گزینه های پیش رو برای گفتگو‏

تایم
تایم

» گزارشی از مجله تایم درباره دولت اوباما ‏

بابی قوش

پرزیدنت اوباما گفته است که در صورتی که ایران گره مشت هایش را باز کند با این کشور وارد مذاکره می شود؛ ‏رئیس جمهور احمدی نژاد هم گفته است که ایران تنها در شرایط “منصفانه و احترام متقابل” آماده مذاکره با آمریکا ‏است. شرایطی که در گفته های هر دو نفر نهفته است، نشان می دهد که بعد از سه دهه تخاصم، آغاز گفتگو کار آسانی ‏نیست.‏

‎ ‎گفتگو چه زمانی باید آغاز بشود؟‎ ‎

عرف می گوید که اوباما باید تا بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران در ماه ژوئن صبر کند. احتمال زیادی وجود ‏دارد که احمدی نژاد انتخابات را به رقیب میانه رو اش، محمد خاتمی که سابقه نزدیک شدن به غرب را هم دارد، ببازد. ‏علی انصاری، کارشناس ایران در اتاق فکر چتهام هاوس لندن معتقد است که حتی اگر احمدی نژاد در انتخابات پیروز ‏بشود، وجود خاتمی این هراس را ایجاد می کند که او به فکر ایجاد رابطه بیافتد. او معتقد است:‏‎ ‎‏« یکی از کارهایی که ‏خاتمی توانایی انجام دادنش را دارد، بهبود روابط با آمریکا است و احمدی نژاد نمی خواهد این اتفاق بیافتد بنابر این ‏خواهد گفت که خودش این کار را خواهد کرد».‏

اما یک کارشناس دیگر معتقد است که صبر کردن تا انتخاات ماه ژوئن کار بیهوده ای است، زیرا نتیجه آن غیر قابل ‏پیش بینی است. هیلاری مان لورت، کارشناس سابق ایران در وزارت امور خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا معتقد ‏است:‏‎ ‎‏«اگر آمریکا بخواهد بر اساس سیاست های ایران و اینکه چه کسی در راس قدرت است اقدام کند، محکوم به ‏شکست است». او معتقد است که گفتگو های ایران و آمریکا نباید به اشحاص ربط پیدا کند، و این موضوع زمانی معنی ‏پیدا می کند که این افراد به موضوع ربط داشته باشند».‏

در واقع انتخابات، تعیین نمی کند که چه کسی در ایران قدرت نهایی دارد: قدرت نهایی در ایران با رئیس جمهور نیست ‏بلکه با رهبر ، آیت الله علی حامنه ای، است. چون انتخابات تاثیری در میزان قدرت او ندارد پس بهترین زمان گفتگو ‏همین حالاست. گفتگوی سریع با ایران به اوباما اجازه می دهد تا بعضی از سرمایه های سیاسی اش را که در انتخابات ‏اندوخته بود، بکار بگیرد تا افکار عمومی آمریکا را متقاعد کند که نزدیک شدن به ایران ایده خوبی است.‏

‎ ‎آمریکا باید با چه کسی گفتگو کند؟‎ ‎

گفتگوی مستقیم با رهبر ایران در کوتاه مدت امکان پذیر نیست، اما یک کارشناس مسائل ایران به دولت اوباما توصیه ‏رده است که از طریق احمدی نژاد می شود این موضوع را به خامنه ای گفت که:‏‎ ‎‏« آمریکا خواستار گفتکو با خامنه ای ‏است او می تواند یک نفر را برای این کار تعیین کند».‏

مان لورت، که در سال های 2001 و 2003، گفتگو های مخفیانه ای را از طرف دولت بوش داشته است می گوید که ‏همتای ایرانی اش گفته است که قبل و بعد از گفتگو ها به خامنه ای یا یکی از مشاورانش گزارش می دهد. او می گوید ‏دو وزیر سابق امرو خارجه ایران، علی اکبر ولایتی و کمال خرازی، در میان آن مشاوران بودند. هر دو نفر تجربه های ‏زیادی برای مذاکره با غرب دارند.‏

‎ ‎چه کسی باید از طرف آمریکا مذاکره کند؟‎ ‎

این هم یک مشکل دیگر است. کسی که اوباما تعیین کرده است، دنیس راس، نماینده آمریکا در خارومیانه در زمان بوش ‏و کلینتون است. راس نظریات تندروانه ای در مورد ایران دارد و از سیاست تحریم دفاع می کند. او برای مصاحبه در ‏دسترس نبود، اما نقطه نظرات او درباره ایران کاملا مشخص است. او مدت های طولانی برای تشدید تحریم اقتصادی ‏ایران تلاش می کرد. راس در سال 2007 به مجله تایم گفته بود:‏‎ ‎‏«اگر ایران درک کند که ممکن است از لحاظ اقتصادی ‏نابود شود، که تحریم ها تا کنون این حس را ایجاد نکرده اند، آنوقت شاهد تغییر رفتار ایران خواهیم بود».‏

