همزمان با توافق کاخ سفید با کنگره برای تصویب طرحی که کنگره را مسئول بررسی حفظ یا لغو تحریم های علیه تهران می کند، رئیس دولت یازدهم هشدار داد که بدون پایان تحریم ها، توافقی در کار نخواهد بود. از سوی دیگر در اقدامی بی سابقه، مجلس به جای تیم مذاکره کننده فاکت شیت مذاکرات را منتشر و روزنامه کیهان نیز سرباز زدن وزارت خارجه از انتشار این فاکت شیت را متناقض با تاکید رهبر جمهوری اسلامی با “همدلی” مسئولان توصیف کرده است. و البته وزیرخارجه هم از نمایندگان اصولگرایی که به ولی فقیه نسبت ناروا زده اند انتقاد کرده است.
حسن روحانی دیروز در جریان سفر به استان گیلان مواضع جدید خود در خصوص تفاهم اخیر اتمی میان تهران و قدرت های جهانی را اعلام کرد. رئیس دولت در شمال کشور، نظام سیاسی در ایالات متحده را مخاطب قرار داد و با این هشدار:” دنیا و ۱+۵، مجلس سنا و نمایندگان، رئیس جمهور و دولت آمریکا همه بدانند در این توافق اگر تحریم‌ها پایان نیابد، توافقی در کار نخواهد بود.”
اظهارات روحانی پس از آن مطرح شد که رئیس جمهور ایالات متحده اعلام کرد مصوبه سنا در خصوص بررسی توافق نهایی با تهران در کنگره را امضا می کند؛موضوعی که
باعث نگرانی تهران در خصوص تاخیر در لغو یا تعلیق بلافاصله همه تحریم های مرتبط با برنامه های هسته ای نظام شده است. از همین رو رئیس دولت یازدهم تاکید کرده است :” پایان این مذاکرات و زمان امضای توافق باید زمان اعلام پایان و لغو تحریم‌های ظالمانه علیه ملت بزرگ ایران باشد.”
کاخ سفید روز گذشته در یک چرخش سیاسی اعلام کرد باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده، تصمیم گرفته است طرح سنا برای نظارت بر توافق هسته ای با تهران را امضا کند. پیشتر اوباما گفته بود هر طرحی را که بخواهد در روند مذاکرات یا اجرای آن دخالت کند وتو خواهد کرد، اما حالا به نظر می آید لابی های سیاسی میان دموکرات ها و جمهوری خواهان جواب داده است و کاخ سفید می خواهد نقشی نیز برای کاپیتول هیل (کنگره) در نظر بگیرد.
این طرح که به دلخواه اوباما بخش هایی از آن اصلاح و تعدیل شده در کمیته روابط خارجی سنا تصویب شده و پیش بینی می شود به زودی در صحن سنا نیز به رای گیری گذاشته و به قانون بدل شود.
این طرح اصلاح شده البته قرار نیست دیگر کلیت توافق با ایران را مورد قضاوت قرار دهد و اقدام واشنگتن در خصوص بده و بستان هایش با تهران را تایید یا رد کند، بلکهناظر بر رفع یا حفظ تحریم هاست.
این طرح همچنین بازه زمانی که کنگره برای ارزیابی و سنجش توافق با تهران برای تصمیم گیری در خصوص لغو یا حفظ تحریم ها در نظر گرفته را ۳۰ روز در نظر گرفته حالا آنکه در طرح اولیه ۶۰ روز بود.
بنابراین عملا از تاریخ امضای توافق نهایی که ممکن است پایان تیرماه باشد، تا یک ماه پس از آن، امکان لغو تحریم‌های کنگره علیه جمهوری اسلامی وجود ندارد. در این فاصله ۳۰ روزه اوباما می تواند تحریم های اعمال شده بر تهران از طریق احکام ریاست جمهوری را معلق کند اما اجازه لغو تحریم های کنگره را ندارد؛ تحریم های شدید نفتی و مالی که منجر به رکود اقتصادی تهران در 3 سال اخیر شده و همگی در کنگره تصویب شده است.
در حالی که برخی از جمهوری خواهان در چند ماه اخیر استدلال می کردند تا زمانی که تهران دست از “تروریسم” بر ندارد نباید با نظام اسلامی پیرامون بحران هسته ای اش توافق کرد، طرح اصلاح شده سنا دیگر برای قضاوت در خصوص لغو یا حفظ تحریم ها، موضوع “حمایت از تروریسم” را لحاظ نخواهد کرد.
به نظر می آید این طرح، شکاف سیاسی عظیمی را که در چند ماه اخیر میان کاخ سفید و کنگره ایجاد شده بود، تا حدی پر خواهد کرد. جمهوری خواهان به اندازه ای از تصمیم کاخ سفید برای بازی داده نشدن در روند مذاکرات خشمگین بودند که در ماه اسفند نامه ای بی سابقه خطاب به آیت الله خامنه ای نوشتند و به او هشدار دادند توافق با اوباما شکننده است و سنا بعد از او می تواند آن را لغو کند.
اسرائیل از چراغ سبز کاخ سفید به امضای این مصوبه استقبال کرده و وزیر اطلاعات این کشور گفته است :” این یک دستاورد برای سیاست اسرائیل است، سخنرانی در کنگره برای رسیدن به این قانون سرنوشت‌ساز بود، قانونی که عنصری بسیار مهم در جلوگیری از یک توافق بد است، یا دست‌کم می‌تواند به بهبود توافق و معقول‌تر کردن آن کمک کند.”
