جلال یعقوبی
گفتیم که گروهی از رد صلاحیت‌شدگان انتخابات شوراها در تهران بالاخره مجبور به نوشتن نامه‌ای شدند که در آن اعلام شده بود که به ولایت فقیه التزام عملی دارند! پس از آن بود که صلاحیت آنان تایید شد و در انتخابات شرکت کردند. اهمیت این نامه نه به دلیل عقب نشینی گروهی از اصلاح‌طلبان از شعارهای تند دموکراسی خواهی‌شان بلکه بدلیل نمایش حساسیت حاکمیت به مساله اتوریته شخص اول بود. اینکه اصلاح‌طلبان در موارد متعددی تن به چنین موقعیتهایی داده‌اند چندان هم نمی‌تواند غیرمنتظره باشد. اول آنکه آنها خود زمانی تقویت کننده نهادهای غیردموکراتیک بودند و امکان فاصله گرفتن سریع از وضعیت قبلی سخت بود. دیگر آنکه عرصه سیاست عرصه واقع بینی است و صرف گفتن اینکه التزام عملی به چیزی دارند مشکلی در مقابل برنامه‌‌های اساسی تلقی نمی‌شد.
اما حساسیت به اینکه این سخن از طرف اصلاح‌طلبان گفته شود – و به بیان دیگر اعترافشود که التزام عملی به ولایت فقیه دارند- نشان از حساسیت ویژه راس حاکمیت به این مقوله است. گوییی همین اعتراف زبانی هم نوعی تشفی روحی برای حکومتی فقهی است که بنیاد اساسی نظزیه حکومتی خود را برباد رفته می‌بیند.
رفتاری مشابه شوراهای اول؛ هم در آغاز مجلس ششم هم در مساله قانون مطبوعات و هم در تایید صلاحیت معین دیده شد. با این وجود اعتراف اصلاح‌طلبان رد صلاحیت شده به تبعیت از ولایت فقیه؛ هیأت نظارت کوشید تا صلاحیت بسیاری از چهره های وابسته به جبهه دوم خرداد را رد کند. جزئیات این درگیری‌ها را چندان مهم نیست اما باید توجه کرد که تسخیر شورای شهر تهران به سادگی امکان پذیر نشد و مبارزه سیاسی نفس‌گیری برای آن انجام شد.
بالاخره روز جمعه، 7 اسفند 1377، اولین انتخابات سراسری شوراها با حضور چشم گیر مردم برگزار شد. در این انتخابات و در سراسر کشور، حدود بیست و سه و نیم میلیون نفر شرکت کردند.
با شمارش آرای تهران که در روز 17 اسفند ماه نتایج آن اعلام شد، مشخص شد که لیست اصلاح طلبان بیشترین رأی را بدست آورده است.ستاد انتخابات وزارت کشور در آخرین اطلاعیه خود اعلام کرد با پایان یافتن شمارش 1403389 برگ رأی از مجموع 1480275 رأی مأخوذه از 2663 شعبه اخذ رأی در تهران، اعضای اصلی و علی البدل شورای شهر تهران مشخص شده‌اند.
بر اساس گزارش ستاد انتخابات وزارت کشور، اسامی 15 نفر عضو اصلی و 6 نفر عضو علی البدل شورای اسلامی شهر تهران به شرح زیر بود:
اسامی اعضای اصلی: 1- عبدالله نوری (588633) 2- سعید حجاریان کاشانی (386069) 3- جمیله کدیور (369662) 4- فاطمه جلایی پور (350173) 5- محمد ابراهیم اصغرزاده (347173) – محمد عطریان فر (322897) 7- احمد حکیمی پور (304460) 8- محمدحسین درودیان (279946) 9- سید محمود علیزاده طباطبایی (260462) 10- مرتضی لطفی (224867) 11- رحمت الله خسروی (220021) 12- غلامرضا فروزش (215520) 13- صدیقه وسمقی (210303) 14- عباس دوزدوزانی (200521) 15- سید مرتضی غرضی (192211)
اسامی اعضای علی البدل: 1- داوود سلیمانی (190772) 2- محمد حسین‌حقیقی (176566) 3- حسن عابدینی (176289) 4- سیدمنصور رضوی (167288) 5- یحیی‌آل اسحاق (165217) 6- محمد کاظم سیفیان (152106)
اگر چه حتی پس از برگزاری انتخابات نیز حجت الاسلام علی موحدی ساوجی از رد صلاحیت منتخبینْ سخن می گفت، لیکن این اظهارات چندان جدی تلقی نشد و نهایتاً انتخابات شورای شهر تهران و بسیاری از شهرهای کشور با پیروزی اصلاح طلبان به پایان رسیدو این شوراها از 9 اردیبهشت سال 1378 کار خود را آغاز کردند.
