مشکل غرب موضوع هسته‌ای است، این موضوع که حل شود، آنها مسئله حقوق بشر را مطرح می‌کنند و می‌گویند هر اختیاری که مرد دارد باید زن هم داشته باشد.” این را احمد خاتمی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم بیان کرده است. این نخستین بار نیست که امام‌جمعه موقت تهران سخنانی در تقابل با حقوق برابر زن و مرد می‌گوید. این طرفدار پرو پاقرص گشت‌های ارشاد، بارها از وضعیت حجاب در کشورانتقاد کرده و حتی گفته برای وضعیت حجاب باید خون ریخته شود. خاتمی معتقد است: “تفکری که می گوید به چند تار موی زنان گیر ندهید، تفکری که می گوید اگر قدری روسری کنار رفت جای نگرانی نیست و مشکل ندارد، نتیجه این تفکر همین ناهنجاری های فرهنگی است که بخشی برای همگان محسوس است بخشی هم در برخی از جشن ها، نمایشگاه ها و برخی جشنواره ها خود را نشان می دهد که نمونه هایی را در گذشته دیدیم.”
او همچنین گفته بود: “از من عمامه به سر انتظار توجیه نداشته باشد، وضعیت حجاب مطلوب نیست، متدینان و نظام به کمک بیایند.”
سید احمد خاتمی حتی چندی پیش با بیان اینکه حتی برنامه‌های ورزشی و علمی ماهواره هم با جاذبه سکس است گفته بود: “زنها حق ندارند به تماشای مسابقات شنا و کشتی که از سیمای ملی پخش می‌شود بنشینند.”
احمد خاتمی اما در این ابراز این عقاید تنها نیست، بسیاری از مسئولان نظام بارها با ادبیات مردسالار و ضد زن سخن گفته‌اند.
آیت‌الله محمد یزدی، عضو شورای نگهبان پیش از انتخابات با عباراتی توهین‌آمیز، زنان کاندیدا شده برای انتخابات ریاست‌جمهوری را به سخره گرفت و گفت: “مثل معروفی هست که کسی می‌خواست وارد روستایی شود، اصلاً راهش نمی‌دادند وارد روستا شود، اما می‌گفت خانه کدخدا کجاست.”
بیست و یکم اردیبهشت ماه امسال، آیت‌الله خامنه‌ای هم به صراحت گفت: “غربی ها به دنبال آن هستند که مشاغلی را که با وضعیت جسمی و فکری مردان سازگار است، به زنها تعمیم و آن را به عنوان یک امتیاز و افتخار جلوه دهند. حضور زنان در مشاغل و مناصب اجرایی اشکالی ندارد، آن بخشی که مورد اشکال و در واقع امتداد همان گفتمان غربی است، افتخار کردن به تعداد بالای زنان شاغل در مناصب اجرایی است.”
رهبر جمهوری اسلامی با تاکید بر اینکه اگر به حضور بالای زنان در مناصب اجرایی افتخار کنیم، “دیدگاهی غلط و در واقع انفعال در برابر گفتمان غربی است” عنوان کرد که “تعداد بالای زنان روشنفکر، فعال فرهنگی و سیاسی، و مجاهد” باید مایه افتخار باشد و ترجیح خود را بر اشتغال زنان به فعالیت‌های فکری و فرهنگی، و نه اجرایی اعلام کرد.
او از سوی دیگر تاکید کرد: “به هیچ وجه نباید در مقابل گفتمان غرب درخصوص زن منفعل شد بلکه باید گفتمان اسلام در مورد زن را بصورت تهاجمی و طلبکارانه مطرح کرد و از تهدیدهای غربی ها هم به هیچ وجه نباید ترسید.”
آیت‌الله خامنه‌ای پیش از آن هم گفته بود: “علت واقعی مخالفت غرب با حجاب این است که سیاست راهبردی و بنیانی غرب درباره زن، یعنی عرضه شدن و هرزه شدن زن را با چالش روبرو می کند و مانع تحقق آن می شود.”
این قبیل سخنان نمونه‌‌هایی از باور و نگاه برخی مقامات جمهوری اسلامی به نقش و جایگاه زنان است. اما تلاش‌ها در همین جا متوقف نمی‌شود و برخورد با هر گونه تلاشی که به تعبیر آنها، غربی و یا فمینیستی است در دستور کار قرار دارد. برخورد با فعالان حقوق زنان و در تقابل دانستن مطالبات زنان ایران با نظام جمهوری اسلامی از عمق این باورها در برخی از مقامات حکایت دارد.
شیرین عبادی، حقوقدان و برنده صلح نوبل چندی پیش در مصاحبه با رادیو فرانسه عنوان کرد: “برای جمهوری اسلامی حکومت بر زنانی ناآگاه و جاهل راحت تر است تا زنانی که به حقوقشان واقف هستند.”
