اسکات پیترسون
تهران- شش قدرت برتر جهان به رهبری ایالات متحده در صدد تصویب دور تازه ای از تحریم ها علیه ایران هستند. به دنبال ابراز تاسف خاویر سولانا، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از گفتگوی پنج ساعته اش با فرستاده ایران در روز جمعه ، موضوع تحریم ها بر سر برنامه بحث انگیز هسته ای ایران ، مجددا پیگیری خواهد شد.
رهبران ایران اعلام داشته اند که غنی سازی اورانیوم را متوقف نخواهند کرد. درخواست شورای امنیت سازمان ملل برای توقف غنی سازی در راستای همکاری بیشتر ایران با آژانس بین المللی انرژی هسته ای و به منظور کاستن نگرانی ها از جاه طلبی های هسته ای این کشور به عمل آمده بود. سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد جدید ایران، قول داده بود “ابتکارات جدیدی” را با خود به این دیدار می آورد.
اما وقتی تاریخ دیگری برای ملاقات های بعدی تعیین نشد، شکست گفتگوها به نشانه پایان نافرجامی بر 18 ماه تلاش کشور های غربی در محدود ساختن برنامه هسته ای بحث انگیز ایران به حساب می آید.
به نظر می رسد کار بر روی تنظیم تحریم های تازه سازمان ملل در این هفته به جریان بیفتد. این تحریم ها به دو دسته از تحریم های متعادل تر سازمان ملل اضافه خواهد. ایالات متحده اخیراً ضرب شستی از تحریم های یک جانبه را نشان داده که برای ادامه آن نیاز دارد کشورهای چین و روسیه، که مبادلات عظیم تجاری با ایران دارند، با آن موافقت کنند.
گرت اوانس، رییس گروه بحران بین المللی که برای دیداری با مقامات ارشد ایران در تهران به سر می برد، می گوید: “همه باید یک نفس عمیق بکشند، کمی عقب بروند و رویکرد جدیدی را برای مذاکرات بپذیرند. مهمترین موضوع، بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته ای است. غنی سازی، به خودی خود موضوع ما نیست.“
پنج عضو دایم شورای امنیت بعلاوه آلمان، روز شنبه برای تعیین قدم بعدی در برخورد با برنامه هسته ای ایران، دیداری را برگزار کردند. ایران همچنان از پیشرفت چشمگیر در فرایند غنی سازی خود خبر می دهد و در عین حال خواستار خروج پرونده اش از شورای امنیت است.
ایالات متحده می گوید ایران “هرگز اجازه دسترسی به بمب را نخواهد داشت” و از کنار گذاشتن موضوع اقدام نظامی علیه ایران هم طفره می رود.
آقای اوانس، وزیر امورخارجه اسبق استرالیا، می گوید غرب باید بپذیرد استراتژی مذاکرات تا کنون “کاملاً ناموفق” بوده است و در جریان آن ایران از قابلیت صفر سانتریفوژ به 3000 دستگاه پیشرفت کرده است.
اوانس می گوید در همین حال، تردیدها هم راجع به ایران افزایش یافته است. این کشور مسایل حساسی از برنامه هسته ای اش را بازگو نکرده و محمود احمدی نژاد هم به طرز غیر قابل انعطافی، بی اعتنا است. اوانس گفت “این مساله به معنی این است که ایران برای جلب رضایت باید آماده باشد به بازرسی های به مراتب بیشتر تن در دهد.”
این یعنی فراتر رفتن از خطوط امن پیمان منع گسترش سلاح هسته ای (ان پی تی) که ایران خود از امضاء کنندگان آن است. این حتی به معنی فراتر رفتن از پیمان الحاقی است که شامل بازرسی های غیر مترقبه می شود. ایران برای مدتی به طور داوطلبانه پروتکل الحاقی را مشتاقانه پذیرفت اما پس از ارجاع پرونده اش به شورای امنیت، عمل به آن را معلق نمود.
ایران تمایل خود برای بدست آوردن سلاح هسته ای را انکار می کند. منوچهر متکی، وزیر امورخارجه این کشور، روز جمعه در نامه ای به بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل، نوشت “ایران هیچ مشکلی با شفاف سازی اقداماتش ندارد و این حتی از الزامات موجود هم فراتر است. او ضمناً نوشته بازرسان آژانس بین المللی انرژی هسته ای، 2500 روز صرف بازرسی از مراکز کشور کرده اند تا بی اساس بودن اتهامات (مبنی بر وجود برنامه نظامی) را تایید نمایند.“
معذالک، بازی های سیاسی همچنان ادامه دارد. آژانس های خبری به نقل از یک دیپلمات فرانسوی گزارش دادند که ملاقات سولانا با فرستاده ایران یک “افتضاح” بود. ایرانی ها می خواستند گفتگوها را دوباره از اول شروع کنند و سولانا هم در حالی که “با خود فکر می کرد آینده مذاکرات چگونه خواهد بود”، دیدار را ترک کرده است.
جلیلی پیش از دیدار با سولانا در یک کنفرانس خبری در تهران گفته بود: “ایران همه ملزومات مورد توافق را رعایت کرده و به همین دلیل بر بهره مندی از حقوقش در چهارچوب پیمان متع گسترش پافشاری می کند.” او گفت اعتقاد دارد همه سلاح های کشتار جمعی “غیر قانونی” و “بی مصرف” هستند و اینکه “زبان زور” علیه ایران به کار نمی آید.
از سوی دیگر، تحلیلگران می گویند این وظیفه ایران است که صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای خود را اثبات کند. الکساندر پیکایف، کارشناس موسسه روابط اقتصادی و بین المللی در آکادمی علوم روسیه، می گوید: “اگر نظیر گزارش اخیر آژانس دو سال پیش منتشر می شد، وضعیت ما الان فرق می کرد. اما حالا دیگر خیلی گذشته است.“
آقای پیکایف در تهران گفت: “اگر ایالات متحده سران آژانس بین المللی هسته ای را متقاعد سازد تا گزارش بدبینانه تری را ارایه دهند، برای روسیه و چین مشکل است در برابر تحریم های بیشتر، ایستادگی کنند.” او می گوید مسکو بر سر دو راهی است. بخشی از علت هم این است که ایران مسیرهای هسته ای مختلفی از جمله مساله راکتور آب سنگین را دنبال کرده است. او اضافه کرد: “کرملین خواهان یک ایران مجهز به سلاح هسته ای نیست و دلایلی برای مشکوک بودن به مقاصد ایرانی ها وجود دارد.“
مقامات ایرانی می گویند هرگونه بازگشت به پروتکل الحاقی منوط به تصویب مجلس ایران طی رای گیری است. مجلس پس از آنکه پرونده ایران برای اولین بار به شورای امنیت فرستاده شد، دولت ایران را از همکاری فراتر از حداقل الزامات منع کرده بود.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه، در مصاحبه ای گفت این وضعیت می تواند تغییر کند و بازرسی های غیر مترقبه می تواند از سرگرفته شود، به شرط آنکه پرونده ایران اختصاصاً توسط آژانس بین المللی هسته ای بررسی شود.
آقای عراقچی می گوید: “این یک حرکت مثبت از سوی شورای امنیت خواهد بود و ما هم بر اساس آن عکس العمل نشان خواهیم داد. هر زمان که آنها قطعنامه ای بر علیه ما تصویب می کنند و تحریم های بیشتری را بر ضد ما اعمال می کنند، با واکنش ما روبرو می شوند. من مطمئنم ما در برابر اقدامات مثبت، واکنش مثبت خواهیم داشت.“
منبع: کریستین ساینس مانیتور، 2 دسامبر