برنامه تا چند ماه دیگر قابل اجرا نیست، عوامل اصلی این بحث، نقطه نظرات خود را قبل از اینکه عضو دولت بشوند، روی کاغد آورده اند و پنجره ای را رو به مناظرات دولت، گشوده اند.
اوباما یک سال پیش در جریان گفتگوی خصوصی اش با رهبران یهودی مواضعش را مشخص کرد:« زمان آن رسیده است که وارد گفتگوی مستقیم با ایران بشویم و شرایط را با صراحت با آنها درمیان بگذاریم: متوقف کردن برنامه های ساخت سلاح اتمی، پایان دادن به حمایت از تروریسم و پایان دادن به تهدید اسرائیل و دیگر کشور های منطقه». اوباما گفته بود:« نشویق بیشتر ایران، اهرم های بیشتری در اختیار آمریکا قرار می دهد تا در صورتی که ایران به این راه خل هم بی اعتنایی کرد، اهرم های بیشتری برای تحریم ایران داشته باشد».
یک عامل پپیچیده این است که انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن برگزار می شود. مقامات آمریکایی می خواهند از برداشتن قدم هایی که باعث تقویت رئیس جمهوری فعلی ایران ، محمود احمدی نژاد، می شود، اجتناب کنند. رئیس جمهور فعلی ایران عقای یهود ستیزانه دارد و در مقابل غرب رفتاری خصمانه دارد و به همین دلیل برای غرب سخت است که او را بعنوان مخاطب احتمالی گفتکو با ایران ببینند.
یک پیچیدگی دیگر این است که ایران آمریکا و پنج قدرت بزرگ جهان از ایران خواسته اند که غنی سازی اورانیوم را قبل از هر گفتگویی درباره برنامه های این کشور، متوقف کند. هر تغییر در این برنامه، اعلان خطری است به متحدان آمریکا.
آخرین موضوع پیچیده این است که دولت ایران آنقدر مبهم است که مقامات رسمی می خواهند مطئن بشوند که با مرکز قدرت اصلی، ارتباط برقرار کرده اند. رابرت گبیز، سخنگوی کاخ سفید روز گدشته، گفت:« در ایران مشخص نیست که دقیقا چه کسی طرف گفتگو است».
دنیس راس، نماینده سابق آمریکا در خاورمیانه که مشاور ارشد کلینتون در مور مسائل ایران خواهد شد، توصیه کرده است که گفنگو های اولیه با ایران از طریق کانال های سری و به شکل مستقیم صورت بگیرد که در این صورت نه تبلیغی برای احمدی نژاد باشد و نه قدرت او را بیشتر کند و در عین حال مانع از گفتگو ها در مورد مسائل اتمی نشود.
راس در مقاله ای با عنوان “ استراتژی های دیپلماتیک برای مواجه با ایران” که در مرکز امنیتی آمریکای جدید در ماه سپتامبر، نوشته است :« اگر این گفتگو ها سری باشد، هر دو طرف را در مقابل افشای پیش از موعد آن ایمن می کند و لزومی ندارد که دو طرف درباره این اقدام قبل از اینکه شرایط آماده بشود، توضیحی بدهند. این ممکن است برخورد مهم تری نسبت به گفتگو با اروپایی ها و یا مقامات غیر رسمی که برای ایران آشناست، باشد».
راس گفت که آمریکا باید در جریان مذاکرات خصوصی از نماینده ایران بخواهد که در مورد اینکه دولت ایران اهداف آمریکا را در قبال ایران چگونه می بیند، توضیح بده و بگوید که ایران در مورد برخورد آمریکا با اهداف ایران، چه نظری دارد. او نوشته است که هدف از این پیشنها این است از این طریق راهی پیدا می شود برای اینکه به ایرانیان نشان بدهیم که ما آماده شنیدن هستیم و تلاش می کنیم نگرانی های ایران را درک کنیم و به آن پاسخ بدهیم، اما درعین حال اگر نگرانی های ما از سوی ایران درک نشود و به آن اشاره نشود، هیچ پیشرفتی در روند مذاکرت صورت نمی گیرد».
راس اذعان داشت که ایجاد این کانال مستقیم ممکن است دشوار باشد، زیرا در حکومت ایران، رئیس جمهور قدرتش نسبت به رهبر، آیت الله خمینی، بسیار کمتر است.
