هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
P.O.Box 94000 creteil cedex
France10014
لطفا عکس باران روی جلد
باران بهاری در تابستان
باران – شماره های بهار وتابستان 1387- منتشر شد، هرچند در حجمی کمتر از همیشه؛ اما نعمتی در این خشکسال استبدادی که راه بر تقابل اندیشه ها بسته است. باران – مثل همیشه- بستری است برای طرح مسائل اساسی جامعه ایران، دریچه ای بر ادبیات و هنر.
شاه بیت این شماره باران تحقیق خواندنی ناصر مهاجر است درباره “ کارد آجین کردن دکتر برجیس”.
برجیس پزشکی بود مردم دوست که در سال 1328 تنهابه جرم بهائی بودن کارد آجین شد و قاتلان او که پدرفکری حاکمان کنونی ایرانند با تلاش روحانیون وقت تبرئه شدند و سال ها بعد در جمهوری اسلامی موردتجلیل قرار گرفتند.
تحقیق ناصر مهاجر به خوبی نشان می دهد که سکوت جامعه- از عارف و عامی- مرگ فجیع دکتر برجیس را به سرنوشت ایران تبدیل کرد.
باران مطالب متعدد دیگر هم دارد از مقاله و شعر و داستان و گفت وگو با محمدبهارلو داستان نویس.
برای اشتراک و سفارش باران می شود به این نشانی مراجعه کرد: www.baran.st
مادام X،
نویسنده: مهرنوش مزارعی
سوئد: نشر باران، 1387/2008، چاپ اول
مجموعه داستان مادام X نوشته مهرنوش مزارعی به تازگی توسط نشر باران در سوئد منتشر شده است. این مجموعه شامل هفت داستان با نام‌های «یک فیلم خوب»، «جاده‌ی پشت باغ پرتقال»، «روزی که برادرم به‌دنیا آمد»، «آیا می‌شود تمام لکه‌های کثیف را پاک کرد؟»، «مادام X »، «سفر شمال» و «می‌توانید نوشین را مجسم کنید در لحظه‌ای که…».
پنج داستان از این مجموعه در فضای امروز و در خارج از کشور ایران شکل گرفته است و دو داستان «روزی که برادرم به دنیا آمد» و «سفر شمال» خاطرات راوی از دوران کودکی‌اش در ایران است.
داستان «یک فیلم خوب»، گفت و گوی یک زن و مرد است در حین بیرون آمدن از سینما و خوردن شام در رستوران و رفتن به خانه. زن مدام از فیلمی که دیده صحبت می‌کند و فیلم خوب را با ارگاسم خوب قیاس می‌کند. داستان «جاده پشت باغ پرتقال» درباره فردی است که به نظر می‌رسد در پی یک اختلاف با همسرش از خانه خارج شده و شب را در هتلی خارج از شهر گذرانده است و صبح فردا در یکی از گردش‌های اطراف هتل به طور اتفاقی و در پی یک حادثه با زنی سالخورده و عشق او به همسرش آشنا می‌شود. داستان «روزی که برادرم به دنیا آمد»، از زاویه دید دختربچه ای روایت می‌شود که مادرش باردار است و به واسطه شغل پدرش به شهر کوچکی نقل مکان کرده اند. یک دکتر کلیمی نیز در این داستان وجود دارد. داستان «آیا می‌شود تمام لکه‌های کثیف را پاک کرد؟»، برشی است از وسواس یک فرد برای تمیز کردن آشپزخانه. داستان «مادام X» درباره زنی است که عقیده دارد دیر یا زود همسرش به او خیانت خواهد کرد پس بهتر است پیش از آن با مرد دیگری دوست شود تا دلش نسوزد. داستان «سفر شمال»، به سال‌های پیش از انقلاب 1357 برمی‌گردد و نخستین سفر خانوادگی خانواده‌ای در شیراز با اتومبیل شخصی به مازنداران. داستان با حادثه‌ای در متل قو پایان می‌یابد. در داستان «می‌توانید نوشین را مجسم کنید در لحظه‌ای که…»، راوی داستان با دختری به نام نوشین آشنا شده که به واسطه ازدواج با مردی ایرانی به آمریکا رفته و بدون آنکه اقامت دایم داشته باشد تصمیم به طلاق گرفته است.
