برزو درگاهی
بیروت - لبنان - در نوار غزه، اسلام گرایان طرفدار ایران باقیمانده متحدین آمریکا یعنی افراد دولت فلسطینی محمود عباس را پاکسازی می کنند.
در شرق، دولت های عراق و افغانستان سعی می کنند از تبدیل خاکشان به محل درگیری نمایندگان جناح های مخاصم جلوگیری کنند.
در آبهای گرم خلیج فارس ناو های آمریکا و ایران با فاصله اندکی از یکدیگر عبور می کنند.
این خاورمیانه جدید یاد آور دوران جنگ سرد است، تقریبا با همان بازیکنان و همان سناریو.
مقابله آمریکا وایران بر روی تمامی وقایع خاورمیانه اثر گذاشته است. در لبنان صدها شبه نظامی حزب الله با حمایت ایران در کنار دولت هوادار غرب فواد سینیوره سکنی گزیده اند و چادر زده اند.
“محل بازرسی بین شهر چادر ها و نخست وزیر قرار گرفته است: آنجا به ایست بازرسی چارلی معروف شده است.” این سخنان رامی خوری، یک روزنامه نگار تحصیل کرده در دانشگاه بیروت است، که وضعیت بیروت را به روابط شرق و برلین غربی در دوران جنگ سرد بین آمریکا و شوروی تشبیه کرده است.
خوری می گوید: “این خط اول مبارزه جدید منطقه ای است. این وضعیت از نظر ابزارو روش هایی که مورد استفاده قرار می گیرد بسیار شبیه دوران جنگ سرد است.”
آنچه مورد مخاصمه است سلطه سیاسی، نظامی و فرهنگی بر منطقه خاورمیانه با منابع سرشار نفت و نیز نفوذ بر سرنوشت دنیای اسلام است.
دولت بوش می گوید به دنبال ارزش های غیر مذهبی (سکولار)، تجارت آزاد و دموکراسی است. متحدین آمریکا در این فکر عبارتند ازاروپائیان و نیز خوانین سنی مذهب خاورمیانه، که وضعیتشان بر اثر اقدامات ایران و مسلمانان شیعه برهم خورده است.
ایران که اخیرا رادیکال تر هم شده نیز به دنبال ارزش ها وساختار قدرت بر پایه سنت های اسلام است. متحدین و نمایندگان ایران در منطقه شامل سازمان های اسلامی است، نظیر حماس در سرزمین های فلسطین و حزب الله در لبنان، و همچنین دولت های بغداد و رژیم سوریه. همه این سازمان ها به جز دولت عراق جزو دشمنان قدیمی و رسمی آمریکا به شمار می آیند.
این رویاروی هم مثل جنگ سرد 45 ساله، دارای جانشینی های نظامی و سیاسی خاص خود، دیپلماسی خشونت آمیز، فشار اقتصادی، منابع تبلیغاتی متنوع و جنگ میان سازمان های اطلاعاتی است.
در برخی مقاطع رقبا با هم همکاری می کنند، مانند همکاری آمریکا و شوروی در برخی از مناطق. ایران و آمریکا در مورد حمایت از دولت کابل و دولت عراق در مقابل شورشیان سنی مشترک و متحد محسوب می شوند.
باز هم مانند دوره جنگ سرد، تقابل تهران و واشنگتن گاهی با درگیری های محلی دراز مدت همراه است. درگیری در لبنان بین نیرو های هوادار و مخالف سوریه از قرن 19 جریان دارد ولی حضور ایران و آمریکا این درگیری های را تشدید کرده است. به همین ترتیب مخاصمه شیعه و سنی به دوران قبل از آمریکا باز می گردد ولی اکنون ابعاد تازه ای پیدا کرده است. درگیری فلسطین و اسرائیل نیز مربوط به دوره قبل از جمهوری اسلامی است ولی خود تبدیل به محل اصلی خصومت بین ایران و آمریکا شده است.
برخلاف جنگ سرد، رقابت ایران و آمریکا رقابت بین طرفین نابرابر است. ایران زمانی طرفدار آمریکا بوده است ولی با انقلاب اسلامی علیه شاه در سال 1979 ایران تبدیل به یک دشمن شد. اثر انقلاب بر قیمت های نفت میران آسیب پذیری آمریکا را نشان داد.
ایران به زودی تصمیم گرفت انقلاب را صادر کند ولی با اتحاد غرب و عرب های سنی روبرو شد. این اتحاد عراق را در جنگ با ایران در دهه 1980 حمایت کرد. ایرانی ها تقریبا عراق را شکست دادند و به زودی ساختار صنعتی و سیاسی خود را ترمیم کردند.
در دهه 1990 ایران و آمریکا در تقابل خاموش با یکدیگر بودند ولی طی 5 سال اخیر با روی کار آمدن تند رو ها - چه در ایران و چه در آمریکا - این شرایط تغییر کرده است. بوش ایران را جزئی از محور شرارت خواند و خواهان تغییر رژیم در ایران شد در حالیکه محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران نیزبا برنامه هسته ای خود به غرب پشت کرده و انگلیس را با دستگیری ملوانان آن به سخره گرفته است.
اکنون ایران و آمریکا علنا در مقابل یکدیگر ایستاده اند.
از یک سو کارن هاگز، معاون وزارت خارجه آمریکا در حال تبلیغ ارزش های آمریکایی در دنیای اسلام است و از سوی دیگرایران نیز در کار اشاعه احساسات ضد آمریکایی در منطقه است.
منوچهر متکی و علی لاریجانی نیز در صحنه بین المللی در دفاع از برنامه هسته ای ایران در حال مقابله با غرب هستند. آمریکا سعی دارد اعراب را از خطر یک ایران هسته ای آگاه کند. ولی ایران، که اکنون نظرات خود را از طریق ماهواره دولتی به زبان انگلیسی و عربی اشاعه می دهد، از تقابل اسرائیل و فلسطین و جنگ در عراق سود برده خود را به عنوان مدافع و پیشتاز اسلام در برابر غرب معرفی کرده است.
سلیم عبدالله، یک سیاستمدار سنی عرب در بغداد می گوید: “ آنچه امروز در بغداد و غزه اتفاق می افتد نحوه نگرش همه کشور های خاورمیانه را نسبت به آمریکا تحت الشعاع قرار می دهد.”
طرفین از فشار های اقتصادی هم استفاده می کنند. آمریکا از طریق شورا ی امنیت سازمان ملل مشغول تصویب قطعنامه برای تحریم ایران است و ایران نیز تهدید کرده است که تنگه هرمز را که محل عبور 40 درصد نفت دنیاست مسدود خواهد کرد.
پاتریک کلاوسون از موسسه مطالعات خاور نزدیک در واشنگتن می گوید: “باید انتظار تشدید این تقابل را داشت. ما به ایرانی ها صریحا می گوییم که شما پادشاه منطقه نیستید.”
لبنان و عراق و افغانستان نیز سعی دارند بگویند کشور آن ها محل این درگیری نیست.
اگر آمریکا و ایران به مرحله درگیر ی برسند این درگیری در آبهای خلیج فارس خواهد بود که هر روزه گشتی های سپاه پاسداران و ناو های آمریکایی با یکدیگر برخورد می کنند و یا به تمرین های نظامی دست می زنند.
ناظران سیاسی معتقدند هر چند ممکن است این مانوور ها جنبه نمایشی داشته باشد ولی کافی است یکی از طرفین جرقه ای را روشن کند تا این خود منجر به رویارویی و جنگ شود.
منبع : لوس آنجلس تایمز - 10 ژوئیه 2007