گری سیمور، یکی دیگر از مشاوران اوباما در شورای روابط خارجی، معتقد به گفتگوی عمومی، بدون درخواست از ایران برای متوقف کردن برنامه های اتمی اش است: گفتگوی مستقیم دوجانبه، ترجیحا با نماینده رهبر ایران، مباحث گسترده تری را در بر می گیرد که این شامل مسائل اتمی، روابط ایران و آمریکا، عراق و روند گفتگوی صلح بین اسرائیل و فلسطین هم می شود. سیمور که قرار است مشاور ارشد شورای امنیت ملی کاخ سفید باشد، ماه گذشته با همراهی بوریس ریدل، تحلیل‌گر موسسه‌ی بروکینگز، مقاله‌ای را منتشر کرد که این رویکرد خود را در آن به طور دقیق توضیح داده بود.
دولت جورج بوش، رییس‌جمهور سابق آمریکا پیش از جنگ عراق، ارتباطاتی پنهانی با مقامات ایرانی داشت و علاوه بر آن گفت‌وگوهایی در سطح سفیر در عراق و افغانستان بین دو کشور برقرار شد. اما واشنگتن هرگز تلاش نکرد، گفت‌وگویی گسترده با تهران داشته باشد. پیشنهاد سیمور این است که دولت آمریکا با احتیاط پیش رفته و از طریق ”مشاوره‌های چندجانبه و دوجانبه در سطوح بالا” با دولت‌هایی که به دنیال مذاکره با ایران هستند (انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه، چین) و همینطور با متحدانش در خاورمیانه، استراتژی مذاکره‌ی خود را توسعه دهد.
سیمور گفت که لازم است آمریکا به عنوان کسی که چارچوب گسترده‌تر مذاکرات هسته‌یی را رها کرده است شناخته نشود و در واقع “گشودن یک کانال مذاکرات دوجانبه با ایران” می‌تواند به روند مذاکرات چندجانبه کمک کند.
یک مقام ارشد وزارت امور خارجه، ویلیام جی برنز، هفته آینده که با نمایندگان گروه اروپایی مذاکره کننده با ایران جلسه خواهد داشت، این توصیه ها را مد نظر خواهد گرفت. یک دیپلمات اروپایی روز گذشته گفت که رهبران اروپایی از گفتگوی ایران و آمریکا استقبال می کنند اما در روند این گفتگوها باید دقت شود. او گفت:« احتمال گفتگو با ایران یک برگ مهم در بازی است. ما برگ های برنده زیادی نداریم».
جان او. برنان، مدیر امور ضدتروریسم در کاخ سفید در مقاله‌ای در ماه ژوئیه، رویکرد جسورانه‌تری را پیشنهاد کرد. برنان خواستار کاهش انتقادات گفتاری از ایران و نادیده گرفتن اظهارات ضدآمریکایی مقامات ایرانی شد و علاوه بر آن بر لزوم وجود یک نماینده از طرف رئیس‌جمهور آمریکا برای برگزاری مذاکرات با ایران، تاکید کرد.او همچنین برای کاهش دشواری های راه گفتگو با ایران، معتقد است که پذیرفتن این نکته که ایران در دهه گذشته از حمایت خود از گروه های تروریستی ، کاسته است، “شجاعت سیاسی” است. او همچنین معتقد است که افزایش نقش حزب الله لبنان، گروه نظامی که توسط ایران و سوریه حمایت می شود، در سیاست فعلی لبنان در این کشور کار درستی است، اگرچه آمریکا رسما حزب الله لبنان را یک گروه تروریستی می داند.
رابرت ام گیتس، وزیر دفاع و یکی دیگر از سیاست گذاران مهم آمریکا، در سال 2004 خواستار یک گفت‌وگوی متمرکز شد و تاکید کرد. او گفت که سود بزرگ اگر باعث ایجاد مناقشه بیشتر بین ایران و آمریکا بشود، منطقی نیست و در عوض آمریکا باید در زمینه مسائلی که تهران و واشنگتن منافع مشترکی دارند با ایران تعامل داشته باشد و به تدریج به پیشرفت دست یابد.
گیتس که از دولت بوش در مقام خود ابقا شده است، معتقد است که مهم است چنین گفت‌وگوهایی پیش از آن‌که نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران حل شود آغاز گردد و این موضعی است که او را با رویکرد اوباما در هماهنگی قرار می‌دهد.
منبع: واشنگتن پست 30 ژانویه