در پشت جلد کتاب به نقل از ملیحه تیره‌گل- منتقد ادبی و پژوهشگر- در مقاله‌ای با عنوان «گویه های سکوت در داستان های مهرنوش مزارعی» در سایت «غرفه آخر» آمده است: «خانم X، زنی است که تصمیم می گیرد به‌کاری متفاوت با تربیت شخصی و اصول متعارف فرهنگی اش دست بزند. او در نخستین مرحله های اجرای تصمیم، دچار چنان تردیدی می شود، که هربار، هر امکانی را، به‌بهانه ای، پس می زند…. منتها، در آستانه رسیدن به آن خواسته، عاملی ظاهراً بیرون از تردیدهای او، در اجرای تصمیم اخلال می کند.
… از منظر من، پرسش های انگیخته از این داستان، دقیقاٌ همان هایی است که از برخی از داستان های پیشین مزارعی، مانند «سنگام»، «غریبه ای در رختخواب من»، و «بریده های نور» نیز برمی خیزند؛ و همه، روایتگر خواستن هایی است که به توانستن نمی رسند. چه نیروی تاریخی مهیبی این نتوانستن را به اعماق روان زن رانده است؟ آیا بین ارزشداوری های عالم و آدمی که به داستان «مادام X» پا گذاشته اند، و آن «نیروی مهیب»، رابطه ای هست؟ آیا اصلاً «نیروی مهیب» در این «نتوانستن»ها دست دارد؟ یا، صرف نظر از حضور و کارکرد آن، این سرشت روانی زن است که «عمل جنسی» را هم ارز با «عشق» بها می دهد، و حضور عشق را برای هم آغوشی شرط لازم می داند؟ آیا همین تصور من می تواند زاییده عملکرد هزاران هزارساله آن «نیروی مهیب» باشد؟ یا اصولاً از نظر وجودشناسی پرسمانی معتبر است؟»
مهرنوش مزارعی در سال 1330 در تهران به دنیا آمد و در سال 1358 برای ادامه تحصیل به امریکا رفت و همان جا ماندگار شد. در سال 1991 فصلنامه ادبی فروغ را به اتفاق یکی از دوستان خود در لس آنجلس بنیان گذاشت. این نشریه به معرفی ادبیات زنان اختصاص داشت و تا سال 1993 به چاپ می رسید. در همین سال ها برگزیده‌ای از نمایشنامه‌های داریوفو را ترجمه و در مجموعه ای به نام «یک زن، تنها» منتشر کرد.
تا به‌حال از او سه مجموعه داستان در آمریکا و یک برگزیده آثار در ایران است با نام‌های «بریده های نور» (نشر ری را/ بهار 1994/لس آنجلس)، «خاکستری» (نشر ری را/ ژانویه 2002/ لس آنجلس) و « کلارا و من» (نشر ری را 1998/لس آنجلس) منتشر شده است. مهرنوش مزارعی در حال حاضر کالیفرنیا زندگی می‌کند.
پاورقی
رباب محب
سوئد: نشر باران، 1387/2008، چاپ اول
«پاورقی»، هشتمین دفتر شعر رباب محب است که به تازگی توسط نشر باران در سوئد منتشر شده است. این مجموعه شعر شامل 86 شعر و هشت پاورقی است که در سال‌های 2000 تا 2005 میلادی سروده شده‌اند. تولد، زندگی، مرگ، انسان، انسانِ ضد انسان، درون‌نگری، عکس‌ها و خاطره‌ها از جمله موتیف‌های شعر محب است. کتاب با این دو شعر آغاز می شود:
1
ترجیح میدهم پیاله‌ی شعر را بنویسم و شعر را بنوشم و بگذارم قلم تمامِ مرا بازنویسی کند.
