همزمان با تاکید وزیرخارجه بر لزوم گفتگو میان تهران و کشورهای منطقه برای حل و فصل دیگر منازعات خاورمیانه پس از توافق هسته ای، یک سناتور جمهوری خواه گفته است عدم اجازه تهران برای بازرسی از سایت های نظامی به شکست توافق می انجامد. از سوی دیگر یک عضو شاخص جبهه پایداری تفاهم اخیر را یک عقب نشینی خوانده و پرسیده: “آخر این چه توافقی است”؟
جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، روز گذشته با انتشار مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز، خواستار حل و فصل باقی مشکلات تهران با کشورهای غربی و منطقه پس از توافق بر سر بحران هسته ای نظام شد.
ظریف در یادداشت خود که به طور گسترده در رسانه های داخلی و خارجی بازنشر شده، بحران هسته ای را عارضه ای برآمده از “بی اعتمادی” دانسته و از این باور سخن گفته که حل و فصل آن فرصتی است برای پرداختن به دیگر تنش ها در منطقه خاورمیانه: “موضوع هسته ای، عارضه بی اعتمادی و تضاد است و نه دلیل آن. با توجه به پیشرفت های اخیری که در مهار این عارضه به دست آمده، وقت آن است که ایران و سایر صاحبان منافع در منطقه خلیج فارس و اطراف آن توجه خود را به عوامل بروز تنش در این منطقه معطوف کنند.”
در حال حاضر سه کشور در خاورمیانه درگیر جنگ داخلی هستند: سوریه، عراق و یمن.
تحلیل گران می گویند همزمان با مشکلات سیاسی و قومی داخلی در این کشورها، ورود قدرت های خاورمیانه به این نزاع ها، بر آتش جنگ ها دامن زده و جمهوری اسلامی و عربستان با حمایت از شبه نظامیان شیعه و سنی در طرفین دعوا و همچنین مداخله مستقیم سیاسی موجب خونریزی و ناامنی بیشتر در منطقه شده اند.
یمن آخرین مورد از کشورهایی است که درگیر جنگ داخلی شده و پای ائتلاف گسترده ای از کشورهای حاشیه حلیج فارس و شمال آفریقا را نیز به این کشور گشوده است. ظریف می پندارد موقعیت این کشور می تواند مورد گفتگوی کشورهای منطقه قرار بگیرد: “اگر یک نفر بخواهد بحث‌های جدی درباره فجایعی که منطقه با آن روبرو است را آغاز کند، یمن مکان خوبی برای شروع است. ایران یک رویکرد منطقی و عملی برای پرداختن به این بحران دردناک و غیرضروری پیشنهاد کرد. طرح ما خواستار آتش‌بس فوری، کمک انساندوستانه و تسهیل گفت‌وگوی بین احزاب در یمن بود که به تشکیل یک دولت جامع و گسترده وحدت ملی منتهی می‌شود.”
ظریف خاطرنشان کرده: “گستره تعامل سازنده ما بسیار فراتر از مذاکرات هسته‌ای است. روابط خوب با همسایگان ایران اولویت برتر ما است.”
حسن روحانی نیز در سخنرانی ای که یک روز پس از انتشار بیانیه تفاهم مشترک تهران و گروه ۱+۵ انجام داد تاکید کرده بود که گام بعدی ایران در دیپلماسی، گسترش روابط با کشورهای منطقه و دیگر کشورهایی است که تهران رابطه سردی با آن ها دارد.
یادداشت ظریف در خصوص لزوم حرکت تهران به دیپلماسی پسا هسته ای در حالی منتشر شده که اظهارات اخیر برخی مقامات آمریکایی در لزوم بازرسی از سایت های نظامی، به چالشی جدید مقابل توافق جامع احتمالی میان جمهوری اسلامی و کشورهای ابرقدرت جهان بدل گردیده است.
شرط سنا برای موافقت با توافق
برای نمونه سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام دو روز پیش تصریح کرد که هرگونه توافق نهایی هسته ای با تهران که شامل بازرسی در هر زمان و هرمکان از سایت های مشکوک ایران نشود هرگز توسط کنگره به تصویب در نمی آید.
در مقابل همان روز سردار اسلامی جانشین فرمانده سپاه گفته بود پاسخ به بازرسی از سایت های نظامی “سرب داغ” است.
بر اساس طرحی که به احتمال قریب به یقین به زودی در سنا تصویب و به امضای رئیس جمهور ایالات متحده نیز خواهد رسید، کنگره نهادی خواهد بود که بر اساس توافق جامع مشترک تصمیم خواهد گرفت که تحریم ها علیه جمهوری اسلامی را حفظ یا لغو کند. از همین رو درخواست های نمایندگان در خانه نمایندگان یا سنا بیش از گذشته می تواند بر روند توافق تاثیر گذار باشد.
