اگر این تعریف را بپذیریم که طنز سیاه نگاهی شوخ طبعانه به جدی ترین ترس های بشری است، باید قبول کنیم که فرانسوی ها نیز پرچمداران طنز سیاه در هنر کارتون بوده اند و موج نوی کارتون نخبه گرا وامدار ایشان است. اما ”کلود سر” در میان آن هنرمندان تلخ اندیش فرانسوی حکایتی دیگر دارد. او عمیق ترین دلهره های بشری را با پوزخند و طعنه در هم می آمیزد و ما را وامی دارد که به خود و ترس های مان بخندیم.
خندیدن به دلهره های بشری
درباره کلود سر
طنز سیاه را نگاهی شوخ طبعانه به جدی ترین ترس های بشری تعریف کرده اند. فرانسوی ها بی شک پرچمداران طنز سیاه در هنر کارتون بوده اند و موج نوی کارتون نخبه گرا در دهه 1960 و 1970 وامدار ایشان است. در میان آن هنرمندان تلخ اندیش و بدبین فرانسوی، “کلود سر” اما حکایت دیگری دارد. او عمیق ترین دلهره های بشری را با پوزخند و طعنه در هم می آمیزد و ما را وامی دارد که به خود و ترس های مان بخندیم.
”کلود سر”[Claude Serre] متولد 10 نوامبر 1938 شهر Sucy-en-Brie فرانسه، آموزش هنر را از پانزده سالگی با نقاشی روی ظروف چینی آغاز کرد. اولین آثار کارتون او از سال 1962 در نشریات Plexus, Le Planete, Harakiri, Lui, Le Pariscope منتشر شدند. او در سال 1972 اولین کتاب اش را که شامل کارتون هایی درباره پزشکان بود به چاپ رساند. آثار “سر” که بیشتر متکی بر تصویر بودند تا کلام، موفقیت بین المللی عظیمی کسب کردند و تنها یک میلیون نسخه از مجموعه “پزشکان” به فروش رفت. این مجموعه، سر آغازچهارده کتاب بعدی کلود سر بود که هر کدام به صورت موضوعی، حول محوری خاص طراحی و عرضه شدند. “ماشین ها”، “ورزش”، ”مرگ”، … عناوین تعدادی از این مجموعه ها است که بین سال های 1981 تا 1999 در قطع کوچک به چاپ رسیدند و در سال 2000 در قطع بزرگ تجدید چاپ شدند.
”کلود سر” کابوس کسانی است که به جدایی “کارتون” از “مهارت طراحی” اعتقاد دارند و معمولاً مرحوم پرویز شاپور را هم مثال می آورند! چرا که “سر” کارتون های سیاه و سفیدش را تحت تأثیر نگاه اونوره دومیه به این هنر، با وفاداری کامل به طراحی کلاسیک و تکنیکی قدرتمند و به شدت تمرین شده، خلق کرده است. او آناتومی، سایه روشن، پرسپکتیو و احجام را عالی می شناخت و فضای بصری آثارش را با درهم تنیدن هاشورهایی ظریف قوام می بخشید. شاید هیچکس به خوبی کلود سر از تکنیک هاشور در طراحی کارتون سود نبرده باشد، تراکم هاشورها فضای حسی سنگینی به آثار او می بخشید که با ایده های اغلب خنده آور - اما عمیق اش- در تضاد قرار می گرفتند و این تناقض، کارهای اش را به کمدی ماکابر (ترکیب خنده و ترس) نزدیک می کرد. روش او بعدها الهام بخش هنرمندان بسیاری مانند توکا نیستانی در ایران شد. کلود سر دنیای پزشکان، ماشین ها، ورزش و از این قبیل موضوعات را بهانه خلق ایده هایی قرار می داد که انسان معاصر را به نقد می کشیدند و دلشوره هایش را تصویر می کردند.
یکی از محبوب ترین کارتون های اش دو انسان عصر حجر را نمایش می دهد که اصرار دارند با امکانات یک میلیون سال پیش فوتبال بازی کنند در نتیجه، توپ سنگی پای ضربه زننده را آش و لاش کرده است. شاید هیچ اثر کارتون با چنین شوخ طبعی، تلاش حماقت بار انسان را برای زندگی بر اساس آیین های خود ساخته اش، هجو نکرده یاشد. این چکیده دنیای کلود سر است، نمایش حماقت ها و تناقضات بشری به شیوه ای بیانگرایانه و در عین حال خنده آور. تصویرسازی شوخ طیعانه و هنرمندانه او از انسان معاصر وجه تشابه دیگر او با “دومیه” است در عین حال، بعضی از ایده های اش در مجموعه “ماشین ها” یادآور سورئالیسم دیوید کراننبرگ و دلمشغولی همیشگی او نسبت به مسخ اندام انسان و ترکیب آن با ماشین هستند.
کلود سر در نوامبر سال 1998 تنها سه روز بعد از شصتمین سالروز تولدش بر اثر بیماری سرطان درگذشت تا جهان کارتون یکی دیگر از خدایگان اش را از دست داده باشد.