ترجیح میدهم این خود، که شما می‌شناسید، نباشم، من باشم: شاعری در سایه‌ی پستان‌هاش
آخرِ حرف را می‌لیسد.
ترجیح میدهم- این- تنها… شروعِ یک شعر باشد:
شعری در پیاله‌ی شعر!
2
حتم دارم. دیوارها نه موش داشتند، نه گوش. این تکه‌سنگی که در واژه‌هام افتاد هرگز فرصت دیالوگ پیدا نکرد و حالا پرتره‌ی گیجم را که روی این کاغذ می‌کشم خوابم را تعریف می‌کنم:
من گم شده‌ام، جایی در پیاده‌روهای خالی دیروز، نگاهی از کاسه‌ی سرم هی می‌کشد بیرون.
پاورقی بازگشت دوباره‌ای به پرسش‌های ازلی و ابدی رباب محب است که هم بی پاسخ می‌مانند، هم پاسخ داده می‌شوند. وقتی سؤال‌های او بی پاسخ می‌مانند، خاصیت ِاتم را پیدا می کنند و تکثیر می‌شوند. محب به خود و دنیای پیرامون ِ خود نگاه می‌کند ومی‌پرسد. آن جا که به پاسخی می‌رسد “صفر” را می گزیند. اما معنای “صفر” هیچی و پوچی و تهی بودن نیست، بلکه “صفر” در مقام عددی است که پایه‌ی اعداداست. بدون صفر عدد به شمار انگشتان دست‌های انسان هم نمی‌رسید. به عبارت دیگر صفرهمان دایره‌ای است که ذهن محب را به خود مشغول کرده است.
محب دست به دامن انسان اسطوره‌ای نمی‌زند. او اساسأ در جستجوی یافتن فرشته یا قهرمانی نیست و قهرمان‌ها را باورندارد.او حتا به خود به چشم یک “پاورقی” نگاه می‌کند: حاشیه‌ای در گوشه‌ی چشم‌های خود افتاده. گاهی بر می‌خیزد و خودش و آدم‌های پیرامون خودش را مورد خطاب قرار می‌دهد: رهائی دری است بدون قفل و کلید، سایه‌ای است درکنارت که تونمی‌بینی. و سایه هیچ نیست مگر “مرگ” این تنها حقیقت مطلق.
مرگ اول و آخر ِ حرف است و پرسش‌ها و تم‌‌های انتخابی محب، چه آنها که پیشتر آمد و چه آن‌هائی که در قالب ِ”سر گشتگی، تنهایی، روزمره گی و از این قبیل ترسیم می‌شوند”، مشغله‌های ذهنی و درونی ِ انسانی است که در مقابل مرگ از خدا نیزتنهاتر است.
من در صیغه‌ی اول شخص مفرد گم است
شاید زنی‌ست با تجربه‌هایش که روی تاقچه‌ی خانه جاگذاشته است و
در توازی حیرت، هی قد می‌کشد میان خارهای پتیاره
سرخوش از استخوان‌های غایب، تا شب دوباره رنگ بگیرد در صداش می‌ماند
گمشده زنجره‌ای
پنجاه ساله، سرش در سومین بهشت که جهنم دوم بود
و پرتابش کرد روی کوه یخ
زیر داس سال‌های نیامده
کرم شبتابی
خسته از تماشای دو نیمه‌اش
در رنگ بارانی چشم‌هاش
اولین خواب برگ که می‌افتد
بی‌تاب، تا پلک زده باشد
دو گلوله الماس
میان قاب در ایستاده،
بی‌نگاه
رباب محب، شاعر ساکن سوئد، متولد سال 1332 شهر اهواز است. از او تا به‌حال مجموعه شعرهای «بهار در چشم توست»(استکهلم 1371)، وارینیا(نشر باران، استکهلم 1373)، «آنام کوچک خدا»(استکهلم 1375)، «زنجموره‌های مخدوش»(نشر قلم، گوتنبرگ 1377)، «کلاستروفوبی تن»(همراه با سهراب مازندرانی و سهراب رحیمی، نشر رویا و VIJ، استکهلم 1377)، «پس از این اگر از هراس خالی بمانم»(نشر لاجورد، تهران 1383)، «ر»(نشر دریا 1385) و «از زهدان مادرم تا باب تمثیلات»(نشر دریا، 1386) منتشر شده است.
