اعلام حضور خاتمی در انتخابات به همان اندازه که اصلاح‌طلبان نزدیک به وی را به شکل‌گیری یک انتخابات دوقطبی و پیروزی خاتمی در آن امیدوار کرده، طیف‌های مختلف جناح راست را در مورد شکل‌گیری یک دوقطبی که در آن خاتمی دست بالا را داشته باشد، نگران ساخته است. تحلیل‌گران این جناح به صراحت پیش‌بینی می‌کنند که بین خاتمی و احمدی‌نژاد، “کاندیدای اصولگرایان” بازنده باشد و از این رو به دنبال برهم زدن این دوقطبی به هر شکل ممکن هستند.
ناصر ایمانی، عضو شورای سردبیری روزنامه محافظه‌کار رسالت، دیروز با انتشار یادداشتی در سایت الف خواستار “اتخاذ تدابیر بیشتری از سوی اصولگرایان” شد و پیش‌بینی کرد که در صورت شکل‌گیری انتخابات به صورت دوقطبی یا کشیده شدن انتخابات به دور دوم، “کاندیدای اصولگرایان موفق نگردیده و نامناسب‌ترین گزینه از نظر اصولگرایان پیروز میدان شود.“
این روزنامه‌نگار راستگرا تنها کسی نیست که در این جناح نگران شکست احمدی‌نژاد است. بسیاری از دیگر چهره‌ها و طیف‌های راست نیز در ماههای اخیر نگرانی خود را در مورد امکان ناکامی این جناح در صورت حمایت از احمدی‌نژاد، به طور مستقیم یا غیرمستقیم ابراز کرده‌اند.
هرچند این ابراز نگرانی‌ها تا مدتی پس از حمایت‌های چندباره رهبر نظام از احمدی‌نژاد فروکش کرد، اما چیزی طول نکشید که این بحث بار دیگر بالا گرفت و موضوع “عبور از احمدی‌نژاد” به تیترهای مطبوعات و خط خبری خبرگزاری‌ها تبدیل شد.
این موضوع اینک در ادبیات سیاسی اصولگرایان به نقطه مقابل “انتخابات دوقطبی” بدل شده و بدین ترتیب یک شکاف آشکار بین دو گروه راست را به نمایش گذاشته است؛ گروهی که به شدت به بانیان و حامیان پروژه عبور از احمدی‌نژاد می‌تازند و آنها را به زمینه‌سازی برای دوگانگی و “شکست اصولگرایان” متهم می‌کنند، و گروه دیگری که عبور از احمدی‌نژاد را گناه نمی‌دانند، بلکه شکل‌گیری انتخابات دوقطبی را خطایی راهبردی تلقی می‌کنند که به زعم آنها نتیجه‌اش شکست جناح راست و رئیس‌جمهور شدن “نامناسب‌ترین گزینه” است.
تنها وجه مشترک این دو گروه، این است که هر یک دیگری را به زمینه‌سازی برای پیروزی اصلاح‌طلبان متهم می‌کند؛ با این تفاوت که یکی شکست را در “عبور از احمدی‌نژاد” می‌بیند و دیگری در “توقف بر احمدی‌نژاد”.
دیدگاههای جناح راست
اگرچه شعار عبور از احمدی‌نژاد آن‌قدر کافی صریح و مستقیم است که حساسیت حامیان دولت را برمی‌انگیزد، اما نفی انتخابات دوقطبی چندان حساسیت‌زا نیست و قابل دفاع‌تر به نظر می‌رسد. شاید به همین خاطر است که راستگرایان منتقد احمدی‌نژاد در حال حرکت به سمت این شعار هستند.
بر همین مبناست که طیف‌هایی از آنان به سمت ایده “نامزد سایه” حرکت کرده‌اند؛ در همین راستا محمدباقر قالیباف نیز پس از مدت‌ها حرکت با چراغ خاموش، در هفته جاری با سفر به قم و دیدار با مراجع تقلید، پرده از تحرکات انتخاباتی خود برداشته است.
”ائتلاف فراگیر اصولگرایان” هم نامی است که گروهی از منتقدان احمدی‌نژاد برای خود برگزیده‌اند و در انتخابات مجلس هشتم نیز با همین تابلو حاضر شدند. دبیر اجرایی این ائتلاف به خبرگزاری مهر خبر داده که بعد از 22 بهمن ماه، فعالیت انتخاباتی ائتلاف فراگیر آغاز خواهد شد تا “یک فرد توانمند و کارآمد” برای ریاست جمهوری انتخاب شود.وی با انتقاد صریح از گفته‌های پیشین آیت‌الله محمد یزدی و تاکید بر اینکه بعید است این ائتلاف از احمدی‌نژاد حمایت کند، تصریح کرده: “اصلا اینطور نیست که اصولگرایان مجوزی برای عبور از احمدی نژاد نداشته باشند” و خاطرنشان ساخته که: “اصولگرایی با عبور نکردن از احمدی نژاد تعریف نمی‌شود.“
این در حالی است که چهره‌های دیگر نزدیک به احمدی‌نژاد همچون کوچک‌زاده، حسینیان و فاطمه رهبر، صراحتا اعلام کرده‌اند که احمدی‌نژاد “تنها نامزد انتخاباتی اصولگرایان” است و حمایت آن جناح از وی قطعی است.
در این میان دیگر طیف‌های راست نظیر حزب موتلفه و جامعه اسلامی مهندسین تاکید می‌کنند که هنوز تصمیم خود را نگرفته‌اند و همچنان به دنبال “سازوکار رسیدن به اجماع” هستند؛ اجماعی که از نگاه بسیاری از همفکران آنها، عملی نیست.
