وحید ثابتیان
در آستانه سفر محمود احمدی نژاد به آمریکا، مقامات واشینگتن تلاش می کنند تا علی رغم مقاومت های چین وروسیه برای تصویب قطعنامه تحریم سوم علیه ایران، با ایجاد یک ائتلاف اروپایی- آمریکایی به صورت موازی با سازمان ملل به فشار علیه دولت تهران ادامه بدهند. چین وروسیه در خصوص زمان بندی ومحتوای قطعنامه با آمریکا اختلاف نظر جدی دارند. به علاوه روسیه نمی خواهد تا دیدار16 اکتبر ولادیمیرپوتین ازتهران درامضای قطعنامه ای علیه ایران نقش داشته باشد.
روز جمعه وزارت خارجه آمریکا میزبان چهارعضو دائم دیگر شورای امنیت سازمان ملل یعنی چین، انگلیس، فرانسه وروسیه به همراه آلمان بود تا درآستانه جلسات مجمع عمومی سازمان ملل درنیویورک بخش های مختلف قطعنامه علیه ایران را مرور کند.
در گفت وگوهای این روز که وزارت خارجه آمریکا آنها را “جدی وسازنده” توصیف کرد، هر شش کشور در مورد لزوم تصویب قطعنامه سوم شورای امنیت برای مجازات ایران اتفاق نظر داشتند. اما با وجود توافق در اصل موضوع قطعنامه، کشورهای یاد شده درخصوص مواد ومحتوا وهمچنین زمان برقراری این قطعنامه اختلاف نظر دارند. دراین جهت گیری ایالات متحده و کشورهای اروپایی دریک سو وچین وروسیه درسوی دیگر قرار دارند.
همزمان سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه علاوه برانتقاداز برنامه هسته ای ایران، به کشورهای غربی درخصوص حمله به ایران هشدارداد. خبرگزاری فرانسه درگزارشی ازمصاحبه وی آورده است: “هر گونه اقدام نظامی علیه ایران می‌تواند در انتقال نفت به کشورهای غربی اختلال ایجاد کند. آنجا منطقه‌ای مهم برای تامین هیدروکربن به ویژه برای کشورهای غربی است و هرگونه اختلال در آن می تواند بحران های جدی را به وجود آورد. جنگ با ایران جریان پناهندگانی است منطقه آذربایجان در ایران را که هم مرز جمهوری آذربایجان می‌باشد به راه خواهد انداخت. ممکن است پناهندگان به سمت روسیه حرکت کنند که دارای مرز باز با آذربایجان است و سیاست ویزا در آنجا اعمال نمی شود و این خود یک مشکل است.”
لاوروف در عین حال سیاست های ایران را مورد انتقاد قرار داد و گفت: “این کاملا غیرقابل پذیرش است که گفته شود کشوری حق موجودیت ندارد؛ من درباره اسراییل حرف می‌زنم. ایرانی ها باید درک کنند که با چنین اعلامیه هایی متحد به دست نمی‌آورند.”
دستگاه بوش ازقدرت های جهانی خواسته است اقدامات پیشگیرانه تنبیهی را که درآن تحریم بخش هایی از نیروی نظامی ایران، مانند بخش هایی ازسپاه قدس درنظر گرفته شده ـ به جای آنکه مانند قطعنامه های گذشته به تحریم افراد ویا رهبران نظامی ایران درآن واحدها بپردازدـ مورد بررسی قرار دهند. هدف این بخش از تحریم ها فشار برنهادهایی است که به ادعای مقامات آمریکایی در برنامه تهیه سلاح های کشتارجمعی نقش داشته اند.
واشینگتن علاوه بر تحریم های یادشده به دنبال محدود کردن توانایی ایران دروارد کردن تجهیزات نظامی ازجمله سیستم های دفاع موشکی روسی نیز هست. این کشور همچنین به دنبال این است تا بانک های خارجی را ازمعامله با بانک ها وشرکت های ایرانی که به گفته آنها در برنامه های مشکوک نظامی دخیل هستند، برحذردارد. ازدیگر مواردی که مورد نظر مقامات آمریکایی است وبا مخالفت مقامات چینی وروسی مواجه شده در نظر گرفتن محدودیت هایی برای سفر مقامات عالی رتبه ایرانی وفعالیت های آنها درخارج کشور است.