از رباب محب هم‌چنین داستانی تحت عنوان «با دست‌های کوچک به‌خانه برمی‌گردیم» برای نوجوانان(نشر نگاه، ایران 1358) و «پری دریایی هانس، معرفی شیوه‌های آموزشی و تربیتی کودکان اوتیزم»(نشر لاجورد ایران، 1381) منتشر شده است.
تئاتر ایران در گذر زمان: از 1342 تا 1357
نویسنده: کاظم شهبازی
ویرایش: اعظم کیان افراز
مقدمه: فرهاد ناظر زاده کرمانی
680 ص، تهران: نشر افراز، 1387، چاپ اول
این کتاب که جلد دوم از مجموعه «تئاتر ایران در گذر زمان» است، به بررسی بخشی از تاریخ و تحولات تئاتر ایران در فاصله سال های 1342 تا 1357 خورشیدی می پردازد. نویسنده سعی کرده است که با کاوش و بررسی جریان های تئاتری، اعم از حرفه ای، دانشگاهی و تجربی در تهران، در زمینه های نمایش نامه نویسی، کارگردانی، گروه های اجرایی و جشنواره های تئاتری، چشم اندازی از تئاتر دوران مورد بحث را ترسیم کند. عناوین مباحث اصلی کتاب عبارتنداز: «جایگاه تئاتر در تهران: 1340 -1292 شمسی»، «گروه های تئاتری»، «تاسیس دانشکده هنرهای دراماتیک، اولین موسسه آموزش عالی تئاتر و سینما در ایران»، «تاسیس گروه نمایش دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران»، «تاسیس تلویزیون و نقش آن در رشد تئاتر از آغاز تا سال 1357 شمسی»، «فهرست نمایش های اجرا شده در سالن ها، تالارها و مکان های نمایشی در تهران: 1357-1342 شمسی» و«غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی و اکبر رادی: مثلث نمایشنامه نویسی در دهه های چهل و پنجاه شمسی».
مطالعاتی درباره تاریخ، زبان و فرهنگ آذربایجان
مجموعه دو جلدی
نویسنده: فیروز منصوری
963 ص، تهران: نشر هزار، 1387، چاپ اول
این کتاب، در 43 فصل، شامل پژوهش هایی درباره تاریخ، زبان و فرهنگ آذربایجان است. نویسنده ضمن بررسی رویدادهای تاریخی در ایران دوره قاجار، شکل گیری آنچه را که امروزه با عنوان «مسئله آذربایجان» در بعضی متون تاریخی و سیاسی مطرح می شود، نشان می دهد. او با دلایل، اسناد و مدارک گوناگون نادرستی ادعاهای گروهی از پان ترکیست های کنونی درباره آذربایجان و فرهنگ و مردم آن را ثابت می کند. عناوین بعضی از فصل های کتاب عبارتنداز: «مناسبات سیاسی صد ساله فرمانروایان آذربایجان با ارمنستان»، «تشکیلات نظامی خانقاه اردبیل»، «جنگ های ایران وعثمانی در قفقاز و آذربایجان»، «فاجعه وحشتناک قتل عام قول های قلعه تبریز و غارت شهر تبریز در 999 ه. ق»، «زوال دولت صفویه و حمله عثمانیان به آذربایجان»، «شاهسون ها و شقاقی ها»، «جنگ های چهار ساله ایلات شاهسون و شقاقی با عثمانی ها»، «خدمات سیاسی و نظامی شقاقی ها و شاهسون ها در دوران زندیه و آغاز قاجاریه»، «نگاهی کوتاه به تهاجم روس ها به قفقاز»، «زبان فارسی در آذربایجان»، «محاورات ترکی و فارسی در آذربایجان (دوره صفوی)»، «نظریات جهانگردان دوره قاجار درباره زبان ترکی و فارسی در آذربایجان»، «مسیونرهای آمریکایی در آذربایجان»، «مخالفان و رقبای مسیونرهای آمریکایی» و «آذربایجان ترک زبان است نه ترک نژاد».
