حمید احدی
خبری که از دو روز پیش سازمان انرژی اتمی ایران سعی داشت برملا نشود سرانجام با اعلامیه بخش مطبوعاتی شرکت روسی خدمات هسته ای آشکار شد. خبر این است که روسای روسی نیروگاه بوشهر به رسیدن پیامی از مسکو بدون دادن اطلاع به میزبان ایرانی، در یک پرواز ویژه ایران را ترک گفتند.
گزارش های پراکنده و تائید نشده از هفته گذشته خبر می داد که همزمان با حضور هیات ایرانی به ریاست محمد سعیدی معاون سازمان انرژی اتمی در مسکو و تندشدن ناگهانی فضای گفتگوها، مدیران روسی مشغول خارج شدن از بوشهر شده اند. اما گمان این بود که برای دعوت به جلسه ای به تهران رفته اند. حتی در محل گفته شد چون هیات نظارت مالی به دستور رییس جمهور پوتین در راه تهران است این مدیران رفته اند تا سوولات فنی بدون پاسخ نماند. اما یک هفته بعد از این کشمکش که در تمام مدت توسط روسای سازمان انرژی اتمی تکذیب شد، اینک خروج روس ها از بوشهر قطعی گردید.
یک خبرنگار محلی در گفتگو با روز گفت از دور که به مساله برانگیزترین بنای ایرانی نگاه می کنیم مانند دایناسوری مرده است. کارکنان ایران نیروگاه هم گرچه اجازه ندارند سخنی بگویند اما پیداست که نگرانی از آینده در نگاهشان موج می زند.
اختلاف بین ایران و روسیه بر سر مسائل مالی آخرین بهانه روس ها برای عقب انداختن تحویل سوخت و آماده سازی نیروگاهی است که هشت سال و سه ماه از تاریخ پیش بینی قرارداد اولیه عقب است و پنج بار تاکنون به خواست روس ها در قراردادها تجدید نظر شده و هر بار بر بهای آن افزوده گردیده است.
بعد از آغاز بحران هسته ای که از سه سال پیش رو به اوج گذاشت روس ها روندی برای سیاست خارجی و هم همکاری هسته ای در بوشهر انتخاب کردند که ایران را تشویق به پرداخت هر چه بیش تر صورت حساب ها و محدودیت های تازه می کرد. در اولین حرکت روس ها اعلام داشتند که در حالی حاضر به تحویل سوخت خواهند بود که بازمانده آن به مسکو بازگردانده شود. بعد از کشمکشی یک ساله سرانجام ایران این شرط را پذیرفت ولی دشوار وقتی بود که روس ها نه تنها حاضر به پرداخت بهای این مواد [که خود در بازار جهانی نرخی دارد] نشد بلکه برای نقل از بوشهر به روسیه هم چند میلیون دلاری طلب کرد. ایران با تعللی در این مورد و چند بار گفتگو سرانجام این تحمیل را هم پذیرفت. تا در جریان مذاکرات فعلی در شورای امنیت برخلاف وعده های پیشین نمایندگان روسیه به آمریکائیان پیوستند و ضمن دادن رای علیه ایران خواستار تعلیق غنی سازی اورانیوم شدند. در کنار این وضعیت پیشنهادی هم به اتحادیه اروپا و جهان ارائه دادند که معنایش این بود که ایرانی ها اختیار سوخت نیروگاه های خود را به شرکت روسی می سپارد که در روسیه به کار غنی سازی اورانیوم مشغول شوند.
اوج مقالات و اظهارنظرهای ایرانیان علیه دولت روسیه در همین زمان بود که به گفته یکی از نمایندگان مجلس انگار که مسکو با عده ای نابالغ روبروست که کیسه ای به این بزرگی دوخته تا ایرانیان هم اختیار سوخت خود را از دست بدهند. در مدتی که بحث های میهنی در داخل کشور در مخالفت با طرح روسیه ادامه داشت هیات مذاکره کننده ایرانی به گفتگو با مسکو ادامه داد. گره ای که هرگز باز نشد.
و آخرین بار ماه گذشته همزمان با نزدیک شدن تاریخ به پایان مهلت شورای امنیت و زمانی که به نظر می رسد دولت روسیه باید به وعده های شفاهی خود عمل کند و گامی در جهت جلوگیری از تصویب قطعنامه دوم بردارد ناگهان موضوع مالی مطرح شد.