به گزارش سی ان اس نیوز، گراهام مدعی شده که چارچوب تفاهم هسته ای لوزان “در مقابل چشمان همه رو به وخامت می رود و در حال بدتر شدن است.”
وی افزوده است: “من می گویم اگر توافقی حاصل شود که بازرسی ها در هرکجا و هرزمان را ملزم نکند، سنا با آن توافق موافقت نخواهد کرد.”
معاون ظریف : دنبال مخفی کاری نیستیم
همزمان بر اساس گزارشی که سایت دیپلماسی ایرانی – متعلق به صادق خرازی (سفیر پیشین جمهوری اسلامی در پاریس)- منتشر کرده یکی از معاونان ظریف گفته تهران به دنبال “مخفی کاری و سلاح” نیست.
مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه و عضو تیم مذاکره کننده هسته ای هم روز گذشته در نشست “بررسی مذاکرات هسته ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی” در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شده : “ما دنبال مخفی کاری و سلاح نیستیم. در این مذاکرات می خواهیم تحریم های غیرقانونی و ظالمانه برداشته شود.”
وی احتمال رسیدن به توافق نهایی را “قطعی” ندانسته و گوشزد کرده است: “در یکی دو ماه آینده مذاکرات سخت و پیچیده ای پیش رو داریم. نمی توان قطعی گفت که به توافق می توانیم دست یابیم چون طرف مقابل ممکن است بازی دربیاورد، اما ما چشمانمان باز است و با حمایت های مقام معظم رهبری، مردم و رئیس جمهور حرکت می کنیم.”
همزمان وزارت خارجه همچنان از سوی نیروهای تندرو در جناح اصولگرایان برای انتشار “فاکت شیت” مذاکرات لوزان تحت فشار قرار دارد.
نبویان : آخر این چه توافقی است؟
در آخرین مورد محمود نبویان از شاگردان آیت الله مصباح یزدی و از جمله چهره های سرشناس در حلقه “دلواپسان” در همایشی که پس از تفاهم اتمی اخیر با عنوان “تراژدی هسته ای “ در دانشگاه تهران برگزار شد گفته است: “آقایان چرا فکت‌شیت ایرانی را منتشر نمی‌کنند حتما خیلی مطالب در آن خواهد بود. خود آقای صالحی گفت که مقام معظم رهبری دستور داده فکت‌شیت ایرانی را منتشر کند. مطالبه مردم و نخبگان نیز انتشار فکت‌شیت است اما معلوم نیست چرا آقایان منتشر نمی‌کنند.”
آیت الله خامنه ای در سخنرانی شنبه هفته گذشته از تیم مذاکره کننده خواسته بود جزئیات تفاهم هسته ای را بگوید اما تاکیدی بر انتشار فاکت شیت نکرده بود. فاکت شیت متنی است که جزئیات مذاکرات و نتایج آن را در بر می گیرد.علی اکبر ولایتی، مشاور بین الملل رهبر جمهوری اسلامی، هفته پیش مخالفت خود با انتشار فاکت شیت را اعلام کرد.
اما نبویان که نماینده تهران در بهارستان و عضو جبهه پایداری است، تیم مذاکره کننده هسته ای را به “عقب نشینی” متهم کرده و گفته است: “در توافق ژنو طرف مقابل غنی‌سازی ۵ درصد به بالا را برای ما ممنوع کرد و آقایان نیز پذیرفتند، در لوزان نیز پذیرفتند که غنی‌سازی ۳.۶۷ درصد را تا ۱۵ سال داشته باشیم. این وضعیت نشان می‌دهد ما در قضیه هسته‌ای داریم لحظه به لحظه عقب‌نشینی می‌کنیم.”
وی در ادامه اظهارات غیر علنی وزیر خارجه و معاون وی در مجلس را در میان دانشجویان بسیجی دانشکده فنی علنی کرده و گفته است :” ظریف در جلسه غیرعلنی مجلس گفت ما در مذاکرات اعلام کردیم که اصلا فردو را نمی‌خواهیم. عراقچی نیز به بنده گفت ما توافق کردیم در فردو هیچ سانتریفیوژی نصب نشود، آخر این چه توافقی است؟”
نبویان و دیگر اعضایی جبهه پایداری از حامیان سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ بودند؛ کسی که از سال ۸۶ در مقام دبیر شورای امنیت ملی، مذاکره کننده ارشد نظام با گروه ۱+۵ بود و نه تنها در آن ۶ سال به هیچ توافق حداقلی با غرب دست نیافت که راه را برای تحریم های شدید بین المللی علیه حوزه مالی و انرژی کشور هموار ساخت.
