در آخرین ساعات باقیمانده به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری تصور عمومی بر این است که کاندیدای اصلاح‌طلبان، حسن روحانی است؛ بخصوص اینکه حمایت رسمی سید محمد خاتمی را هم جلب کرده و محمدرضا عارف هم با خواست رییس‌جمهور اصلاحات و به تعبیر عارف، “رهبر اصلاحات” از ادامه رقابت کناره‌گیری کرده است. اما آیا عارف به نفع روحانی کناره‌گیری کرده است؟ از بیانیه انصراف او چنین چیزی استنباط نمی‌شود و وبسایت رسمی عارف هم حاوی مطالبی است که خلاف این مساله را به ذهن متبادر می‌کند. مسئول روابط عمومی دفتر محمدرضا عارف هم در گفت‌وگو با “روز” تاکید می‌کند که دکتر عارف ائتلاف نکرده، انصراف داده است.
“عارف به نفع کسی کنار نرفته است”
نامه انصراف محمدرضا عارف نیمه شب بیستم خرداد نوشته و در روز ۲۱ خرداد رسانه‌ای شد. معاون اول دولت دوم اصلاحات در آن نامه آورده بود: “غروب دوشنبه بیستم خرداد ماه، مرقومه‌ای از جناب آقای سید محمد خاتمی دریافت نمودم. ایشان طی این نامه در مقام رهبری اصلاحات، ادامه حضورم را در صحنه انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری به مصلحت ندانسته‌اند.”
تا پایان این نامه، به نام حسن روحانی و یا قصدی برای ائتلاف اشاره ای نشده بود اما بلافاصله سید محمد خاتمی از حسن روحانی اعلام حمایت کرد. این در حالی بود که تا ساعاتی پیش از انتشار نامه انصراف عارف که رسانه‌ها خبر از قطعی شدن آن می‌دادند، شخص عارف و اعضای ستادش این موضوع را تکذیب کرده بودند. حتی جعفر توفیقی، رییس ستاد انتخاباتی عارف، انتشار خبر کناره‌گیری عارف را “بی‌اخلاقی رسانه‌ای و انتخاباتی” توصیف کرده بود.
به هرحال عارف انصراف خود را اعلام کرد و پس از آن انتظار می‌رفت بر روی ائتلاف با روحانی، تبلیغات زیادی صورت بگیرد، اما چنین نشد.
حتی سید حسن رسولی، سخنگوی ستاد انتخاباتی محمدرضا عارف تاکید کرد که “عارف فقط انصراف داده و به نفع کسی کنار نرفته است.”
او در پاسخ به این سؤال که تکلیف ستادهای عارف چه می‌شود و آیا این ستادها از روحانی حمایت خواهند کرد، در تکذیبی تلویحی گفت: “وقتی کاندیدایی انصراف می‌دهد، طبیعتاً ستادهایش منحل می‌شود.”
پاسخ رسولی در پاسخ به این سؤال که “آقای عارف هم تصمیمی بر این کار ندارند که ستادها را به آقای روحانی اختصاص دهند؟” روشن‌تر و صریح‌تر بود: “آقای دکتر عارف برنامه‌ای برای این کار ندارد و چیزی هم دراین‌باره نگفته است.”
او همچنین خاطرنشان کرد که اعضای ستاد عارف در شهرستان‌ها بنا به تصمیم فردی خود، کاندیدای مورد حمایتشان را انتخاب خواهند کرد.
