بیش از ۲۴ ساعت از وقوع زلزله در استان آذربایجان شرقی می‌گذرد اما هنوز آمار واحد و دقیقی از کشته‌شدگان، مجروحان و خسارت‌های وارده در دست نیست. رسانه‌های مختلف تعداد کشته‌شدگان را از ۲۲۷ تا ۳۰۰ تن ذکر کرده اند و تعداد مجروحان نیز بین دو هزار تا پنج هزار تن در نوسان است. گزارشات غیررسمی نیز از ارقامی به مراتب بالاتر حکایت می‌کند. با این حال درخواست کمک‌رسانی کشورهای خارجی رد شده و توصیف مسوولان از وضعیت منطقه متناقض است.
آمار مبهم کشته‌ها و مجروحان
اوضاع به روایت صدا و سیمای جمهوری اسلامی چندان بحرانی نیست؛ حتی در روز حادثه روال پخش مراسم عزاداری شب‌های احیا هیچ تغییری نکرد و دوشنبه شب هم برنامه طنز “خنده‌بازار” به روی آنتن رفت.
اما اخبار خبرگزاری‌ها روایت دیگری دارند.در مصاحبه معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران که ساعت ۱۶:12 دوشنبه روی خروجی خبرگزاری ایلنا قرار گرفت، تعداد کشته‌شدگان ۲۲۷ نفر و تعداد مجروحان ۱۳۸۰ نفر اعلام شد. مرتضی اکبرپورهمچنین عنوان کرد که مرحله امداد و نجات تمام شده است و دیگر کسی زیر آوار نیست مگر در بیمارستان، افراد تحت درمان دچار مشکل شوند و آمار کشته‌شدگان تغییر کند.
اما تنها دقایقی پیش از این گزارش، خبرگزاری ایسنا از نجات دو تن از روستاییان شهرستان ورزقان به وسیله سگ‌های زنده‌یاب خبر داد. این دو نفر تنها بازماندگان یک خانواده پنج نفره هستند که ۲۱ ساعت زیر آوار مانده بودند.
همچنین این خبرگزاری می‌گوید تعداد کشته‌شدگان از مرز۲۵۰ تن گذشته است و عمده قربانیان در مناطق روستایی دارای بافت فرسوده ساکن بوده‌اند. تعداد مصدومان نیز حدود پنج‌هزار تن ذکر شده که ۱۱۸۰ تن از آنان همچنان در بیمارستان بستری هستند.
معاون درمان وزیر بهداشت نیز از تخریب ۸۰ درصد روستاهای زلزله‌زده و تخریب و تخلیه بیمارستان‌های اهر و هریس خبر و هشدار داد به‌علت قطع آب آشامیدنی منطقه، احتمال بروز بیماری وجود دارد. او تا ساعت ۱۳:54تعداد ۲۲۷ کشته را تایید کرد اما یادآور شد که “احتمال افزایش فوتی‌ها وجود دارد.”
میزان تخریب روستا‌ها از زبان مدیر روابط عمومی سازمان امداد و نجات هلال احمر در گفت‌وگو با ایلنا، تخریب ۱۰۰ درصدی ۸ تا ۱۰ روستا و تخریب ۳۰ تا ۸۰ درصدی ۱۳۳ روستا عنوان شده است.
بسیج اینترنتی برای کمک
فارسی زبانان فضای مجازی که در روزهای اخیر عموما مشغول شمردن تعداد طلاهای ورزشکاران ایرانی در المپیک بودند، از عصر یکشنبه بر روی پوشش اخبار زلزله متمرکز شدند. مشاهدات خبرنگاران از صف‌های تشکیل شده در مراکز انتقال خون و گفت‌وگو با متقاضیان اهدای خون، حاکی از آن بود که از طریق صفحات فیس‌بوکی در جریان قرار گرفته و ترغیب به کمک شده‌اند.
وبسایت پندار نیز گزارش داده که توئیتر فارسی، واکنش سریعی به موضوع زلزله نشان داده است: “کاربران ایرانی زیادی بودند که خواستار کمک‌رسانی شدند. جو اولیه، سئوال بود و ابهام اما به تدریج توئیت‌ها به دو سو متمایل شدند: اخبار ناگوار و شوخی‌های گاهی تمسخر آمیز. بعضی، از این روی نگران زلزله بودند که ممکن است زمینه‌ساز زلزله‌ای در تهران باشد. برخی دیگر درباره اقوامشان در تبریز نگران بودند و شماری هم، به جمع‌آوری اخبار مربوط به زلزله پرداختند.”
