آمریکا و متحدانش بار دیگر آماده ارائه پیشنهادی به ایران می شوند که در آن از کاربرد صلح جویانه انرژی هسته ای حمایت می شود اما با توانمندی ایران در تولید بمب هسته ای مخالفت می شود. جامعه بین المللی یک بار در سال گذشته این روند را طی کرد و با شکست روبرو شد. آیا این بار نتیجه دیگری حاصل خواهد شد؟
پنج عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل بعلاوه آلمان در اکتبر گذشته پیشنهاد تبادل سوخت را به ایران ارائه کردند که در آن امکان انتقال اورانیوم با درجه خلوص پائین تهران به سایر کشورها و دریافت سوخت با درجه خلوص بالاتر درنظر گرفته شده بود. سوخت خالص تر می توانست برای تحقیقات پزشکی مختلف به کار رود اما امکان ادامه غنی سازی آن تا حد مصارف تسلیحاتی وجود نداشت.
ابتدا یک توافق شکننده به دست آمد؛ اما سرانجام آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی کشور، آن را رد کرد. بر اساس گزارش های رسانه ای، پیشنهاد امسال با درخواست انتقال مقادیر بیشتری از اورانیوم ایران همراه است زیرا غنی سازی در طول این مدت در کشور ادامه داشته است.
رویداد جدیدی که از پائیز گذشته تا کنون رخ داده و می تواند مسیر تحولات را به طور بالقوه تغییر بدهد، دور تازه تحریم ها علیه ایران است که در ماه ژوئن به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسید. این تحریم ها که برنامه های هسته ای و نظامی ایران را هدف گرفته اند، در حال تأثیر گذاشتن هستند.
آمریکا، اتحادیه اروپا، کانادا، استرالیا و ژاپن با نشانه رفتن حوزه انرژی ایران، به کارآیی تحریم ها افزوده اند. مجلس نمایندگان آمریکا نیز پا را فراتر گذاشت و انجام برخی معاملات خاص از سوی شرکت های خارجی با ایران و نیز ایالات متحده را دشوارتر کرد.
در نتیجه این اقدامات، بسیاری از شرکت های بین المللی از جمله تویوتا، دایملر، لویدز و آلیانز به روابط خود با ایران پایان داده اند. تأمین کنندگان عمده سوخت نظیر توتال فرانسه نیز از ارسال محموله به ایران خودداری کرده اند. علیرغم آنکه ایران یک تولیدکننده نفت است، اما به دلیل کمبود تاسیسات پالایشگاهی از تأمین نیازهای داخلی ناتوان است. این کشور اکنون مجبوراست پالایشگاه های خود را به تولید سوخت تغییر کاربری دهد تا بتواند از عهده تأمین نیاز سوختی داخلی برآید. اما ادامه این کار دشوار خواهد بود زیرا سرمایه گذاران خارجی در صنایع نفت و گاز ایران، در حال ترک این کشور هستند.
ریال، واحد پول رسمی ایران نیز در اوائل ماه جاری با کاهش غیرمترقبه ارزش روبرو شد. ایران برای فروش واحد پول رسمی خود در خارج و دریافت ارز از تأمین کنندگان سنتی آن با مشکل روبرو شده است.
مقامات آمریکا و اتحادیه اروپا اعتقاد دارند تحریم ها ایران را برآن داشته که احتمالاً در ماه نوامبر به پای میز مذاکره بازگردد. فشار بین المللی علیه رژیم در حال دشوارتر کردن وضعیت اقتصادی کشور است؛ اقتصادی که خود از نرخ بالای تورم و بیکاری رنج می برد. تهران مجبور شده است یارانه های پرطرفدار و در عین حال گرانقیمت را، که زمانی برای کمک به تأمین سوخت و غذا در اختیار شهروندان قرار داده بود، از معادله خارج کند.
اما سال گذشته شاهد تغییرات دیگری نیز در ایران بودیم که لزوماً عاملی برای ادامه گفتگوها و رسیدن به توافق محسوب نمی شود. حکومت ایران عرصه را بر میانه روها و مخالفان “جنبش سبز” تنگ تر کرد و این خود سبب به راه افتادن اعتراضات گسترده علیه انتخابات تقلبی تابستان 2009 شد.
حاکمان ایران از دهه 1980 به این سو، تا کنون چنین افراطی و تندرو نبوده اند. می توان گفت هرچه حاکمیت تندرو تر شود، باید انتظار داشت واکنش حاکمان دینی این کشوردربرابر فشارتحریم ها بیشتربه سمت واکنش هایی از نوع حاکمان کره شمالی و برمه، یعنی به صورت غیر قابل نفوذ، میل کند. باید به خاطر داشت که رژیم ایران در جریان جنگ با عراق در دهه 1980، با بر جای ماندن یک میلیون کشته، ضربه جدی تری نسبت به تحریم ها تحمل کرده است.
دانستن اینکه گذشت یکسال چه تغییراتی می تواند بر سرنوشت مذاکرات داشته باشد، غیرممکن است. اما جامعه بین المللی باید به طور قطع این یک کار را انجام دهد: اگر امیدی هست که رفتار ایران پیش از دستیابی به توانمندی تسلیحات هسته ای و یا دست زدن اسرائیل به حمله نظامی علیه تأسیسات هسته ای آن کشور تغییر کند، ائتلاف بین المللی باید محکم بر سرموضع خود باقی بماند.
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 28 اکتبر