در چنین شرایطی تاکیدات چهره‌های شاخص پارلمانی نظیر میرتاج‌الدینی که عضو هیات رئیسه مجلس است یا امیدوار رضایی که برادر محسن رضایی و از عناصر سرشناس منتقد دولت در مجلس است، با استقبال از انتخابات چندقطبی و اینکه فضای دوقطبی در انتخابات باید شکسته شود، نشان می‌دهد که طیف‌هایی از جناح راست به شدت نگران باخت احمدی‌نژاد پس از مصاف یک به یک او با سید محمد خاتمی هستند.
به همین خاطر است که میرتاج‌الدینی خواستار تعدد کاندیداها شده که به زعم وی از دوقطبی شدن انتخابات جلوگیری می‌کند، یا امیدوار رضایی از زمزمه‌های موجود در میان راستگرایان برای مطرح شدن نامزد دیگری غیر از احمدی‌نژاد خبر داده که “بسته به شرایط انتخابات” حضور خواهند یافت؛ خصوصا در صورتی که اصلاح‌طلبان با دو کاندیدا وارد انتخابات شوند.
سایت تابناک نیز که نزدیکی آشکاری به محسن رضایی دارد، چندی پیش با اشاره به احتمال قطعی شدن تصمیم خاتمی برای شرکت در انتخابات، تاکید کرده بود که چون خاتمی و کروبی دو نامزد این جناح هستند، جناح اصولگرا نیز باید با دو نامزد وارد انتخابات شود.
جالب‌ترین اظهارنظر اما از آن عسگراولادی بود که چندی قبل پیش‌بینی کرده بود در صورت ناکامی گفت‌وگوهای ائتلافی در بین طیف‌های مختلف اصولگرا، ائتلاف‌های جدیدی شکل بگیرد و بر اضلاع رقابت افزوده شود. وی در عین حال احتمال بروز رقابت دوقطبی را نیز بعید دانسته بود.
حال کاهش احتمال تحقق این پیش‌بینی، روزنامه‌نگار راستگرا را واداشته که روی سخن خود را “آرایش نیروها در جناح اصولگرا” قرار دهد و از آنها بپرسد چه فکری برای وقتی که احمدی‌نژاد در برابر خاتمی قرار بگیرد و شکست بخورد، کرده‌اند.
ناصر ایمانی در یادداشت خود با تاکید بر اینکه “اصولگرایان به هیچ وجه با ریاست جمهوری آقای خاتمی با توجه به سابقه 8 ساله دولت ایشان، میانه خوشی ندارند”، پیش‌بینی کرده که: “اصولگرایان با اعلام حضور خاتمی، به گزینه اول یعنی حمایت همه جانبه از آقای احمدی‌نژاد بعنوان تنها گزینه اصولگرایان روی خواهند آورد.“
وی سپس تدابیر بیشتری از سوی اصولگرایان را ضروری دانسته و نوشته است: “انتخابات دور دوم نیز همواره با ریسک بالا همراه است. یعنی احتمال هر رخدادی، محتمل می‌باشد. لذا ممکن است کاندیدای اصولگرایان موفق نگردیده و نامناسب‌ترین گزینه از نظر اصولگرایان پیروز میدان شود. در این صورت باخت نصیب اصولگرایان خواهد شد.“
از نگاه اصلاح‌طلبان
بسیاری از چهره‌های نزدیک به خاتمی تردید ندارند با اعلام حضور او، یک انتخابات دوقطبی پیش رو خواهد بود. نه تنها موسوی لاری و ابطحی در دو روز اخیر چنین احتمالی را مطرح کرده‌اند، بلکه “علی یونسی” وزیر اطلاعات دولت اصلاحات نیز پیش‌بینی کرده که انتخابات به یک رقابت دوقطبی بین خاتمی و احمدی‌نژاد تبدیل شود.
هرچند یونسی ابراز امیدواری کرده که اجماع بین همه اصلاح‌طلبان شکل بگیرد و به این شکل با زبانی غیرمستقیم خواستار کناره‌گیری کروبی شده است، اما به نظر می‌رسد این موضوع برای برخی دیگر از نزدیکان خاتمی اهمیت چندانی ندارد. آنها معتقدند با دوقطبی شدن انتخابات آتی، نظیر آنچه در انتخابات دوم خرداد 76 روی داد، دیگر فضایی برای عرض اندام نفر سوم باقی نخواهد ماند.
به اعتقاد تحلیل‌گران این جناح، آنگونه که “کریم ارغنده‌پور” روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب نیز در وبلاگ شخصی‌اش نوشته “انتخابات آینده در واقع انتخابی بین دو طرز تفکر و دو بینش متفاوت خواهد بود. مردم هر دو سوی انتخاب را به خوبی می شناسند. رای به هر یک از طرفین، بیش از آنکه رای منفی به طرف دیگر بتواند تلقی شود، رای مثبت و ایجابی به یک بینش فکری شناخته شده است و این می تواند معنای انتخابات آینده را تا حد زیادی عمق ببخشد و آن را نسبت به سایر انتخابات گذشته متفاوت گرداند.“
با این حال در خصوص جناح رقیب، اصلاح‌طلبان شرایط را پیچیده‌تر و همچنان مبهم ارزیابی می‌کنند. موسوی لاری از مشکل‌دار بودن اصولگرایان برای تعیین کاندیدا سخن گفته و ابطحی نیز ابراز امیدواری کرده که انتخابات دوقطبی باشد و از اینکه همه اصولگرایان پشت سر احمدی‌نژاد قرار بگیرند، استقبال کرده است.