راس همچنین گفته است که آمریکا فقط 18 ماه فرصت دارد تا مانع حمله اسرائیل برای متوقف کردن برنامه های اتمی ‏ایران به این کشور بشود. این نقطه نظرات ممکن است مورد انزجار ایران قرار بگیرد و در عین حال راس رابطه ‏طولانی هم با اسرائیل دارد. در کشورهای عرب، از راس معمولا بعنوان طرفدار اسرائیل یاد می شود زیرا در جریان ‏گقتگو های صلح در اسلو از این کشور دفاع کرد و همچنین او نقش اساسی در موسسه سیاستگذاری یهودیان در اورشلیم ‏دارد و عضویت او در گروه اتحاد علیه ایران اتمی، او را در نزد ایرانیان منفور کرده است.‏

کارشناسان ایران می گوید که رابطانشان در ایران درباره انتخاب راس، هشدار داده اند. یک کارشناس ایران می گوید:‏‎ ‎‏«در بهترین حالت، راس به چشم ایرانیان نقش منفی دارد و ممکن است به این دلیل که بازی قدرت در دست اوست، ‏برکنار بشود».‏

‎ ‎درباره چه موضوعی باید گفتگو کرد؟‎ ‎

یکی از موضوعات مهم به اندازه کافی روشن است. آمریکا می خواهد که ایران دست از برنامه های اتمی اش بردارد و ‏دست از حمایت از گروه های تندرو مثل حماس و حزب الله بردارد. ایران اصرار دارد که برنامه های اتمی اش صرفا ‏برای تولید انرژی است و می خواهد به تحریم های سیاسی و اقتصادی پایان بدهد و می خواهد مطمئن بشود که آمریکا ‏در پی تغییر حکومت در ایران نیست.‏

اما بعضی از کارشناسان ایران می گویند که بهتر است ابتدا با اعتماد سازی آغاز کرد و از نقش مثبت ایران در منطقه ‏شروع کرد. کریم سجادپور، از بنیاد کارنگی می گوید:‏‎ ‎‏«افغانستان بهترین موضوع برای آغاز گفتگو است». نه ایران و ‏نه آمریکا نمی خواهند که طالبان یا القاعده دوباره قدرت بگیرد، هر دو گروه اعتقادات تندورانه سنی دارند و از ایران ‏که کشوری شیعه است، منزجرند.‏

ایران هم مثل کشورهای غربی نگران قاچاق مواد مخدر است که از مرز های پر از منفذ این کشور با افغانستان صورت ‏می گیرد؛ اعتیاد به مواد مخدر در ایران بشدت رواج پیدا کرده است.‏

در گذشته هم چنین همکاری بین دو کشور صورت گرفته بود: ایران و آمریکا بعد از حملات یازده سپتامبر برای ساقط ‏کردن طالبان در افغانستان با هم همکاری کردند و این همکاری تا یک سال ادامه داشت تا اینکه دولت کرزای در کابل ‏تثبیت شد.‏

گفته می شود که ریچارد هالبروک، نماینده اوباما در افغانستان و پاکستان، طرفدار کمک گرفتن از ایران برای مبارزه با ‏قاچاقچیان افغان است. سجادپور معتقد است که این یک اقدام هوشمندانه است، بمحض اینکه گفتگو و همکاری های ‏ثمربخش با ایران در مورد مواد مخدر تثبیت شد، بعد بتدریج باید به هدف از گفتگو که شامل مسائل اتمی ایران و حماس ‏و حزب الله است نزدیک شد».‏

البته همه کارشناسان مسائل ایران با این موضوع موافق نیستند، آنها معتقدند که آغاز گفتگو درمورد همکاری های ‏کوچک منجربه گفتگو درمورد مسائل مهم چون ، مسائل اتمی، حزب الله و حماس نمی شود. مان لورت هشدار می دهد ‏که این همکاری ها با شکست مواجه می شود مگر اینکه با گفتگو هایی همراه شود که منجر به نزدیکی و تفاهم ‏استراتژیک بین ایران و آمریکا بشود.‏

لزلی اچ گلب، مشاور روابط خارجی، معتقد است که ایرانی ها در پی سازش در موارد کوچک نیستند و احتمالا بدنبال ‏گفتگو های حقیقی تر هستند. دلیلش این است که ایران قبلا هم با آمریکا وارد مذاکرات کم اهمیت تر شده است که ‏موضوع افغانستان آخرینشان بود و هیچ چیز از این مذاکرات عایدش نشده است. او می گوید:‏‎ ‎‏«آنها منتظر گفتگو می ‏مانند و فقط بعد از آغاز گفتگو ها است که اقدامات فردی هر دو طرف برای نشان دادن حسن نیت، نمایان می شود».‏

منبع: مجله تایم 13 فوریه