فشار نفت بر ایران و روسیه

وکس چهارشنبه ۲۳ مهر ۱۳۹۳

» کاهش قیمت و تاثیرات آن بر دو تولیدکننده بزرگ

در حال حاضر مهمترین داستان در انرژی جهان تنزل قیمت جهانی نفت است. این برای تولیدکنندگان بزرگی مثل روسیه یا ایران یا حتی عربستان سعودی اخبار نگران ‌کننده‌ای است.

در آغاز سال ۲۰۱۴ قیمت نفت پیشاپیش برای ایران، ونزوئلا، نیجریه و عراق پایین بود. اما حالا، با پایین رفتن قیمت تا بشکه‌ای زیر ۹۰ دلار، این قیمت حتی برای لیبی، روسیه و عربستان سعودی نیز بسیار پایین است.

در حال حاضر به نظر می‌رسد اقتصاد روسیه با مشکل جدی روبروست و ایران نیز بی‌ثبات است. اما ظاهرا عربستان سعودی در این وضعیت آسودگی نسبتا بیشتری دارد.

این روزها وضعیت روسیه بیشترین توجه را به خود جلب کرده است. این کشور پیشاپیش از رشد ضعیف اقتصادی که در سال ۲۰۱۴ تنها ۰.۴ درصد بوده است رنج می‌برد. بخشی از این مشکل بخاطر بحران اوکراین و بخشی به خاطر تحریم‌های غرب است.

حالا پایین رفتن قیمت نفت اقتصاد این کشور را با مشکلات بسیار بیشتری مواجه کرده است. درآمد نفتی حدود ۴۵ درصد بودجه روسیه را تشکیل می‌دهد و برنامه بودجه دولت برای سال ۲۰۱۵ اینگونه فرض کرده است که قیمت نفت بشکه‌ای ۱۰۰ دلار باقی می‌ماند. اگر کاهش قیمت نفت ادامه یابد، این کشور یا باید از ذخیره ارزی ۷۴ میلیارد دلاری خود خرج کند یا اینکه بودجه برنامه‌ریزی شده را کاهش دهد. ولادمیر پوتین روز سه‌شنبه این موضوع را محتمل دانست.

تاثیر اقتصادی از این هم می‌تواند عمیق‌تر باشد. همانطور که کلیفورد گادی، اقتصاددان موسسه بروکینگز شرح می‌دهد، صنعت نفت و گاز روسیه اقتصاد بیمار این کشور را به انواع و اقسام روش‌های غیررسمی سر پا نگه داشته است. به عنوان مثال شرکت‌های نفتی برای خرید ماشین‌آلات از کارخانه‌های روسی، که تامین کننده اشتغال برای نیروی کار هستند، تحت فشارند، با اینکه ممکن است آن کارخانه‌ها کارآمدترین نباشند. این سیستمی است که تقریبا توسط دولت پوتین هدایت شده و برای حفظ ثبات حیاتی بوده است.

حالا اگر قیمت‌ها پایین بیاید سیستم تحت فشار سنگینی قرار می‌گیرد.

کاهش قیمت نفت در دهه ۱۹۸۰ به فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ کمک کرد. گادی اشاره می‌کند که پوتین زمان زیادی را به مطالعه داستان آن فروپاشی صرف کرده و احتمالا آماده یک کاهش قیمت دیگر است. اینکه بتواند با موفقیت با آن طرف شود سئوال دیگری است.

اقتصاد ایران اما پس از سال‌ها رکود شروع به احیای خود کرده است. صندوق بین‌المللی پول گفته است که اقتصاد این کشور امسال ۱.۵ درصد و سال آینده ۲.۳ درصد رشد خواهد داشت.

اما این پیش از شروع کاهش قیمت نفت بود.

یک مشکل بزرگ این است که ایران نیاز دارد برای توازن بودجه خود، قیمت نفت بشکه‌ای بیش از ۱۰۰ دلار باشد، خصوصا به این خاطر که تحریم‌های غرب صادرات نفت خام را بسیار سخت‌تر کرده است. اگر قیمت نفت به کاهش خود ادامه دهد، دولت ایران مجبور است درآمد خود را از جای دیگری جبران کند، مثل کاهش بیشتر یارانه‌های سوخت برای شهروندانش.

قیمت نفت همچنین می‌تواند سیاست خارجی ایران را نیز تغییر دهد. فشارهای تازه می‌تواند استراتژی ایران برای مذاکره با قدرت‌های غربی بر سر برنامه هسته‌ای کشور را نیز تحت الشعاع قرار دهد.

مذاکرات هسته‌ای مسئله بسیار مهمی است. آمریکا، اتحادیه اروپا و ایران سعی دارند تا مهلت ۲۴ نوامبر به توافق جامع هسته‌ای دست یابند. اگر توافق هسته‌ای موجب برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران شود، این موضوع می‌تواند اقتصاد ایران را احیاء کند. اما در عین حال می‌تواند بخاطر ورود نفت ایران به بازارهای جهانی، قیمت را از این هم پایین‌تر بیاورد.