دولت حسن روحانی در نخستین مقابله خود با مجلس ناکام از میدان خارج شد تا رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم، را از دست بدهد. خروج فرجی‌دانا از کابینه باعث شد تا حسن روحانی، محمدعلی نجفی را به عنوان سرپرست وزارت علوم منصوب کند. فرجی‌دانا نیز به سمت مشاور روحانی منصوب شد.
حسن روحانی خود در جلسه استیضاح فرجی‌دانا حاضر نشد و ترجیح داد که به اردبیل برود و در جمع مردم این شهر سخن بگوید. او پس از انتصاب نجفی به سمت سرپرست وزارت علوم، از او خواست که “مسیر را ادامه دهد”.
از عدم حضور روحانی در جلسه استیضاح فرجی‌دانا اما تعابیر گوناگونی شد. عده‌ای این مساله را نشانه‌ی اطمینان روحانی از حل شدن مساله‌ی استیضاح فرجی‌دانا در پی توافق رییس‌جمهوری و رییس مجلس می‌دانستند. هم‌چنان که برخی دیگر معتقد بودند دلیل عدم حضور روحانی، این بود که وی مطمئن شده بود فرجی‌دانا قادر به عبور از گردنه استیضاح در مجلس نخواهد بود.
روحانی پیش از این از مجلس خواسته بود که جلسه استیضاح روز سه‌شنبه برگزار شود تا وی بتواند برای دفاع از فرجی‌دانا در مجلس حاضر شود، درخواستی که البته در نهایت با مخالفت مجلس مواجه شد.
حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر ریاست‌جمهوری، اما در صفحه توییتر خود با اشاره به “جلسه چند روزپیش نزد دکترروحانی” از سوالاتی خبر داد که در این جلسه مطرح شده بود.
به نوشته‌ی ابوطالبی مسایلی نظیر اینکه استیضاح “تعامل با دولت است یا تقابل با اقدامات موثر آن”، مشکل استیضاح را آن دانست که برخی “جایگاهی برای رای مردم به دولت تدبیر و امید” قائل نیستند.
ابوطالبی همچنین تنها مقام نزدیک به روحانی بود که تلاش کرد دلیل عدم حضور وی در مجلس را توضیح دهد. به گفته‌ی وی روحانی “برسرعهد خود با مردم ماند” و به همین دلیل “مردم را برگزید؛ و به میان آنها در اردبیل رفت”.
گرچه روحانی خود در جلسه استیضاح حاضر نبود، اما اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری، محمدجواد ظریف وزیر خارجه، حسن قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت، مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری و علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی از جمله اعضای کابینه بودند که همراه فرجی‌دانا به مجلس رفتند.
پیش از این برخی نمایندگان حامی روحانی در مجلس، گفته بودند که در صورت رای مثبت مجلس به استیضاح فرجی‌دانا، در پی تشکیل فراکسیون جدیدی خواهند رفت. فراکسیونی که متشکل از حامیان دولت باشد.
ابراهیم نکو، نماینده مجلس، پیش از این گفته بود که اگر فراکسیون رهروان ولایت “تصمیم به حمایت از استیضاح” بگیرد، او و هم‌فکرانش “از این فراکسیون خارج و فورا فراکسیون اعتدال را تشکیل خواهیم داد”.
هم‌زمان احمد سالک، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس، از استیضاح فرجی‌دانا به عنوان “پیام جدی برای دیگر اعضای کابینه” یاد کرد و گفت که “اعضای دولت باید این مساله را مد نظر قرار دهند که مجلس از بعد نظارتی خود بر حفظ اصول انقلاب اصرار دارد و هرگاه لازم باشد از ابزارهای قانونی خود استفاده می‌کند”.
روزنامه کیهان، که مدیرمسوول آن توسط رهبر جمهوری‌اسلامی انتخاب می‌شود، نوشت که این استیضاح “شاخ فتنه” را شکست.
کیهان نوشت که سخنان فرجی‌دانا نشان‌دهنده‌ی آن بود که وی”گرداننده وزارت علوم نبود! بلکه گروهی در آنجا گرداننده امور بودند” که وزیر سابق علوم علی‌رغم تاکید نمایندگان در ماه‌های گذشته “نتوانسته بود آنها را برکنار کند و در عمل قول‌های دیگر فرجی هم با بودن آنها به جایی نمی‌رسید”.
