تامس اردبرینک - آمیت پیلی
مقامات ایران در طول دیدارهای روز یکشنبه در تهران با نوری المالکی نخست وزیر عراق و همراهانش از روابط نزدیک دفاعی با عراق حمایت کردند. این مذاکرات در حالی صورت می گیرد که تهران بیش از پیش نگران پیشنهاد موافقتنامه بلندمدت امنیتی میان عراق و آمریکاست که به ظن ایران تهدیدی برای تهران بشمار می رود.
مصطفی محمد نجار وزیر دفاع ایران در نشستی با عبدالقدیر محمد جاسم همتای عراقی خود خاطر نشان کرد، “پتانسیل های فراوانی در خصوص همکاری های امنیتی و دفاعی میان دو کشور وجود دارد. ما معتقدیم که همکاری های مستمر دفاعی میان ایران و عراق نقش سازنده ای را در ارتقاء صلح، امنیت و ثبات بلندمدت در خاورمیانه ایفا خواهد کرد.” جاسم نیز در همین راستا خاطر نشان کرد، “خواست عراق برای ایجاد یک ارتش قوی مستلزم همکاری های بیشتر با تهران و کمک گرفتن از پتانسیل دفاعی این کشور همسایه است.“
سازمان ملل در حکمی اجازه حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق را که اواخر سال جاری به پایان خواهد رسید، تأیید کرده است. بر این اساس، دولت بوش پیشنهاد یک موافقتنامه بلندمدت امنیتی داده که به نظامیان آمریکایی اجازه خواهد داد، در عراق بمانند.
این در حالی است که سیاستمداران و شخصیت های مذهبی ایران از این موافقتنامه انتقاد کرده اند. به گفته علی اکبر هاشمی رفسنجانی، این پیمان “عراقی ها را به برده های آمریکا تبدیل خواهد کرد.” به گفته مقامات عراقی و غربی، بحث انگیزترین ابعاد این موافقتنامه شامل حضور پایگاه های نظامی آمریکا در عراق و مصونیت سربازان و پیمانکاران غیرنظامی آمریکاست و اینکه آیا نظامیان آمریکایی اجازه بازداشت عراقی ها را خواهند داشت؟
مقامات ایرانی که بارها خواستار عقب نشینی نیروهای نظامی آمریکا از عراق شده اند، علنا ً مخالفت خود را با ابعاد نظامی این موافقتنامه اعلام نکرده اند، اما به گفته تحلیلگران ایرانی و مقامات عراقی، هدف از سفر مالکی به ایران کاهش این قبیل نگرانی هاست.
مالکی در دیدار با متکی وزیر خارجه ایران خاطر نشان کرد، “از عراق بعنوان یک سکوی نظامی استفاده نخواهد شد. بغداد اجازه نخواهد داد از خاک کشورش بعنوان پایگاهی برای برهم زدن امنیت کشورهای همسایه از جمله ایران استفاده شود.” اما در همین حال برخی از تحلیلگران ایران نیز یادآور شده اند که انتظار ندارند اظهارات مالکی موضع ایران را تغییر دهد.
احمد زیدآبادی روزنامه نگار می گوید، ایران در تلاش است موافقتنامه عراق و آمریکا را به هم بزند. او می گوید: ”مقامات ایران می خواهند این پیمان امضاء نشود و از اینکه عراق به دژی برای نیروهای ضدایرانی تبدیل شود، جلوگیری کنند.“
عدنان الدولیمی رهبر بزرگترین جناح سنی مجلس عراق می گوید: “مالکی در سفر خود تلاش خواهد کرد ذهنیت ایرانیان را در این خصوص که این موافقتنامه به آمریکا اجازه خواهد داد از سرزمین های عراق در مسائل ایران دخالت کند، برطرف نماید. اما من شک دارم مالکی بتواند ایرانیان را متقاعد کند چون آنها لجوج هستند و هر چیزی را که با استراتژی آنها مخالف باشد، رد می کنند.“
رحمان قهرمان پور تحلیلگر ایرانی در مرکز مطالعات استراتژیک تهران می گوید، مقامات ایرانی نگران محتویات این طرح هستند. او می گوید: “ما واقعا ً نگران آینده عراق هستیم. این پیمان می تواند برای روابط ایران و عراق بد باشد.“
به گفته زیدآبادی، اهداف ایران در عراق دوپهلو هستند. او می گوید “در سطوح رسمی، دولت خواهان یک همزیستی مسالمت آمیز و حتی مشارکت با عراق است. اما در عین حال برخی از گروه های سیاسی ایران به عراق به عنوان متحدی نگاه می کنند که باید طرف ایران باشد، چون اکثریت شیعه هستند، و توازن قدرت را در منطقه به نفع ایران و بر ضد آمریکا تغییر دهد.“
بسیاری از تحلیلگران ایرانی، مالکی را یک عنصر واسطه می دانند. داوود هرمیداس باوند استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی می گوید: “مالکی می داند که سرنوشت عراق در دست ایران و آمریکاست، بنابراین سعی می کند هر دو طرف را راضی نگه دارد.“
قهرمان پور می گوید: “ما مالکی را دوست ایران می دانیم اما نگران فشارهای آمریکا بر او و دولتش هستیم. ما از آنها انتظار داریم مستقل و بر اساس منافع ملی عراق عمل کنند، اما متوجه محدودیت های او هم هستیم. مالکی باید عراق را به مکانی امن تبدیل کند. او باید آمریکا را متقاعد کند عراق را ترک کند و بگذارد کشورهای عربی به بازسازی عراق کمک کنند.“
به گفته قهرمان پور، روابط عراق و آمریکا “خط قرمزی” برای ایران بشمار نمی رود. او به روابط خوب ایران و ترکیه که میزبان پایگاه های نظامی آمریکاست، اشاره می کند. قهرمان پور می گوید: “ما انتظار نداریم عراقی ها روابط خود را با آمریکا قطع کنند. اما از آنها می خواهیم به منافع ملی ایران احترام بگذارند.“
منبع: واشنگتن پست، 9 ژوئن