موضع‌گیری مشابه دیگر از آن رییس ستاد هماهنگی جبهه اصلاحات در شورای شهر بود که توضیح داد: “آقای خاتمی نامه‌ای را نوشتند و مصالح کشور را برای عارف توضیح دادند. بنابراین اینکه مشاورین تصمیم‌گیری کردند که عارف از صحنه انتخابات کنار برود، درست نیست. ایشان خودشان بر اساس مصلحت‌سنجی آقای خاتمی و مجموعه نظرات دوستان و به دلیل حفظ فضای وحدت به این جمع‌بندی رسیدند که به نفع مجموعه اصلاحات و کشور انصراف دهند”
محسن رهامی با تاکید بر اینکه “ما یک کاندیدای اصلاح طلب بیشتر نداشتیم”، گفت: “آقای عارف بدون حمایت رسمی اصلاح طلبان و آقای خاتمی توانست به خوبی از اصلاحات دفاع کند و با ایجاد یک حرکت خوب در سطح کشور رای خوبی را برای مجموعه کسب کند. او از سوی دیگر پایبندی‌اش را نیز به اخلاق مداری ثابت کرد.”
او درباره عدم اشاره عارف به موضوع کناره‌گیری به نفع حسن روحانی در متن بیانیه هم عنوان کرد: “قرار بود که قبل از سخنرانی آقای عارف با او در این زمینه صحبت کنیم تا یک چیز مشخصی اعلام شود، اما موفق به این موضوع نشدیم. اگر در سخنرانی آقای عارف این موضوع اعلام می‌شد شور و شوق بیشتری انجام می‌شد. اما ایشان باید ابتدا به جمع بندی با اعضای دیگر می‌رسیدند و بعد نظرشان را اعلام می‌کردند.”
ظهر روز چهارشنبه، خبرگزاری ایسنا “بیانیه مشترک ستاد انتخاباتی عارف و روحانی” را منتشر کرد که می‌توانست پایان بخش همه تردیدها باشد. در این بیانیه ضمن تقدیر از “اقدام ایثارگرانه و اخلاقی جناب آقای دکتر عارف” آمده بود: “مشارکت توده‌های مردمی و حمایت آحاد ملت شریف ایران در ادامه این مسیر سرنوشت‌ساز بایسته است. این اقدامات تنها زمانی به نتیجه نهایی خواهد رسید که هر ایرانی به موقع خود در خلق حماسه سیاسی در روز ۲۴ خرداد ماه با رای به نامزد واحد اصلاح‌طلبان و نیروهای تحول‌خواه و اعتدال‌گر نقش موثر ایفا کرده و برگ‌های رای خود را به نام جناب آقای دکتر حسن روحانی به صندوق‌های اخذ رای بیندازند.”
اما دفتر عارف این بیانیه را تکذیب و در متنی که برای رسانه‌ها ارسال کرد، نوشت: “انتشار هرگونه بیانیه‌ای با مضمون عضو ستاد دکتر عارف فاقد وجاهت قانونی است و بار دیگر تاکید می‌شود ستادهای انتخاباتی دکتر محمدرضا عارف تعطیل شده است و هرگونه اطلاعیه‌ای با مضمون ستاد انتخاباتی ایشان فاقد اعتبار است.”
عارف به نظر خاتمی تمکین کرد
برای اطلاع بیشتر با علیرضا خامسیان، مسئول روابط عمومی دفتر محمدرضا عارف تماس گرفتم و او هم تاکید داشت: دکتر عارف ائتلاف نکرده، بلکه انصراف داده است.
او می‌گوید: “در بیانیه آقای دکتر عارف تصریح شده که مبنای این تصمیم، تمکین به نظر آقای خاتمی است. او پس از همایش بزرگ حامیانش از نامه آقای خاتمی مطلع شد و پس از جلسه با مشاوران، بیانیه انصراف را نوشت.”
این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب که در ستاد انتخاباتی عارف فعال بوده است، ضمن ارجاع به توضیحات رهامی می گوید: “اصولا ائتلاف بین دو خاستگاه مشترک صورت می‌گیرد. البته اینکه آقای عارف به نفع جریان اصلاح‌طلب کنار رفت مشخص و مبرهن است ولی منظور و مقصود ایشان هم به طور کامل در بیانیه آمده است. این حرکت برای تاثیرگذاری در روند حرکت اصلاح‌طلبی و جلوگیری از تفرق آرا بود. باید این نکته را هم درنظر داشت که استقبال از ایشان بسیار زیاد بود و مناعت طبع بسیار بالایی لازم است که فردی پس از حضور در جمع چندهزار نفره حامیانش، از انتخابات کناره‌گیری کند. آقای عارف توانسته بود پس از مدت‌ها مردم را جمع و امید به اصلاحات را زنده کند.”