بر اساس تحلیلی که یکی از روزنامه‌ها منتشر کرد بررسی لیست های 9 گروه اصلی شرکت کننده، (حزب کارگزاران سازندگی، جبهه مشارکت، ایران اسلامی، جامعه روحانیت مبارز و جمعیت مؤتلفه، حزب همبستگی ایران اسلامی، دفتر تحکیم وحدت، مجمع اسلامی بانوان، جامعه زنان انقلاب اسلامی، نهضت آزادی و ائتلاف سبز) و افراد مستقل نشان می داد که در میان گروههای مختلفِ ائتلافی جبهه مشارکت ایران اسلامی و دفتر تحکیم وحدت بیشترین نمایندگان یعنی 15 نفر را به شورای شهر فرستاده اند.
از مجموع 32 کاندیدای معرفی شده توسط گروههای یادشده در ائتلاف های مختلف، 19نفر به شورای شهر راه یافته و 13نفر حذف شدند. دو تن از نیروهای مستقل هم در شمار اعضای علی البدل شورای شهرقرار گرفتند.
جبهه مشارکت ایران اسلامی، که در این انتخابات به پیروزی حزبی بزرگی دست یافت، اولین تجربه انتخاباتی خود را سپری کرد و در طی دو سال بعد به بانفوذترین حزب سیاسی ایران تبدیل شد. البته لیست حمایتی جبهه مشارکت و راه یافتگان به شورای شهر از طریق این حمایت همه مشارکتی نبودند. درواقع نوعی ائتلاف صورت گرفته بود تا همه گروههای اصلاح‌طلب و نزدیک به آن راضی باشند. به این ترتیب ترکیب شورای شهر هیچ‌گاه به هماهنگی مورد نظر دست نیافت. این ناهماهنگی خصوصا پس از خروج گروهی از اعضا از شورا نمود بیشتری یافت که به آن خواهیم پرداخت.
نهم اردیبهشت 78، شوراهای منتخب مردم در سراسر کشور آغاز به کار کردند.
خاتمی که در جلسه افتتاحیه شورای شهر تهران حاضر شده بود طی سخنانی تاکیدکرد: “وراهای اسلامی جای احزاب، گروهها، مطبوعات و نهادهای آزاد و مستقل را نمی گیرند بلکه باید مکمل یکدیگر باشند تا جامعه در مسیر پیشرفت حرکت کند.” در این زمان خاتمی افتتاح شوراها را گامی مهم در راستای برنامه توسعه سیاسی خود می‌دانست. وزیر کشور نیز در این مراسم گفت: “در این انتخابات، اداره 740 شهر و شهرک و بیش از 32هزار روستا به مردم واگذار شد و بر این باوریم که واگذاری امور به مردم موجب استفاده بهینه از امکانات، شکوفایی استعدادها و استفاده از ظرفیت نهفته در مناطق مختلف کشور خواهد شد”. وزیر کشور با اشاره به مراحل تشکیل ستادهای اجرائی انتخابات، تشکیل هیأت های نظارت و مراحل اجرای انتخابات شوراهای شهر و روستا، افزود: “پس از رسیدگی به صلاحیت داوطلبان، در نهایت 298 هزار و 875 نفر به مرحله نهایی راه یافتند که از این تعداد 190هزار و 173 نفر به عضویت اصلی و علی البدل شوراها برگزیده شدند”.
در نخستین نشست رسمی شورای شهر تهران عبدالله نوری به عنوان رئیس و سعید حجاریان به عنوان نایب رئیس و محمدابراهیم اصغرزاده، احمد حکیمی پور و محمد عطریان فر به ترتیب به سمت منشی اول، منشی دوم و کارپرداز تعیین شدند.