نادر کرمی
”کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه” که متشکل از نمایندگان احزاب و گروه های سیاسی منتقد و تحول خواه ایرانی است گزارش نهایی خود را در ارزیابی انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی منتشر کرد.
این گزارش پس از آنکه برای چهار مرجع مسوول در ایران- دبیر شورای نگهبان، رئیس قوه قضائیه، رئیس قوه مقننه و رئیس قوه مجریه- ارسال شد، روز دوشنبه دهم تیرماه 1387 برای اطلاع و ارزیابی افکار عمومی منتشر شد؛ تا همانگونه که شیرین عبادی سخنگوی این کمیته دفاع گفت، مشخص شود که “ماهمواره عرصه ملی را بر عرصه بین‌المللی مقدم می‌دانیم.“
عبادی افزود: ما در درجه اول حرف خود را برای مردم و حکومت خودمان می‌گوییم بعد با افکار عمومی بین‌المللی سخن می‌گوییم. برای همین هم این گزارش برای چهار مقام ارشد نظام جمهوری اسلامی ارسال شده است.
اما عبادی تاکید دیگری هم داشت: این گزارش برای همه نهادهای بین‌المللی ارسال خواهد شد.
”کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه” در 14 مرداد 1386 و در سالروز مشروطیت با حضور چند نفر از شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی و پس از پیشنهاد و دعوت “کانون مدافعان حقوق بشر” کار خود را آغاز کرد تا نظر نهایی خود را با تشکیل دو کارگروه – “بررسی قوانین و مقررات انتخابات” و “نحوه اجرای عملکرد مسئولان اجرایی و نظارتی انتخابات” ـ به اطلاع عموم مردم برساند.
براین اساس هادی اسماعیل‌زاده، عباس امیرانتظام، محمد بسته‌نگار، داوود هرمیداس‌باوند، حبیب‌الله پیمان، محمدعلی دادخواه، تقی رحمانی، عزت‌الله سحابی، عبدالفتاح سلطانی، خسرو سیف، سیدمحمد سیف‌زاده، احمد صدرحاج‌سیدجوادی، شیرین عبادی، محمدعلی عمویی، مرتضی کاظمیان، نرگس محمدی، سعید مدنی، مرضیه مرتاضی لنگرودی، علی‌اکبر معین‌فر، علی‌اکبر موسوی خوئینی، ابراهیم یزدی و حسن یوسفی اشکوری با تشکیل این کمیته وظیفه دیده‌بانی و نظارت بر انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی را با هدف مستندسازی روند موجود و براساس اخبار منتشر شده در روزنامه‌ها، سایت‌های معتبر و رسانه‌های عمومی بخصوص صداوسیمای جمهوری اسلامی آغاز کردند.
از همین رو “کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه” با انجام کار تحقیقاتی به بررسی انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی پرداخت؛ بررسی ای که مبنای آن ضوابط بین‌المللی در خصوص چگونگی برگزاری انتخابات آزاد، سالم و عادلانه بود که مورد قبول دولت ایران نیز هست.
به این ترتیب گزارش نهایی ارزیابی انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی با یک مقدمه، 9 سرفصل و یک پیوست تدوین شد.
”موانع قانونی در برابر انتخابات آزاد”، “سالم و عادلانه، انتخابات و رسانه ملی”، “تبلیغات انتخاباتی و مطبوعات”، “تبلیغات انتخاباتی نامزدها”، “نظامیان و انتخابات مجلس هشتم”، “عملکرد هیات‌های اجرایی و نظارت در تایید و رد صلاحیت نامزدها”، “نظارت استصوابی شورای نگهبان”، “شمارش آرا در انتخابات مجلس هشتم” و “جمع‌بندی و نتیجه‌گیری” سرفصل‌های این گزارش را تشکیل می‌دهند. همچنین ضوابط و معیارهای انتخابات آزاد، پیوست این گزارش است.
عضویت دولت ایران در”اتحادیه بین‌المجالس” و پیوستن ایران به کنوانسیون‌های “حقوق مدنی و سیاسی” و ”حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی” زمینه‌ساز ارائه گزارش شیرین عبادی شد تا او پس از درخواست سعید مدنی عضو کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه گزارش نهایی این کمیته را برای حاضران تبیین کند. براین اساس عبادی گفت: طبق ماده 9 قانون مدنی ایران، قراردادهای بین‌المللی که دولت ایران به آنها پیوسته و این الحاق به تصویب مجلس رسیده باشد که در این سه مورد به تصویب رسیده است، مقررات این قراردادها در حکم قوانین داخلی و لازم‌الاجرا است، همانند شیوه اخذ مالیات.
سهمی از قدرت نمی‌خواهیم
”آیا مردم ایران که اولین انقلاب دموکراتیک قرن بیستم به نام آنان ثبت شده است، توانسته‌اند در طول این مدت کشور خود را به وسیله نمایندگان خود اداره کنند؟”
این پرسشی بود که عبادی پاسخ آن را به گزارش نهایی کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه حواله کرد تا خوانندگان خود قضاوت کنند.
عبادی گفت که براساس ایده‌آل‌های ذهنی دولت ایران استنادات خود را ارائه کرده‌ایم؛ استناداتی که مورد تایید دولت ایران بوده است.
