گامی برای انتخابات آزاد

شیرین عبادی
شیرین عبادی

در زمان انقلاب مشروطیت ایران، در شمال این کشور، انقلاب روسیه تحقق نیافته بود و تزارها در ‏امپراتوری خود با استبداد حکومت می کردند. در غرب و شمال غرب ایران، هنوز خلفای عثمانی با استبداد ‏تمام در قدرت بودند. در سایر کشورهای آسیایی و از جمله ژاپن هم هنوز جنبش دموکراسی خواهی آغاز نشده ‏بود.‏

مردم ایران در این زمان نخستین ملتی در آسیا بودند که برای برقراری دمکراسی انقلاب کردند و نهضت ‏مشروطیت نقطه اوج این درخواست بود. اما با گذشت بیش از 100 سال، متاسفانه بنابر عوامل خارجی و ‏داخلی مختلف، هنوز مردم ایران موفق به رسیدن به خواست خود در برقراری دموکراسی نشده اند. به ویژه ‏آن که، هنوز با انتخابات آزاد خیلی فاصله داریم، زیرا مهمترین خصصیه هر انتخابات واقعی این است که ‏مردم با آزادی بتوانند به هر کسی که می خواهند رای دهند، که این حق، هنوز در ایران رویایی دست نیافتنی ‏است. پس از انقلاب اسلامی 57 نیز این حق، علی رغم وجود داشتن در اولین قانون اساسی تدوین شده پس از ‏انفلاب، به وسیله قوانینی که بعدا تدوین گردید از مردم دریغ شد.‏

البته چه در رژیم گذشته و چه در زمان حال، صحبت از این می شد و می شود که انتخابات، باید آزاد باشد. اما ‏به راستی، معیارهای انتخابات آزاد کدامند؟ واقعیت آن است که حتی برای تبین این معیارها، هنوز نیاز به ‏فعالیتی جدی احساس می شود. بسیار گفته شده و می شود که در ایران، نظارت استصوابی شورای نگهبان ‏مانع برگزاری انتخابات آزاد است. اما به نظر می رسد موانع برگزاری انتخابات در ایران، گسترده تر از ‏نظارت استصوابی هستند. به عنوان مثال، حتی اگر بر فرض نظارت استصوابی هم در کار نباشد، اما تمام ‏کاندیداها نتوانند به یکسان از رسانه های عمومی و دولتی برای برقراری ارتباط با رای دهندگان استفاده کنند، ‏باز انتخابات را نمی توان آزاد نامید. در حقیقت، شاخص های متعددی در ارتباط با برگزاری انتخابات آزاد ‏وجود دارند که لازم است برای تحقق تک تک آنها پی گیری مستمر صورت بگیرد. ‏

در همین ارتباط، اخرا در “کانون مدافعان حقوق بشر”، کمیته ای تشکیل شده تا بر مبنای قوانین بین المللی، از ‏جمله میثاقین حقوق بشر و همچنین بیانیه اتحادیه بین المجالس مصوب 1994 - که دولت ایران به همه آنها ‏پیوسته و متعهد اجرایشان شده - به اطلاع رسانی در مورد شاخص های برگزاری انتخابات آزاد و پی گیری ‏تحقق آنها بپردازد. فعالیت این کمیته، با توجه به ضوابط و معیارهایی انجام می شود که بر مبنای تعهدات بین ‏المللی ایران، دولت جمهوری اسلامی متعهد به رعایت آنها در ارتباط با برگزاری انتخابات است. به عبارت ‏دیگر، با توجه به تعهدات ذکر شده است که کمیته، با بررسی قوانین ناظر بر انتخابات، انطباق و عدم انطباق ‏این قوانین با تعهدات بین المللی دولت ایران و همچنین میزان انطباق عملکرد دستگاه های دولتی با تعهدات ‏ذکر شده را مورد ارزیابی قرار می دهد.‏

در کمیته ذکر شده، تعدادی از افرادی که سالیان سال در راه آزادی مبارزه کرده اند و مورد اعتماد مردم ‏هستند، در مرحله اول با هم اندیشی خود ضوابط و معیارهای انتخابات آزاد را تعیین کرده اند. برنامه بعدی ‏این افراد، اطلاع رسانی در ارتباط با میزان انطباق عملکرد حکومت ایران با ضوابط فوق و تعهدات بین ‏المللی خود است، تا سپس از این رهگذر، تحقق ضوابط مزبور مورد پی گیری قرار گیرد.‏

ای فراموش نکنیم در سال های دهه 60 ، حتی سخن گفتن از حقوق بشر و ارزش های مدرن در ایران از دید ‏بسیاری از سیاسیون یک امر مذموم به حساب می آمد. افراد بسیاری، وقتی می خواستند به کسی دشنام بدهند ‏او را با “لیبرال” یا طرفدار دموکراسی و حقوق بشر (به عنوان ارزش هایی غربی) می دانستند. اما اکنون، ‏در اثر کوشش ها و فرهنگ سازی مستمری که توسط پویندگان راه دمکراسی و حقوق بشر صورت گرفته، ‏طرفداری از این مقولات ها به یک ارزش اجتماعی تبدیل شده و حتی بسیاری از سیاستمداران ناقض حقوق ‏بشر، می کوشند خود را مدعی حمایت از این حقوق معرفی کنند.‏

در ادامه همین تلاش های طولانی مدت، در مورد انتخابات آزاد و سالم نیز باید زمینه سازی مناسب و فرهنگ ‏سازی لازم صورت بگیرد تا آگاهی نسبت به شرایط لازم برای برگزاری انتخابات به یک هنجار و مطالبه ‏عمومی تبدیل شود. ‏

نباید فراموش کرد که تنها در شرایط تحقق چنین شرایطی است که مردم ایران، با تلاش پیگیر خواهند توانست ‏سرانجام، پس از بیش از یک قرن مطالبه دموکراسی، زمینه تحقق اراده خود از طریق برگزاری انتخابات ‏آزاد و منصفانه را فراهم آورند. ‏