منظومه های کهن عاشقانه (از آغاز تا قرن ششم)
نویسنده: سید مرتضی میرهاشمی
451 ص، تهران: نشر چشمه، 1387، چاپ اول
نوع غنایی یکی از انواع برجسته ادب کلاسیک فارسی است. در میان آثار متعدد از این دست، از جمله باید به داستان های منظوم عاشقانه اشاره کرد. در کتاب حاضر، تعدادی از منظومه های کهن عاشقانه ادبیات فارسی، معرفی و بررسی شده است. این مجموعه شامل سه داستان غنایی از «شاهنامه فردوسی»، داستان «وامق و عذرا» از «عنصری»، «ورقه و گلشاه» از «عیوقی»، «ویس و رامین»از «فخرالدین اسعد گرگانی» و «خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون» و «هفت پیکر» اثر «نظامی گنجوی» است. در هر بخش علاوه بر معرفی اجمالی اثر و سراینده آن، تحلیل داستان و شخصیت های آن نیز از نظر دور نمانده است. در پایان کتاب فرهنگ واره ای آمده است تا خواننده به راحتی بتواند به معنی کلمه ها و ترکیب های دشوار در این منظومه ها دست یابد.
مکتب های داستان نویسی در ایران
نویسنده: قهرمان شیری
347 ص، تهران: نشر چشمه، 1387، چاپ اول
در تکوین سبک یک نویسنده، علاوه بر انگاره ها و انگیزش های فردی و درونی، شمار زیادی از محرک های مرتبط با محیط اجتماعی و جغرافیایی همواره اثر گذار بوده است. در کتاب حاضر، مکتب های داستان نویسی در ایران معاصر با توجه به جغرافیای اقلیمی مناطق گوناگون، بررسی شده است. عناوین فصل های اصلی کتاب عبارتنداز: «مکتب داستان نویسی آذربایجان»، «مکتب داستان نویسی اصفهان»، «مکتب داستان نویسی جنوب»، «مکتب داستان نویسی خراسان» و «ادبیات اقلیمی کرمانشاه». در هر فصل، نویسنده ضمن اشاره به ویژگی های محیط اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، تاریخی و طبیعی هر یک از مناطق نامبرده، تاثیر این عوامل را در شکل گیری مکتب داستان نویسی و انعکاس آنها را در آثار نویسندگان برجسته این مناطق نشان داده است.
جستارهای ژاپنی در قلمرو ایرانشناسی
گردآوری و پارسی نویسی: دکتر هاشم رجب زاده
854 ص، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1386، چاپ اول
این کتاب شامل ترجمه نوشته هایی از ایران شناسان ژاپنی، همراه با مقالاتی از آنها به زبان فارسی و نیز مقالات و گزارش هایی از «دکتر هاشم رجب زاده» در معرفی این ایران شناسان، احوال و آثار آنها، جریان های ایران شناسی در ژاپن و بنیادها و مؤسسات دست اندرکار این حوزه در آن کشور است. این مجموعه ارزشمند که پژوهشگران را با گوشه ای از آثار و فعالیت های ایران شناسی در ژاپن آشنا می کند شامل پنج بخش با این عناوین است: 1- تاریخ و تمدن و فرهنگ، 2- ایران گردی و ایران شناسی ژاپونیان، 3- دیدگاه ها، 4- چهره ها، 5- بنیادها و منابع ایران شناسی. گردآورنده این مجموعه «دکتر هاشم رجب زاده»، استاد دانشگاه «ازاکا» در رشته زبان و ادبیات فارسی است و سهم بزرگی در معرفی آثار و اندیشه های ایران شناسان ژاپنی در ایران از سال ها پیش تا کنون داشته است. پژوهش هایی که در این مجموعه به صورت ترجمه آمده، اکثرا از زبان ژاپنی به فارسی برگردانده شده است. این پژوهش ها، نشاندهنده گستردگی مطالعات ایران شناسی در ژاپن و توانایی و تخصص پژوهشگران ژاپنی در این حوزه است.