او در ادامه با بیان اینکه طبق توافق جمع مبنای بررسی کمیته، آن دسته از اصول بین‌المللی بوده که دولت ایران آن را قبول کرده است، به تشریح چگونگی و روش کار این کمیته پرداخت: “در ابتدای کار ضوابط چگونگی برگزاری انتخابات آزاد، سالم و عادلانه مشخص شد و بعد کارگروه‌هایی از بین اعضا تعیین شدند. یک گروه قوانین ناظر بر انتخابات مجلس که با ضوابط مورد تایید ایران منطبق است را بررسی کردند که در چه جاهایی دولت ایران تخطی کرده است، لذا موارد مشخص شد. کارگروه دیگر عملکرد اجرایی حکومت را نظاره کرد. این نظارت سه مرحله زمانی داشت: قبل از انتخابات، هنگام برگزاری انتخابات و بعد از انتخابات.“
عبادی سپس به اطلاعیه‌های کمیته که به صورت مستمر در فواصل زمانی این سه مرحله، نظریات خود و مطالعات کمیته را از طریق رسانه‌ها به اطلاع عموم مردم رسانده‌اند، اشاره کرد و گفت که در گزارش نهایی این کمیته هیچ جمله‌ای پیدا نمی‌شود که بدون ذکر ماخذ صورت گرفته باشد.
اوبا بیان اینکه “ما سهمی از قدرت نمی‌خواهیم، ما فقط می‌خواهیم تعهدات و توافقات دولت جمهوری اسلامی اجرا شود” گفت که این خواسته، خواسته زیادی نیست.
برنده جایزه صلح نوبل تاکید کرد که خواست آنها یک خواست مدنی و حقوقی صرف است بنابراین نه براندازند و نه حرکتشان بر مبنای کسب قدرت است.
علی‌اکبر معین‌فر عضو کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه نیز در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او درباره ادامه کار این کمیته سوال کرد، گفت: تشکیل کمیته مخصوص انتخابات مجلس هشتم نبوده، این کمیته دائمی خواهد بود، بنابراین هرگونه انتخاباتی در کشور رصد و گزارش آن ارائه خواهد شد.
عبادی نیز با تاکید بر اینکه ما یک گروه مدنی هستیم، درخصوص این مسئله که اقدام‌های اجرایی شما چیست، گفت که این کمیته قدرت اجرایی‌ای غیر از آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی ندارد. او گفت: مهم‌ترین ابزار مدافع حقوق بشر افکار عمومی است. ما از این ابزار همواره استفاده کرده و می‌کنیم.
او از همین رو تشکیل جلسه روز دوشنبه دهم تیرماه را در همین راستا ارزیابی کرد.
”موضوع نظارت استصوابی” محور سوال دیگری بود که عبادی درخصوص آن گفت: حرف ما این است، آنچه در عرصه بین‌المللی پذیرفته شده است باید در عرصه داخلی هم اجرا شود. نمی‌توان به استنادهای دوگانه و روش‌های دوگانه بها داد.
به این ترتیب نوبت به عبدالفتاح سلطانی عضو کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه و وکیل دادگستری رسید تا او نیز با تاکید بر اینکه تشکل‌های حقوق بشری به دنبال تغییر و کسب قدرت سیاسی نیستند بلکه به دنبال اجرای موازین جهانشمول حقوق بشر هستند، بگوید: هر مدافع حقوق بشر طبعا علاقه دارد زمینه ایجاد خشونت را در جامعه بخشکاند.
انتخابات آزاد و خشونت اجتماعی
سلطانی در ادامه با طرح این سوال که اگر زمینه انتخابات آزاد را فراهم نکنیم آیا زمینه بروز خشونت در جامعه فراهم نمی‌شود، گفت: اگر به احزاب و جریان‌های سیاسی اجازه داده نشود تا از طریق مسالمت‌آمیز حرف خود را بزنند و کاندیداهای موردنظر خود را معرفی کنند آیا این احتمال که جامعه به سوی خشونت برود، وجود ندارد؟ در چنین شرایطی آیا مدافعین حقوق بشر باید سکوت کنند و ناظر بروز زمینه خشونت در جامعه باشند؟
تعهداتی که براساس امضای توافقنامه‌ها برای دولت‌ها ایجاد می‌شود و متعاقب آن بحث ورود نهادهای بین‌المللی در مقوله‌ای چون انتخابات کشورها موضوع سوال خبرنگاری در این نشست بود که پاسخ به این سوال برعهده دکتر ابراهیم یزدی عضو این کمیته و دبیرکل نهضت آزادی ایران گذاشته شد.
نظارت بین‌المللی
دکتر یزدی گفت که کانون مدافعان حقوق بشر یک شخصیت فراملی دارد و از طرف مجامع بین‌المللی به رسمیت شناخته شده و کمیته دفاع نیز به پیشنهاد کانون تشکیل شده است. بنابراین او تاکید کرد که درخواست نظارت بین‌المللی وظیفه سازمان‌های سیاسی است.
خسرو سیف عضو کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه و دبیرکل حزب ملت ایران نیزدر این نشست خبر از جامعیت این کمیته برای اولین‌بار پس از پیروزی انقلاب خبر داد.
پایان بخش این نشست خبری سخنان احمد صدرحاج‌سیدجوادی بود. او که برغم کهولت و بیماری در این نشست خبری حاضر شده بود تاکید کرد که کمیته دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه وظیفه خود را برای اجرای خواست مردم برای نظارت بر انتخابات به خوبی انجام داده است.