از او می‌پرسم آیا اعضای ستاد عارف مخالف انصراف او بوده و یا اینکه آیا سعی کرده‌اند او را به ادامه حضور تشویق کنند یا نه، خامسیان پاسخ می‌دهد: “نخیر. بیانیه ایشان پس از تشکیل جلسه مشاوران در ساعات سه و چهار نیمه شب نوشته شد. آقای عارف اصلا درنگ نکرد و با اینکه از سفر آمده و خسته بود حتی تا روز بعد، صبر نکرد و سریع جلسه را تشکیل داد و کناره‌گیری خود را اعلام کرد.”
اما آیا شخص محمدرضا عارف خود را دارای شانس بیشتری برای ادامه حضور در رقابت می‌دانسته ولی خواست خاتمی را بر برآورد خود ارجح دانسته است؟ پاسخ مسئول روابط عمومی دفترش چندان صریح نیست: “هر کسی وارد عرصه انتخابات می‌شود به قصد پیروزی می‌آید. آقای عارف قبل از ثبت‌نام تمامی جوانب را درنظرگرفته بود و وقتی متوجه شد رای قابل توجهی دارد وارد انتخابات شد. تمام تلاش او و تیمش این بود که به عنوان تنها کاندیدای با خاستگاه اصلاح‌طلبی به پیروزی برسد اما در نهایت آقای خاتمی نظر و رای دیگری داشتند و ادامه مسیر آقای عارف را به مصلحت ندانستند.”
خامسیان درباره فعالیت و سوگیری اعضای ستادهای عارف در ادامه انتخابات توضیح می‌دهد: “ستادهای آقای عارف هیچ گونه فعالیتی ندارند و این موضوع هیچ وجاهت قانونی هم ندارد. اما اگر اعضای ستاد شخصا بخواهند بروند وارد ستاد دیگری شوند، نه کسی جلویشان را می‌گیرد و نه مشکلی وجود دارد. اما در قالب ستاد دکتر عارف، فعالیتی صورت نخواهد گرفت.”
آیا توصیه‌ای به اعضای ستاد و حامیان شده تا در ادامه انتخابات به سوی کاندیدای دیگری متمایل شوند؟ “توصیه خاصی در میان نبوده است. اما آقای عارف همواره توصیه به رعایت اخلاق می‌کنند. همیشه به اعضای ستاد می‌گفتند علیه هیچ کاندیدایی هیچ فعالیتی انجام نشود و روی این قضیه مصر بودند که در جریان انتخابات به هیچ فردی اسائه ادب نشود.”
محمدرضا عارف در سال ۸۸ هم خود را برای حضور در انتخابات آماده می‌کرد که ترجیح داد میدان را به خاتمی بسپارد و این بار هم با نظر خاتمی کنار رفت. او پس از این چه خواهد کرد و مجموعه‌ای که حول او شکل گرفته، چه دورنمایی برای خود متصور هستند؟ خامسیان می‌گوید: “پتانسیل بسیار قابل توجهی در این ایام شکل گرفته و بعد از انصراف ایشان هم تعداد بسیار بالایی تماس و اعلام حمایت و قدردانی به ستادهای ایشان رسیده است. آقای عارف محبوبیت بسیار بالایی کسب کرده. در یادداشت‌هایی که رسانه‌ها پس از انصراف او منتشر کرده‌اند، عارف را در ردیف چهره‌هایی مثل مصدق قرار داده‌اند. نظر شخصی من این است که بهترین فرصت به وجود آمده تا ایشان با همراهی آقای خاتمی جریان اصلاح‌طلب را رهبری کند و همه سنگینی روی دوش آقای خاتمی نباشد.”