تاریخ تجزیه ایران، دفتر سوم: مرزهای باختری ایران
نویسنده: هوشنگ طالع
498 ص، لنگرود: انتشارات سمرقند، 1387، چاپ اول
این کتاب، مجلدی دیگر از مجموعه «تاریخ تجزیه ایران» است؛ مجموعه ای که در آن جدا شدن بخش هایی از خاک ایران در قرن نوزدهم میلادی و ادامه آن در قرن بیستم، مورد بررسی قرار گرفته است. دفتر سوم این مجموعه به تجزیه بخش هایی از مناطق غربی ایران و تلاش دولت ها و قدرت های خارجی برای این منظور اختصاص دارد. قسمت عمده این دفتر به قراردادها و روابط مرزی میان دولت های ایران و عثمانی از دوران صفویه تا دوره قاجار، قراردادهای مرزی میان ایران و عراق در دوره پهلوی و جنگ عراق علیه ایران و تلاش حکومت عراق برای ضمیمه کردن قسمت هایی از مناطق غرب ایران به خاک خود می پردازد.
بررسی روابط سیاسی ایران و آمریکا (1347-1332 ش)
نویسنده: حمید رضا بداقی
259 ص، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، 1387، چاپ اول
در این کتاب روابط سیاسی میان ایران و ایالات متحده آمریکا در دوره پس از کودتای 28 مرداد سال 1332 تا پایان ریاست جمهوری «لیندون جانسون»، یعنی سال 1347 خورشیدی، بررسی می شود. در این دوره، شاهد حضور گسترده و همه جانبه ایالات متحده آمریکا در ایران و تشدید وابستگی ایران به آمریکا هستیم. اگر چه روابط میان دو کشور در دوره پانزده ساله مورد بحث از فراز و نشیب های فراوانی گذشت و روند یکسانی را طی نکرد، اما این دوره در مقایسه با مقطع بعدی که هم زمان با انتخاب «ریچارد نیکسون» به ریاست جمهوری آمریکا آغاز شد، از همبستگی و تجانس بیشتری برخوردار بود. منبع اصلی پژوهش حاضر، اسناد وزارت امور خارجه ایران در فاصله سال های 1332 تا 1347 خورشیدی است.
قصه های صبحی
مجموعه 2 جلدی
به روایت: فضل الله مهتدی (صبحی)
به اهتمام: لیما صالح رامسری
1125 ص، تهران: انتشارات معین، 1387، چاپ اول
این کتاب مجموعه ای از افسانه ها و قصه هایی است که طی سال ها، به وسیله «فضل الله مهتدی»، معروف به «صبحی» برای کودکان ایرانی گردآوری، و بسیاری از آنها، در سال هایی دور، با صدای گرم و دلنشین او از رادیو ایران پخش شده است. این مجموعه، گنجینه و سندی ارزشمند از ادبیات عامیانه و فرهنگ مردم ما و بخش بسیار مهمی از ادبیات کودکان و نوجوانان ایران است. «قصه های صبحی» که اکنون در دو مجلد چاپ شده شامل ده بخش با این عناوین است: 1- افسانه های کهن (1)، 2- افسانه های کهن (2)، 3- افسانه ها (اول)، 4- افسانه ها (دوم)، 5- عمو نوروز، 6- افسانه های باستانی، 7- افسانه های ملل، 8- دژ هوش ربا، 9- دیوان بلخ، 1- افسانه های بوعلی سینا. این قصه ها، کودکان و نوجوانان ایران را با زندگی مردم ایران، فرهنگ و اعتقادات آنها در گذشته ای نه چندان دور آشنا می کنند.