همچنین خبر داده که “ کاربران انگلیسی زبان به حدی درباره این زلزله توئیت کرده‌اند که این مساله تبدیل به یک ترند امروز شد.”
ترند به کلماتی گفته می‌شود که با بسامد بالایی دارای تگ در توییتر می‌شوند و به عنوان موضوعات مهم روز در توئیتر شناخته می‌شوند.
روایت‌های غیررسمی روزنامه‌نگاران
حضور روزنامه‌نگاران در روز فردای وقوع حادثه در منطقه چشمگیر بوده است؛آنها با ارسال خبر و عکس به رسانه‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی پوشش گسترده‌ای به اخبار زلزله‌زدگان دادند.
یکی از روزنامه‌نگاران مستقل حاضر در منطقه با ابراز رضایت نسبی از وضعیت امدادرسانی مهم‌ترین نیاز مردم منطقه را در وهله اول آب و بعد غذا می‌داند. اما همه گزارشات رسیده از این سنح نیستند. یکی از خبرنگاران روزنامه شرق که به منطقه رفته از طریق صفحات اجتماعی خبر داده است: “هنوز هیچ امکاناتی به مناطق زلزله زده نرسیده و مردم گرسنه هستند. از دیشب تا صبح صدای ناله زنی زیر آوار شنیده می‌شد که نیروهای امداد هیچ وسیله ای برای نجات او نداشتند و به مردم هم اجازه کمک به او ندادند. از امروز ظهر هم دیگر صدای ناله های زن قطع شده است.”
همچنین یک خبرنگار تبریزی خبر داده است که مردم از گرسنگی در حال تلف شدن هستند.
در روایت دیگری از یک روزنامه‌نگار حاضر در منطقه می‌خوانیم: “از دو روستای ویران شده ورزقان دیدن کردیم. هر چه داشتیم و از تهران آورده بودیم را پخش کردیم اما مثل یک قطره بود در دریا. گفته می شود، نزدیک به ۱۰۰ آبادی با پیامدهای زلزله رو به رویند. برخی بین ۳۰ تا ۷۰ درصد و برخی دیگر به کلی ویران شده اند. تا آنجا که ما دیدیم، کار آواربرداری، انتقال کشته ها و مجروح ها و اسکال خانوارها در چادرهای بی کیفیت هلال احمر پایان یافته و مشکل بزرگ کنونی تامین و توزیع درست آب و غذاست.”
او همچنین خبر داده که بخش زیادی از مردم تبریز، برای دومین شب متوالی در پارک‌ها، شب را سحر می کنند. اوج تجمع مردم و برپایی چادر در پارک مشهور “ائل گلی” است. مردم تبریز از هراس پس لرزه‌ها به خانه‌های خود نمی‌روند.
کمک لازم نداریم
در حالی که نگرانی‌ها نسبت به وضعیت مناطق زلزله زده با انتشار اخبار ضد و نقیض تشدید می‌شود، مسوولان کشوری از روند رسیدگی‌ها رضایت دارند.
معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور گفته است که “مطلقا برای کمک به زلزله زدگان به کمک خارجی نیاز نداریم.” او حتی عنوان کرده: “استان‌های معین را که برای ارسال برخی امکانات همچون چادر، چراغ، کنسرو و زیرانداز هماهنگ کردیم اعلام کردند که نیازی نیست و امکانات محلی و منطقه‌ای تاحدودی پاسخگو است. اما برای احتیاط استان‌های معین آذربایجان شرقی همانند استان اردبیل، آذربایجان غربی و زنجان را فعال کرده‌ایم که اگر نیاز باشد سریعا امکانات را ارائه بدهند.”
او همچنین گفته برای دریافت کمک‌های داخلی هم نیاز به اطلاع رسانی نیست.
مدیر کل روابط عمومی جمعیت هلال احمر ایران هم اعلام کرده که به اعلام آمادگی صلیب‌سرخ تایوان، صلیب‌سرخ سنگاپور، فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های هلال احمر و صلیب سرخ، دفتر یونیسف در تهران، دفتر پزشکان بدون مرز، صلیب‌سرخ آلمان، دفتر منطقه‌ای صلیب‌سرخ جواب رد داده‌اند و هلال احمر در پوشش امدادی مناطق زلزله‌زده، نیازی به کمک‌های بین‌المللی ندارد.
