دیوید سَنگر
دولت اوباما که در حال تلاش برای به نتیجه رساندن یک توافق هسته ای با ایران است، اعلام کرده که ایران ضمن فرستادن پیامی از طریق کانال های غیررسمی، از تمایل خود برای ارسال ذخیره اورانیوم کشور به یکی از چند کشور پیشنهادی – از جمله ترکیه - به عنوان امانت موقتی خبر داده است. این خبر به نقل از مقامات دولتی و دیپلمات های آمریکائی نقل شده است که در جریان این فعل و انفعالات قرار دارند.
با این حال به گفته مقامات یاد شده، تحولاتی که ظرف دو هفته گذشته توسط آژانس بین المللی انرژی هسته ای به وجود آمده بود، از سوی ایران با بی توجهی روبرو شده است. ایرانی ها در عوض پیشنهاد آژانس، طرح دیگری ارائه دادند: اینکه نهادهای بازرسی بین المللی، سرپرستی بخش تولید سوخت هسته ای ایران را در یکی از جزایر خلیج فارس به نام جزیره کیش- که بخشی از خاک ایران است- برعهده بگیرند.
یکی از مقامات ارشد دولت اوباما اعلام کرد این طرح رد شده است زیرا باقی گذاشتن مواد هسته ای در خاک ایران، احتمال بیرون راندن بازرسان بین المللی توسط آن کشور را همواره امکان پذیر می سازد. چنین رویدادی در سال 2003 در کره شمالی رخ داد و آن کشور تنها ظرف یک ماه، سوخت هسته ای خود را به مواد لازم برای تولید چندین سلاح هسته ای تبدیل کرد.
کار میانجی گری میان تهران و واشنگتن برعهده محمد البرادعی، مدیر آژانس بین المللی انرژی هسته ای بوده است. وی در مصاحبه هفته گذشته خود با روزنامه نیویورک تایمز، بخش هائی از این طرح- شامل ارسال سوخت ایران به ترکیه به عنوان کشوری با روابط نزدیک با تهران- را تأیید کرده است.
در همین حال، اعضای دولت اوباما در مصاحبه های آخر هفته گذشته اعلام کردند از این جریان مطلع اند اما نسبت به دنباله روی ایران از توافق حاصله در اول اکتبر در ژنو، مبنی بر ارسال موقتی سوخت این کشور به خارج از کشور و تدارک زمانی برای مذاکره بر سر برنامه هسته ای مأیوس شده اند.
یک مقام ارشد دولت اوباما گفت: «اگر به آنچه ایرانی ها در هفته گذشته به طور علنی و خصوصی گفته اند گوش کنید، به سادگی مشخص می شود نمی توانند به توافق دست یابند.»
مقامات ایران 7 آبان ماه به آژانس هسته ای اطلاع دادند از موافقت با توافقی که مذاکره کننده خودشان در ژنو به آن دست یافته بود، معذورند. آنها دلیلی هم برای این موضوع ارائه نکردند. تهران هیچگاه به طور علنی این توافق را رد نکرده است اما در بهترین حالت می توان گفت واکنش مقامات آن کشور گنگ و نامفهوم بوده است.
دکتر البرادعی هنوز ابراز امیدواری می کند، با این حال می پذیرد که فرصت ها در حال از دست رفتن هستند.
وی هفته گذشته گفت: «من به طور علنی و در خفا به رهبران ایرانی گفته ام که از این فرصت استفاده کنید. معامله کنید.» با این حال به گفته او، اکنون به نظر می رسد «دستگاه سیاست خارجی ایران ساکن شده است» که دلیل آن تا حدودی به تنش های داخلی در این کشور مربوط است.
مشاوران آقای اوباما می گویند پیش از نتیجه گیری درباره رد شدن پیشنهاد تماس دیپلماتیک خود از سوی ایران، قصد دارند تا پایان سال منتظر بمانند. اما مشخص نیست پس از آن چه اتفاقی خواهد افتاد: آقای اوباما گفته است به تحریم های بسیار سنگین تری نسبت به آنچه تا کنون از سوی ایالات متحده علیه ایران برقرار شده، متوسل خواهد شد اما معلوم نیست آیا روسیه و چین نیز با این موضوع کنار بیایند یا خیر.
مقامات اسرائیل به عنوان کشوری که بیشترین تهدید را از سوی ایران احساس می کند، اعلام کرده اند در صورت پذیرفته نشدن توافق ژنو از سوی تهران، طرح حمله نظامی علیه تأسیسات هسته ای ایران را دوباره مدنظر قرار خواهند داد. مشاوران آقای اوباما می گویند قادر به تعیین این موضوع نیستند که آیا اسرائیل بلوف می زند یا جدی است.
مقامات دولت اوباما می گویند در تمامی مراحل این مسیر، همکاری نزدیکی با روسیه داشته اند و از دیدگاه جدید دیمیتری مدودوف رئیس جمهور روسیه در خصوص تحریم های اقتصادی علیه ایران، در صورت پس زده شدن توافق اخیر، خرسند شده اند. روسیه صاحب منافع اقتصادی در این توافق است و درآمد سرشاری از فرآوری سوخت هسته ای ایران کسب خواهد کرد؛ فرآیندی که ترکیه از عهده انجام آن برنخواهد آمد. روسیه به همین دلیل، مشغول ترغیب ایران به پذیرش توافق یاد شده است.
به نظر می رسد تعدادی از مقامات دیگر اروپائی و آمریکائی که در روزهای اخیر با آنها مصاحبه شده، بر این باورند که ایران حاضر به ارسال سوخت خود به روسیه، ترکیه و یا یک کشور دیگر خواهد شد. البته آنها هنوز از کشورهای دیگری که احتمالاً این سوخت را خواهند پذیرفت، نام نبرده اند.
مقامات بر این باورند که محمود احمدی نژاد- شخصی که برای اولین بار ایدۀ صادرات موقتی اورانیوم کشور را داده بود- هرگز انتظار نداشته پیشنهادش جدی گرفته شود. اکنون برخی مقامات معتقدند ممکن است پیشنهاد آقای احمدی نژاد از سوی سایر مسؤولان در داخل ایران رد شده باشد.
آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی کشور با استفاده از سی امین سالگرد اشغال سفارت آمریکا در تهران در هفته گذشته، به ایرانی ها نسبت به پیشنهادات آقای اوباما مبنی بر تماس دیپلماتیک هشدار داد.
گفته می شود آقای اوباما در سال جاری دو نامه به آیت الله خامنه ای ارسال کرده است و تنها یک پاسخ دریافت کرده است که حاوی مجموعه ای از انتقادات و شکایات بوده است.
منبع: نیویورک تایمز- 8 نوامبر 2009
