برایان مورفی
دولت کانادا اعضای القاعده در ایران را به دست داشتن در یک سوءقصد علیه یک قطار مسافری متهم کرده. وجود شبکه تروریستی در ایران تا چه حد جدی است؟
مغزهای متفکر سوءقصد علیه قطار در کانادا چه کسانی هستند؟ کانادا مدارکی در دست دارد که نشان می دهد مسؤولان اصلی این سوءقصد اعضای القاعده در ایران هستند. جمهوری اسلامی داشتن هرگونه رابطه با دو مظنون این سوءقصد را تکذیب می کند. تهران و این شبکه تروریستی داستان بسیار پیچیده ای دارند که بین خصومت و نیت برای ادامه روابط در نوسان است. برخی از سؤالات و پاسخ های مهم بدین شرح اند:
آیا ایران و القاعده با یکدیگر متحدند؟
بزرگ ترین شکاف میان این دو به دو شعبه بزرگ اسلام مربوط می شود: اکثریت ایرانیان شیعه اند و القاعده صرفاً سنی است. تندروهای سنی مسلمانان شیعه را کافر می دانند و تهران را به عنوان یک قدرت منطقه ای می بینند که خطرات اش بیش از کشورهای غربی است. ازطرف دیگر، جمهوری اسلامی نیز از حمایت القاعده از شورشیان سوری که علیه بشاراسد، مهم ترین متحدش در منطقه، عمل می کنند، خشمگین است. قبل از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، ایران از طالبان، اسامه بن لادن و از دیگر رهبران القاعده که به آنها پناهندگی داده بود، انتقاد می کرد و این انتقاد بسیار بیشتر از کشورهای غربی بود.
اعضای القاعده چطور به ایران آمدند؟
پس از سوءقصدهای ایالات متحده علیه طالبان در افغانستان در سال ۲۰۰۱، ده ها پیکارجوی القاعده، رهبران و نزدیکان بن لادن به سوی مرز ایران متواری شدند. بسیاری از آنان در حصر خانگی قرار گرفتند، ولی به متحدان آمریکا مانند عربستان سعودی تحویل داده نشدند. ناظران دستگیری ها را به عنوان معامله ای ازسوی ایران با نفوذی های سنی و همچنین با غرب قلمداد می کنند، زیرا گرچه تهران از فروپاشی طالبان استقبال کرد، ولی درعین حال نگران ورود نیروهای بین المللی به منطقه بود.
چه کسانی در حلقه رهبران القاعده در ایران قرار داشتند؟
سیف العدل، از شخصیت های نظامی و بسیار استراتژیک القاعده، سال ها به همراه خانواده اش در ایران زندگی کرد. او به شدت تحت نظارت بود، ولی به نظر می رسد که از سال ۲۰۱۰، پس از اینکه باعث آزادی یکی از دیپلمات های ایرانی ربوده شده در مناطق بومی پاکستان شد، آزادی بیشتری به دست آورد. اینکه آیا او هنوز در ایران است یا احتمالاً در پاکستان زندگی می کند اطلاعی در دست نیست. طی سال های اخیر گزارش های بسیاری حاکی از مرگ العدل منتشر شده، ولی هیچ یک از آنها تأیید نشده و البته او نیز تاکنون، حداقل در ملاء عام، دیده نشده است.
به گفته مأموران تحقیق آمریکایی، سلیمان ابوغیث، داماد بن لادن و یکی دیگر از اعضای گروه رهبری القاعده، در حدود ۱۰ سال در ایران زندگی کرده. او در ماه فوریه در اردن دستگیر و به ایالات متحده منتقل شد تا در دادگاه شرکت کند. الغیث قبل از متواری شدن از افغانستان به عنوان سخنگوی القاعده فعالیت می کرد و در ایران نیز فعال بود. او نیز پس از به دست آوردن آزادی دیپلمات های ایرانی، مشمول آزادی بیشتر برای جابجایی و سفر شد.
آیا اعضای القاعده می توانند بدون اینکه دولت تهران مطلع شود، سوءقصدهایی را در غرب طراحی کنند؟
جمهوری اسلامی در گذشته تمامی نمایندگان القاعده را تحت نظارت شدید خود داشت. دستگاه امنیتی تمامی تماس ها و ارتباطات آنها را کنترل می کرد. به دنبال معامله دیپلمات های ایرانی این سؤال مطرح می شود که آیا رهبران القاعده امکان سفر به خارج را به دست آورده اند و آیا در ایران نیز رابط هایی برای خود حفظ کرده اند. پس از اعمال تحریم های شدید بین المللی و ظهور مشکلات عدیده اقتصادی، ممکن است نظارت بر اعضای القاعده دیگر از اولویت ابتدایی برخوردار نباشد.
سرنوشت اعضای خانواده بن لادن در ایران چه شد؟
یکی از زنان بن لادن نیز به همراه چندین فرزند و چندین نوه به ایران آمدند. در سال ۲۰۱۰، ایمان یکی از دختران بن لادن توانست از دست مأموران ایرانی فرار کند و به سفارت عربستان سعودی در تهران پناه ببرد. او درنهایت توانست از ایران خارج شود و در سوریه اقامت گزیند. همان سال، خالد، پسر بن لادن، نامه ای به آیت الله خامنه ای نوشت و در آن نسبت به وضعیت خانواده خود که مورد “ضرب و شتم و سکوت” شده بودند، اعتراض کرد. خالد در حمله به اقامتگاه بن لادن در پاکستان کشته شد.
منبع: بازلرسایتونگ، ۲۵ آوریل