شرکت «اتم استروی اکسپورت» اعلام داشت که از دو ماه قبل دریافت های ایران متوقف شده است و مقامات سازمان انرژی اتمی ایران اعلام داشتند که علاوه بر پرداخت مقرر ماهانه مبالغی هم اضافه به به طرف روس برای تکمیل به موقع این نیروگاه پرداخت شده است. با این حال در جریان سفر معاون سازمان انرژی اتمی ایران به روسیه و زمانی که اعلام گردید شرکت روسی دچار مشکل مالی شده است ایران اعلام داشت که حاضر به پرداخت اضافی است اما به شرطی که طبق قراردادی روشن شود که نیروگاه مطابق قرارداد سال آینده آماده خواهد شد و در ضمن ماه آینده هم سوخت هسته ای روانه ایران می شود. در همین جا بود که شرکت روسی اعلام داشت چون گفته های دکتر سعیدی با مذاکرات تطابق نداشت از سفر هیات به تهران جلوگیری می کند و در صورت پرداخت نشدن پول دلیلی برای ادامه پروژه نمی بیند.
به گزارش ریانووستی «سرگئی نوویکوف» گفت؛ ما خروج کارشناسان از ایران را ثبت کرده ایم. برخی پیمانکاران فرعی روسی از تامین تجهیزات برای تاسیسات نیروگاه هسته یی بوشهر خودداری کرده اند. این سخنگو با بیان این مطلب که این افراد می بینند این پروژه مشکل مالی دارد و استعفا می کنند، افزود؛ بیش از دو هزار متخصص در حال حاضر مشغول کار در پروژه بوشهر هستند.این در حالی است که آژانس انرژی اتمی روسیه پیشتر اعلام کرده بود که نیروگاه هسته یی بوشهر سپتامبر (مهر- شهریور) به بهره برداری نمی رسد و سوخت هسته یی این نیروگاه ماه مارس (اسفند- فروردین) ارسال نمی شود و هیچ حرفی درباره تهیه سوخت طی ماه جاری نمی تواند وجود داشته باشد.به ادعای این شرکت ایران هیچ تعهد مکتوبی برای ازسرگیری تامین هزینه های مالی این پروژه نداده است.
ایران خواسته شورای امنیت را اجرا کند
در حالی که مناقشات ایران و روسیه بر سر تکمیل پروژه نیروگاه بوشهر به نتیجه نرسیده است، «میخائیل کامینین» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد روسیه بر اهمیت این که ایران خواسته های شورای امنیت و شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی را اجرا کند تاکید دارد.
به گزارش ایسنا این مقام روسی با اشاره به اینکه روسیه بر اجرای تصمیمات شورای امنیت و شورای حکام آژانس از سوی ایران اصرار می ورزد، افزود؛ تهران باید گام های سازنده یی بردارد که بدون درنگ مذاکرات جهت حل قابل قبول مساله هسته یی ایران برای طرفین به جریان افتد.
در همین رابطه علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در خصوص اظهارات وزارت خارجه روسیه مبنی بر اینکه ایران باید به درخواست های شورای امنیت و شورای حکام پاسخ دهد گفت اینکه آنها می گویند مقررات بین المللی باید رعایت شود ربطی به مساله بوشهر ندارد و به طور رسمی چنین مساله یی به ما گفته نشده است.به اعتقاد او اینکه در مورد بوشهر تعلل هایی صورت می گیرد، اشکالی است که باید توسط روس ها حل شود.لاریجانی گفت؛ آینده دولت روسیه که می خواهد رفتار تجاری عمده با کشورهای دنیا داشته باشد می تواند مساله یی مضر باشد و مساله اجرای درخواست های شورای امنیت و شورای حکام امری جداگانه است که در جای خود بحث می شود.دبیر شورای عالی امنیت ملی در خصوص این که سازمان انرژی اتمی اعلام کرده است آمادگی دارد اسناد پرداخت های مالی اش به روسیه را منتشر کند آیا امکان دارد این مساله صورت گیرد گفت؛ بنا بود مذاکراتی در همین موضوع با روس ها داشته باشیم مهمتر از انتشار این اسناد این است که این اختلاف رفع شود.
به این ترتیب در زمانی که پرونده ایران آماده طرح در شورای امنیت سازمان ملل است ماجرای هسته ای ایران ورقی تازه خورد. روس ها از بوشهر رفتند. آیا بازگشتی در کارست؟