او به سخنان آیت‌الله یزدی هم اشاره کرده و این نوع نگاه را در بین بخش عمده‌ای از حکومت‌مردان ایرانی شایع دانسته است: “انقلاب ۵۷ انقلاب مردان علیه زنان بود. چرا که همه حقوق آنان را گرفتند و آنها را فرسنگ‌ها به عقب راندند. حالا به عبارتی بر سر زنان منت می‌گذارند که همان قدر که به شما شناسنامه می‌دهیم و شما را شهروند ایران می‌دانیم برایتان کافیست، پس رویتان را زیاد نکنید.”
وعده‌های روحانی محقق می‌شود؟
زنان ایرانی پس از هشت سال تبعیض، فشار و سختی با اجماع نیروهای اصلاح‌طلب و منتقد وضع موجود بر روی حسن روحانی در انتخابات، روزنه‌ای از امید یافتند و بسیاری از زنان رای خود را به نفع روحانی به صندوق ریختند؛ چرا که وعده او برای ایجاد فرصت‌های برابر را همان چیزی می‌دیدند که برای سال‌های متمادی از آنها گرفته شده است. روحانی پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری گفته بود: “امروز که نیاز به حرکت جامعه برای رشد داریم باید جمعیت ۵۰ درصدی زنان را مورد توجه قرار دهیم. حتی باید امروز در برخی مشاغل مدیریتی سهمی برای زنان قائل شویم. با یک عقب ماندگی مزمن تاریخی در این زمینه مواجهیم و باید این عقب ماندگی جبران شود. در دولت تدبیر و امید در عرصه مدیریت، جنسیت معیار نخواهد بود.”
روحانی همچنین در جای دیگری گفته بود: “دولت آینده، دولتی است که فرصت برابری برای زنان و مردان ایجاد می‌کند. اگر زنان نقش برابری در رشد اجتماعی و توسعه دارند، پس باید دارای حقوق و فرصت‌های برابری در کنار مردان باشند.”
وی همچنین در مخالفت با تفکیک جنسیتی عنوان کرده است: “در کجای قانون اساسی مجوز تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌‌ها و محروم کردن زنان از برخی از رشته‌‌ها عنوان شده است؟ محروم کردن زنان جامعه از تحصیل در برخی رشته‌های علمی که بعضا مطرح می‌شود، بر مبنای کدام طرح و برنامه یا سند علمی و فرهنگی است؟”
وعده‌های حسن روحانی در حوزه زنان اگر چه حداقل مطالبات جنبش زنان ایران است اما با فشارها و مصائبی که زنان در سال‌های اخیر پشت سرگذاشته‌اند، گامی رو به جلو تلقی می‌شود. اما عده‌ای معتقدند سیاست‌های کلی نیاز به تایید رهبری دارد و روحانی نخواهد توانست آنچه را که برای احقاق حقوق زنان وعده داده محقق کند؛ چرا که بسیاری از این وعده‌ها با سیاست‌های نظام تقابل دارد، ضمن آنکه تندروهایی چون احمد خاتمی هم راه را برای تحقق این وعده‌ها باز نخواهند گذاشت. عده‌ای دیگر اما نوید روزهای بهتر را می‌دهند و به ویژه به شهین‌دخت ملاوردی، معاون جدید رئیس جمهور در امور زنان امیدوارند و انتخاب او را گام مثبتی در راستای تحقق مطالبات زنان می‌دانند.
این فعال حقوق زنان در یکی از مصاحبه‌های اخیرش پیش از انتصاب به معاونت رییس‌جمهور گفته بود: “تا وقتی ساختار خانواده های ما مشارکتی و دموکراتیک نیست، این قوانین می تواند زمینه ساز خشونت باشد. قانون مدنی ما که سال ۱۳۱۰ نوشته شده ، اختیارات بی حد و حصری به مرد به عنوان یکی از ارکان خانواده داده و قطعا زمینه را برای سوءاستفاده از قدرت فراهم می کند. پس تا توزیع عادلانه قدرت در خانواده اتفاق نیفتد و به زن، بهایی در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها داده نشود و قانون این حق را به رسمیت نشناسد، نباید انتظار داشته باشیم که خانواده ها محلی امن برای زنان و کودکان باشد.”
او همچنین منتقد “برداشت های سلیقه ای از شریعت و فقه شیعه” است که “به اسلام تعمیم داده می شود” و می‌گوید: “در نهایت می بینیم همه ظلم هایی که به زن می شود، به نام دین تمام می شود. به نظر من این موضوع اصلا مد نظر کسانی که سعی در ایجاد جامعه دینی دارند، نیست.”