طی هفته های گذشته ایالات متحده اعلام کرده بود ممکن است نام سپاه پاسداران ایران را درلیست سازمان های تروریستی بگنجاند که با توجه به مخالفت هایی که دراین زمینه صورت گرفت وبخصوص برخورد سردکشورهای اروپایی، چین وروسیه با این موضوع، این کشور تلاش می کند تنها بخشی ازسپاه پاسداران را شامل محدودیت هایی که درقطعنامه تحریم سوم به آن پرداخته می شود، کند.
یکی ازمقامات آمریکایی که درمذاکرات دخیل بوده به واشینگتن پست گفته است این کشور می خواهد تمام راه های فرار ایران را ببندد و همه اکسیژن را از اتاق بیرون بکشد که به معنای تنگ کردن فضای تنفس برای ایران و فشار بیشتر بربخش های مختلف اقتصادی ونظامی است. اگرچه وی تصریح کرده است که جلب توافق هرپنج کشورعضو شورای امنیت سازمان ملل کاری بسیار دشوار خواهد بود.
ایالات متحده در دونوبت متوالی علی رغم مخالفت کشورهای روسیه وچین توانست موافقت آنها را برای تحریم ایران درقطعنامه هایی که درماه های دسامبرو مارس برعلیه ایران تصویب شد کسب کند. این بار نیز روسیه وچین درخصوص محتوا وزمان بندی تحریم ها علیه ایران با آمریکا مخالفت کرده اند. مسکو وپکن ترجیح می دهند روند جدیدی که توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی درپیش گرفته شده است تامدت دوماه دیگر ادامه پیدا کند.از سوی دیگر آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران خواسته به سوال های بیشتری درمورد برنامه هسته ای اش پاسخ بدهد. این درحالی است که مقامات واشینگتن می گویند چنین توافقی به معنی این نباید باشد که ایران توجهی به قطعنامه های پیشین شورای امنیت سازمان ملل مبنی برای توقف فعالیت های غنی سازی نداشته باشد.
یکی از مقامات بلند پایه وزارت خارجه آمریکا به واشینگتن پست گفته است: “فعالیت های آژانس برای حل سوالاتی که درمورد گذشته برنامه هسته ای ایران وجود دارد بسیارخوب است. اما باید شما به مشکلات حال حاضر بپردازید همچنان که آینده برنامه هسته ای ایران را نیزدرنظر می گیرید و برنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی با ایران عملا به هیچ کدام ازاینها درهیچ شکلی نمی پردازد”.
روسیه همچنین نمی خواهد هیچ تحریمی علیه تهران پیش از دیدار ازپیش تعیین شده 16 اکتبرولادیمیرپوتین ازتهران محقق شود. این اولین دیدار ولادیمیرپوتین ازتهران به شمار می رود.
واشینگتن ازماه ژوئن به بعد به صورت مصرانه ای برای تصویب قعطنامه علیه تهران تلاش کرده است. مدت زمانی که قطعنامه های سازمان ملل برای پایان دادن به فعالیت های غنی سازی ایران تعیین کرده بودند، ماه می به پایان رسید وآمریکا با دستاویزقراردادن این مهلت تلاش می کند قعطنامه سوم تحریم را به تصویب برساند.
به گفته منابع غربی، ایالات متحده که از تاخیرات پیاپی ناامید شده است، تلاش می کند به همراه متحدان اروپایی خود راه موازی شورای امنیت وتلاش های سازمان ملل را درباره ایران پیش بگیرد. یکی ازمقامات آمریکایی گفته است این موضوع این یا آن نخواهد بود. درواقع آمریکا به تلاش های خود درچارچوب سازمان ملل ادامه می دهد اما آمریکا می خواهد چارچوب ایالات متحده- اروپا را نیز شکل بدهد.
قراراست کاندولیزارایس طبق برنامه تعیین شده با وزرای خارجه اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل به همراه آلمان دیدارکند. آمریکا ومتحدان اروپایی اش برای مسکو وپکن مشخص کرده اند که تصمیم آنها برای حرکت به سوی یک ائتلاف اروپا- آمریکا درصورتی که قطعنامه شورای امنیت با تاخیرمواجه شود ویا ضعیف گردد، انجام خواهد شد. کشورهایی مانند هلند وایتالیانیزگفته اند با چنین ائتلافی برای تحریم ایران مخالفت نخواهند کرد.
نکته جالب آنکه، فرانسه که درجریان حمله آمریکا برعلیه عراق درسال 2003 ازمخالفان جدی واشینگتن به شمار می رفت، طی هفته های گذشته درپیکارهمه جانبه آمریکا علیه ایران نزدیکترین کشور به واشینگتن قرارگرفته است.