پس از چندین هفته درگیری و جنجال میان ایران و گروه پنج به علاوه یک٬ دور اول مذاکرات در شهر استانبول ترکیه برگزار شد. نشستی که گفته می‌شود کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آن را “مثبت و سازنده” خوانده است.
پیش از این باراک اوباما٬ رییس‌جمهور آمریکا٬ نشست استانبول را آخرین فرصت برای دیپلماسی خوانده بود.
در هفته‌های گذشته بر سر مکان برگزاری این نشست٬اختلافاتی پیش آمده بود. این اختلافات پس از آن آغاز شد که رجب طیب اردوغان٬نخست‌وزیر ترکیه٬ به انتقاد از سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی پرداخته بود.
نهایتا اما این نشست در استانبول ترکیه برگزار شد. پیش از برگزاری این نشست برخی رسانه‌ها خبر از آن داده بودند که باراک اوباما٬ رییس‌جمهوری آمریکا٬ پیغام محرمانه‌ای برای ایت‌الله خامنه‌ای فرستاده و در آن اعلام کرده است که غرب حاضر است برنامه هسته‌ای ایران را در صورتی که به سمت نظامی شدن نرود٬ تحمل کند.
آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری‌اسلامی٬ در نخستین روز سال جدید در یک سخنرانی در شهر مشهد٬ گفته بود: “از وقتی مسئله هسته‌ای مطرح شده است، بهانه دشمنی‌ها مسئله‌ی هسته‌ای است. البته می‌دانند و اعتراف هم می‌کنند که ایران دنبال سلاح هسته‌ای نیست. واقع قضیه هم همین است. ما به دلایل خودمان، به‌هیچ‌وجه دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم؛ نه تولید کردیم و نه تولید خواهیم کرد؛ این را می‌دانند، اما یک بهانه است”.
این در حالی است که پیش از آغاز این مذاکرات٬ غلام‌رضا مصباحی‌مقدم٬ نماینده تهران درباره برنامه هسته‌ای جمهوری‌اسلامی گفته بود: “ما امروز به غنی‌سازی ۲۰ درصد دست پیدا کرده‌ایم. فاصله بین غنی‌سازی ۲۰ درصد تا ۷۵ درصد بسیار کوتاه است. این امکان برای ایران وجود دارد حتی به غنی‌سازی بالای ۹۰ درصد به راحتی دست پیدا کند. حتی در حالی که این امکان برای ایران از نظر علمی و فناوری وجود دارد که اقدام به تولید سلاح هسته‌ای کند، ولی هرگز ایران این مسیر را انتخاب نخواهد کرد، همانطور که مقام معظم رهبری نیز بارها فرموده‌اند این مسیر در دکترین نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد و تولید سلاح هسته‌ای، نگهداری و کاربرد آن مخالف شرع مقدس اسلام است”.
سعید جلیلی٬ دبیر شورای عالی امنیت ملی٬ پیش از آغاز این دور از مذاکرات٬ با کاترین اشتون٬ وزیر امورخارجه ترکیه و نمایندگان کشورهای چین و روسیه دیدار کرده بود.
جلیلی پیش از آغاز این مذاکرات گفته بود که “نمایندگان ایران با ابتکارهای جدید در مذاکرات شرکت خواهند کرد و امیدواریم کشورهای ۱+۵ نیز با رویکردهای سازنده وارد گفتوگو شوند”. علی‌اکبر صالحی نیز در یادداشتی که در روزنامه واشگنتن‌پست منشتر شد٬ اعلام کرده بود که ایران متعهد به گفتوگو است و به دنبال سلاح هسته‌ای نیست.
در همین حال خبرگزاری‌ها نوشته‌اند که گروه ایرانی در جریان این مذاکرات٬ برخلاف دفعات قبل تنها بر روی برنامه هسته‌ای تمرکز داشته و از حاشیه‌روی پرهیز کرده است.
پیش از آغاز مذاکرات کاترین اشتون، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و هماهنگ‌کننده گفت‌وگوها، هدف از این مذاکرات را یافتن راه‌هایی برای اعتمادسازی میان دو طرف عنوان کرد تا به موجب آن اطمینان حاصل شود که ایران به سوی ساخت بمب اتم نمی‌رود.
در این گفت‌وگوها، سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، سرتیم مذاکره‌کنندگان ایرانی است. علی باقری معاون سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه، حمیدرضا عسگری مشاور وزارت امور خارجه و مصطفی دولت‌یار در تیم ایران حضور دارند.
وندی شرمن، معاون وزیر خارجه ایالات متحده، سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه، ژاک گوئتس اودبر معاون وزیر امور خارجه فرانسه، کاترین اشتون نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی، و ما ژائو شو معاون وزیر امور خارجی چین از جمله مقام‌های حاضر در گروه ۱+۵ هستند.
برخی از اعضای هیات ایرانی حاضر در این گفتوگو نیز گفته‌اند که هر دو طرف این مذاکرات٬ علاقه‌مندند که این نشست‌ها ادامه پیدا کند. گفته می‌شود که در صورت موافقت طرفین و اعلام رضایت آن‌ها از این گفت وگوها٬ دور دوم این مذاکرات در شعر بغداد انجام خواهد شد.
روز گذشته همچنین شایعه دیدار هیات ایرانی با هیات آمریکایی نیز منتشر شد. ایسنا، در خبری به نقل از یک دیپلمات ایرانی گزارش داد که وندی شرمن، نماینده ایالات متحده در مذاکرات، خواستار گفت‌وگوی دو جانبه با سعید جلیلی شده و این دو مقام باهم دیدار خواهند داشت. پس از انتشار این خبر، خبرگزاری فارس به نقل از یک منبع آگاه موافقت جلیلی با این درخواست را کذب محض اعلام کرد.
پس از این تکذیبیه ایسنا در گزارش دیگری نوشت: “به دلیل برنامه‌ریزی قبلی برای هیات ایرانی، هنوز امکان برگزاری این نشست مشخص نشده است”. اما خبرگزاری فرانسه هم به نقل از یک دیپلمات ایرانی در استانبول گزارش داد که هیات ایرانی هنوز به این درخواست پاسخی نداده است.
آنگونه که ایرنا گزارش کرده، آخرین خبرها حاکی از آن است که هیات ایرانی درخواست وندی شرمن را رد کرده است.
این مذاکرات در حالی انجام شده است که در ماه های گذشته تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران افزایش یافته است. غرب٬ جمهوری‌اسلامی را متهم می‌کند که به دنبال استفاده نظامی از برنامه هسته‌ای و ساخت بمب اتم است. وضع تحریم‌های اقتصادی٬ تحریم مقامات ایرانی و برخی تحریم‌های یک‌جانبه از جمله اقداماتی است که کشورهای غربی و شورای امنیت سازمان ملل برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران انجام داده‌اند.
در همین حال تاکنون شایعات مختلفی درباره امکان حمله اسراییل به تاسیسات اتمی ایران نیز منتشر شده است. کشورهای غربی نیز تاکنون چندین بار٬ از وجود همه گزینه‌ها بر روی میز برای متوقف ساختن برنامه هسته ای ایران سخن گفته‌اند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز اخیرا در گزارشی، از برنامه هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرد و گفت با وجود انجام مذاکرات فشرده با مقام‌های ایرانی، ابهامات در مورد ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران، به قوت خود باقی است.
