زمانی که رییس جمهور سوریه در اواخر سال ۲۰۱۰ به تهران رفت، بسیار مورد احترام قرار گرفت و روابطی ناگسستنی میان دو کشور برقرار شد. امروز که بشاراسد با اعتراضات مردمی روزافزون روبرو شده [و البته آنها را به شدیدترین شکل به خاک و خون کشیده]، جمهوری اسلامی به شدت عصبی شده و بیان هرگونه ضعف یا مشکل برای متحد وفادار خود را برای رسانه ها ممنوع کرده،چرا که منافع جمهوری اسلامی در سوریه و استراتژی این کشور برای سیطره یافتن به منطقه در خطر قرار گرفته.
تهران که در ابتدا “بهار عرب” در تونس و مصر را به انقلاب اسلامی خود در سال ۱۹۷۹ مقایسه کرده بود، اکنون بیم آن دارد که خود نیز در این ورطه گرفتار شود و در کنار بازندگان قرار گیرد.
سوریه نقش میانجی را در انتقال کمک های ایران به جنبش های قدرتمند مسلح ضداسراییلی، مانند حزب الله لبنان و حماس فلسطین، ایفا می کند. روز جمعه درحالی که سرکوب مردم در سوریه به قتل عام تبدیل شد، رییس جمهور باراک اوباما حکومت دمشق را به “استفاده از همان تاکتیک های بی رحمانه حکومت آیت الله ها در ازبین بردن جنبش سبز”، متهم کرد.
تئودور کاراسیک، از اعضای مؤسسه تحلیل نظامی در خاورنزدیک و خلیج فارس که مقر آن در دوبی است می گوید: “انقلاب مصر را می توان به عنوان یک شکست استراتژیک برای غرب در نظر گرفت، ولی تغییر و تحول در سوریه می تواند وضعیت امنیتی خاورمیانه را کاملاً زیر و رو کند و البته شکست بسیار بزرگی برای جمهوری اسلامی محسوب خواهد شد.”
حتی اگر تهران همه تخم مرغ هایش را در یک سبد نگذاشته باشد، ولی سقوط حکومت اسد به شدت بر انزوای آن خواهد افزود: حکومت جمهوری اسلامی روابط نزدیکی با دولت عراق که اکثریت آن شیعه اند برقرار کرده و همچنین به ترکیه نیز نزدیک شده و اکنون درتلاش است تا با حکومت جدید مصر گشایش هایی انجام دهد.
شادی حمید، مدیر تحقیقاتی مرکز بروکینگز در دوحه، پایتخت قطر، با اشاره به وجود ابهامات در سیاست خارجی ایران می گوید: “ایران و سوریه محور ضدآمریکایی منطقه علیه ایالات متحده محسوب می شوند. به همین دلیل جمهوری اسلامی می خواهد اطمینان یابد که سوریه متحدش باقی خواهد ماند.”
ازیک طرف، شخصیت های مذهبی حاکم بر ایران نوشتن در مورد تظاهرات سوریه را برای رسانه ها ممنوع کرده اند؛ هیچ گونه مباحثه ای نیز در مجلس یا میان دولتمردان در این خصوص انجام نشده است. به ویژه محمود احمدی نژاد در این مورد بسیار با احتیاط عمل می کند.
ازطرف دیگر، تهران در پایگاه های رسانه ای خود در خارج از کشور قدری از مسأله فاصله گرفته. کانال دولتی پرس تی وی که به زبان انگلیسی منتشر می شود، با گزارش های مبهم خود در مورد تظاهرکنندگان سوری، پیام های حمایت کننده از اسد و تلاش ها برای برکناری حکومت دمشق را در یک زمان مطرح می کند. شبکه ایرانی عرب زبان العالم، به نقل از رامین مهمان پرست، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، هرگونه کمک تهران به حکومت بعثی سوریه برای سرکوب اعتراضات مردمی را تکذیب کرده است.
ولی “بهار عرب” به ایجاد خصومت بیشتر نزد حکومت های ثروتمند خلیج فارس که روز به روز نیز بر نفوذشان افزوده می شود دامن زده است: آنها دولتمردان جمهوری اسلامی را به ترغیب شیعیان برای انجام تظاهرات، به ویژه در بحرین، متهم می کنند.
تهران سرکوب اکثریت شیعه توسط پادشاهی سنی منامه را محکوم کرده و اظهار داشته که نیروی “اشغالگر” سنی به رهبری سعودی ها برای کمک به سرکوب وارد بحرین شده اند. این درحالی است که گفته می شود دانشجویان ایرانی بر سر در سفارت عربستان سعودی در تهران کوکتل مولوتوف پرتاب کرده اند.
روز شنبه رهبر جمهوری اسلامی مجدداً از “بیداری اسلامی” در منطقه استقبال و صرفاً به لیبی، یمن و بحرین اشاره کرد. همان طور که واشنگتن در برابر معمر قذافی قاطعانه ایستاده و از متحدان خود، یمن و بحرین، چشم پوشی می کند، آیت الله خامنه ای نیز با اتخاذ سیاست دوگانه از اشاره به وضعیت بحرانی سوریه که به گفته سازمان های مدافع حقوق بشر در کمتر از یک ماه و نیم بیش از ۴۰۰ کشته برجای گذاشته خودداری می کند.
حمید شادی در ادامه می گوید: “ولی سران جمهوری اسلامی به شدت نگران افکار عمومی در جوامع عرب هستند. شرایط منطقه درحال رقم خوردن برضد بشاراسد است و ایران نمی خواهد در این جناح قرار گیرد.”
به همین دلیل، به گفته میر جاودان فر، کارشناس امور ایران در اسراییل، “اگر سقوط اسد مسجل شود، احتمالاً تهران مذاکره با گروه های مخالف را آغاز خواهد کرد”. حکومت اسلامی بسیار متضرر خواهد شد: سرمایه گذاری های هنگفت در سوریه، به ویژه در صنعت اتومبیل سازی و سیمان سازی، و همچنین نفوذش بر حزب الله و حماس.
میر جاودان فر در ادامه می گوید: “زمانی که بحث حمایت از منافع مطرح باشد، حکومت جمهوری اسلامی بسیار عملگرایانه رفتار می کند، به ویژه اینکه به خوبی می داند اگر شرایط برعکس بود، اسد نیز به همین صورت عمل می کرد.”
منبع: کندین پرس، ۲۶ آوریل