از سوی دیگر روزنامه کیهان به مدیرمسئولی حسین شریعتمداری که در دو هفته اخیر از هیچ تلاشی برای کم اعتبار کردن چارچوب تفاهم لوزان فروگذار نبوده، در این راستا حتی به مستند کردن دیدگاه های خود به اظهارات مقامات سابق ایالات متحده نیز روی آورده است. این روزنامه در شماره دیروز خود به نقل از معاون اسبق وزارت خزانه‌داری آمریکا که به تازگی با خبرگزاری تسنیم مصاحبه کرده است تیتر زد: “حرف و عمل آمریکا یکی نیست ایران نباید اعتماد کند .”
شیرزاد : فشار “دلواپسان” کم شده
اما احمد شیرزاد، نماینده اصلاح طلب مجلس ششم، دیروز با انتشار یادداشتی در روزنامه آرمان با تحلیل مواضع اخیر تندروها در تهران به این نتیجه رسیده که فشارهای آن ها در حال تقلیل است. این عضو جبهه منحل شده “مشارکت” نوشته: “با تمام موفقیت‌ها، دلواپسان داخلی هنوز درحال فشار آوردن به تیم مذاکره‌کننده ایران هستند. البته تمرکز آنها به موضوع انتشار فکت‌شیت ایرانی نشان می‌دهد تا چه میزان فشار روی تیم مذاکره‌کننده ایرانی از طرف دلواپسان داخلی تقلیل پیداکرده است یعنی فشارها به موضوعی جزئی بدل شده است.”
امید جامعه به لغو تحریم ها
در همین حال مجتبی مقصودی ، استاد علوم سیاسی در نشست دانشگاه علامه، تفاهم اخیر را واجد اثرات مطلوبی بر جامعه ایران دانسته است. رییس انجمن علوم سیاسی ایران خاطرنشان کرده: “به نظر می‌رسد این مذاکرات باعث ایجاد و گسترش حس امیدواری در بین جامعه ایرانی شده است و جامعه ایرانی ما امیدوار شده است در صورت به ثمر رسیدن توافقات گشایش‌ها در کشور ایجاد شود و تحریم از کشور رخت بربندد.”
این استاد دانشگاه از دیگر دستاوردهای تفاهم لوزان میان دیپلمات های دولت حسن روحانی و کشورهای غربی را مشارکت جامعه در روند مذاکرات اخیر دانسته و چنین استدلال کرده: “به رسمیت شناخته شدن حق ملت برای مشارکت در تصمیم‌گیری‌های حیاتی کشور، رویکرد همدلانه جامعه ملی با تیم مذاکره کننده به مصابحه سرمایه‌ای اجتماعی و برطرف شدن شکاف بین دولت و مردم نیز می‌تواند جزو دستاوردهای دیگر این مذاکرات باشد.”
حسن روحانی در سال ۹۲ با شعار اصلی مذاکره با غرب برای “رفع تحریم‌ها” و با حمایت نیروهای سیاسی اصلاح طلب و جنبش سبز با اقبال رای دهندگان مواجه شد و توانست در دور اول انتخابات با کسب اکثریت آرا، ۵ رقیب دیگر خود را که همگی به اردوگاه اصولگرایان وابسته بودند، شکست دهد.
تحریم‌های بین المللی از اوایل تابستان سال ۹۱ باعث سقوط آزاد ارزش ریال، افزایش چشمگیر تورم، رکود اقتصادی و افزایش بی رویه نرخ بیکاری شد؛ امری که معیشت شهروندان و اقتصاد ایران را به لبه پرتگاه برد.
رئیس دولت یازدهم در جریان مبارزات انتخاباتی این شعار مشهور را مطرح کرده بود که هم سانتریفیوژ ها باید بچرخد هم چرخ زندگی مردم. در همین راستا جواد صالحی اصفهانی، استاد سرشناس اقتصاد در دانشگاه ویرجینیا تک با انتشار مقاله ای در “نشنال” از احتمال عملی شدن آن شعار روحانی در صورت امضای توافق جامع هسته ای نوشته است :” شعار معروف آقای روحانی که چرخ زندگی مردم هم باید مانند چرخ سانتریفیوژها بچرخد، با توافق هفته گذشته به نظر می رسد در دسترس است. باید منتظر ماند و دید آیا وی می تواند خط تولید را به جای صف خرید در مراکز خرید، تقویت کند. اگر وی بتواند این کار را مدیریت کند، جهان در نهایت متوجه خواهد شد که این هشدار بدبینانه نتانیاهو که ایران از لحاظ اقتصادی قوی تر، تهدیدی برای جهان است، فقط یک پیش بینی احمقانه است.”
فردا، ادامه مذاکرات در وین
کشمکش موافقان و مخالفان تفاهم لوزان در شرایطی ادامه دارد که قرار است از فردا نخستین دور مذاکرات هسته ای پس از تفاهم ۱۳ فروردین میان تهران و گروه ۱+۵ در پایتخت اتریش برگزار شود. مذاکرات ۳ روزه وین قرار است در سطح معاونین وزیر۷ کشور برگزار شود.