رجانیوز - وب‌سایت نزدیک به جبهه پایداری - نیز دلیل این استیضاح را چنین توصیف کرد: “حضور فنتهگران در مدیریت کلان؛ خط قرمز پاک نشدنی”.
جلسه استیضاح
فرجی‌دانا با ۱۴۵ رای مخالف، ۱۱۰ رای موافق و ۱۵ رای ممتنع مواجه و در نهایت از سمت خود برکنار شد. اتفاقی که با وجود برخی وعده‌های وی و دولت رخ داد.
نمایندگان امضا کننده استیضاح فرجی‌دانا از مواردی چون “بازگرداندن برخی اساتید اخراج شده، تغییر شیوه انتخاب روسای دانشگاه ها، منصوب کردن عناصر دارای سابقه مشخص در فتنه ۸۸، عدم مواجهه درست با تحرکات سیاسی، ضد انقلاب و ضد نظام و برخی عناصر فعال در دانشگاه ها و میدان دادن به برخی نشریات دارای رویکرد ضد دینی و گرایشات شدیدا قومی و تجزیه طلبانه و یا الحادی در محیط‌های دانشگاهی و احیای برخی تشکل‌های افراطی و آشوب طلب” به عنوان دلایل اصلی استیضاح فرجی‌دانا نام برده بودند.
مسایلی که در جلسه استیضاح مطرح شد، نیز عموما در همین زمینه‌ها بود. نمایندگان موافق استیضاح بارها از مواردی چون “فتنه” یاد کردند و امکان “ایجاد فتنه جدید”، “انتصاب فتنه‌گران”، “مشورت با فتنه‌گران” و مسایل این‌چنین را به عنوان دلایل استیضاح نام بردند.
در این جلسه علی اصغر زارعی، بیژن نوباوه، علی‌رضا زاکانی، حسین نقوی‌حسینی، محمد‌حسن آصفری، موسی غضنفرآبادی، الیاس نادران و قاسم جعفری نمایندگانی بودند که در موافقت با استیضاح سخن گفتند.
از میان مخالفان استیضاح نیز تنها جواد هروی و غلام‌علی جعفرزاده سخن گفتند و دیگر نمایندگان حامی فرجی‌دانا، وقت خود را به او دادند تا از خود دفاع کند.
رای نمایندگان به استیضاح در حالی رخ داد که پس از پایان سخنان دو طرف و پیش از آغاز رای‌گیری، علی لاریجانی خطاب به فرجی‌دانا گفت: “چون من را حکم قرار داده‌اید اشاره می‌کنم به جمع‌بندی‌هایی که در جلسه با هم داشتیم پایبند باشید از جمله اینکه اگر چند نفر از این برادران جابجا شوند ثلمه‌ای وارد نمی‌شود و فضا آرام تر خواهد شد”.
لاریجانی دقایقی بعد نیز گفت که اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهوری، پیغام فرستاده که “به نظر شما احترام می‌گذاریم و به آن عمل می‌کنیم”.
اشاره لاریجانی به دو معاون فرجی‌دانا - جعفر توفیقی و جعفر میلی‌‌منفرد - بود. انتصاب این دو در وزارت علوم با اعتراض اصول‌گرایان مواجه شده بود و آنها بارها خواستار برکناری این دو تن شده بودند.
برخی از نمایندگان مجلس نیز پیش از این گفته بودند که وزارت اطلاعات صلاحیت این دو تن را برای پست معاونت وزارت علوم رد کرده. با این حال فرجی‌دانا این مساله را تکذیب کرد و گفت که استعلام از وزارت اطلاعات درباره آنها، مثبت بوده.
با این وجود فرجی‌دانا خطاب به لاریجانی گفت که وی را حکم قرار می‌دهد و هر چه او درباره ادامه کار یا برکناری این دو تن بگوید، خواهد پذیرفت. مساله‌ای که در نهایت نتوانست به وی برای فرار از استیضاح کمک کند.
فرجی‌دانا در این جلسه به نقل از رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، گفت که “امروز فضای دانشگاه‌ها در بهترین، امن‌ترین و آرام‌ترین وضعیت ممکن قرار دارد”، “تحرکات تنش‌زا” و “حرمت شکنی”هایی در دولت قبلی انجام می‌شد کم شده و یا تکرار نمی‌شود. به گفته فرجی‌دانا “آمار توهین به مسئولان عالی رتبه نظام در تجمعات تقلیل یافته است”.