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، در ماه اسفند بدون داشتن دعوت رسمی از کاخ سفید به واشنگتن سفر کرد و در جریان یک سخنرانی در کنگره از روند مذاکرات ایالات متحده با تهران انتقاد کرد.
حالا با عقب نشینی نسبی اوباما و جمهوری خواهان به نظر می آید بن بست سیاسی در واشنگتن برای مواجهه با توافق احتمالی هسته ای با نظام کاهش پیدا کرده است، گرچه به هر ترتیب مصوبه جدید موضع روحانی و دستگاه دیپلماسی اش را در مقابل مخالفان داخلی تا حدی تضعیف خواهد کرد. هشدارهای امروز روحانی به نظر پاسخی به توافق اوباما و کنگره است.
وی روز چهارشنبه در رشت این پرسش ها را مطرح کرد: “سنای آمریکا چه می‌گوید؟ مجلس نمایندگان آمریکا چه می‌خواهد؟ تندروها در آمریکا دنبال چه هستند؟ مزدوران آمریکا در منطقه چه می‌گویند؟ اینها به دولت و ملت ما ارتباطی ندارد.”
روحانی خاطرنشان کرد: “طرف ما سنا و مجلس نمایندگان آمریکا نیست، بلکه طرف ما مجموعه‌ای به نام ۱+۵ است.”
همراه با او، مرضیه افخم سخنگوی دستگاه دیپلماسی، نیز در کنفرانسی مطبوعاتی با خبرنگاران در واکنش به توافق اخیر کنگره و کاخ سفید گفته است: “مهم تعهد دولت آمریکا برای هر توافق احتمالی است و متناسب با آن تعهد، مسئول اجرا هم اوست. این که چه طور سازوکارها را تعریف کرده و گفت‌وگوها را به جمع‌بندی برساند به دولت آنها مربوط است.”
در تحولی دیگر، مجلس اصولگرایان در تهران نیز در اقدامی عجیب و بی سابقه “فاکت شیت” مطلوب خود را منتشر کرده که روز چهارشنبه متن کامل آن در فارس منتشر شد. فاکت شیت، سندی است که دولت های مذاکره کننده از جزئیات توافقات به دست آمده منتشر می کنند، اما چون جواد ظریف توجهی به درخواست نمایندگان تندرو در پارلمان برای انتشار فاکت شیت وزارت خارجه نکرده، آن ها خود دست به کار شده اند. در این متن از جمله آمده که مدت زمان اقدام جامع مشترک باید ۵ سال باشد، این در حالی است که در فاکت شیت وزارت خارجه ایالات متحده این روند ۱۰ سال و در بعضی موارد ۲۵ سال عنوان شده است.
همچنین در متنی که رئیس کمیسیون هسته ای مجلس نهم منتشر کرده تحریم‌ها باید بصورت یکجا و بلافاصله در روز نخست اجرای توافق نهایی لغو شود.
حسین شمسیان سرمقاله نویس کیهان، هم دیروز دولت را به خاطر عدم انتشار فاکت شیت ملامت کرد. وی با اشاره به سخنرانی اخیر رهبر جمهوری اسلامی نوشت: “چرا علیرغم تصریح رهبر عزیز انقلاب، هنوز «فکت‌شیت ایرانی» منتشر نشده است؟ اینکه عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای صراحتا می‌گوید: «انتشار فکت‌شیت، مذاکرات را مختل می‌کند»!، به معنی بی‌اعتمادی به مردم نیست؟!”
آیت الله خامنه ای در جریان سخنرانی اش مذاکره کنندگان را به در میان گذاشتن جزئیات تشویق کرده اما تاکیدی بر انتشار فاکت شیت نکرده بود. رهبر جمهوری اسلامی متذکر شده بود: “من به خود مسئولین هم گفته‌ام، همین چند روز، مسئولین باید بیایند مردم را و بخصوص نخبگان را از «جزئیات» و «واقعیات» مطلع کنند. ما چیز محرمانه نداریم. چیز مخفی نداریم این مصداق همدلی با مردم است، همدلی که ما گفته‌ایم.”
در هفته های اخیر تندروها فشار زیادی به دولت آورده اند تا فاکت شیت خود را منتشر کند، هرچند روز سه شنبه، علی اکبر ولایتی، مشاور بین الملل رهبر جمهوری اسلامی، و رئیس مرکز مطالعات مجمع تشخیص مصلحت به خبرنگاران گفت که با اعلام جزئیات مذاکرات مخالف است: “انتشار گزاره‌برگ (فکت‌شیت) تنها باعث جلب افکار عمومی می‌شود و از آنجایی که بیانیه لوزان هیچ تعهدی را متوجه ایران نمی‌کند، انتشار گزاره‌برگ هم تنها مخل مذاکرات با ۱+۵ خواهد بود.”
با این وجود ظریف، وزیر خارجه، خبر داده که وزارتخانه وی در نظر دارد خلاصه ای مکتوب از آنچه در لوزان گفته و تفاهم شده را تدوین و طبق صلاحدید مقامات ارشد نظام منتشر کند.
ظریف دیروز همچنین در گفتگویی مفصل با خبرگزاری دولت – ایرنا – به انتقاد تند از نمایندگانی پرداخت که به زعم او به آیت الله خامنه ای “نسبت نا روا ” می دادند. وزیر خارجه جمهوری اسلامی دلیل حضور خود در پارلمان پس از انتشار تفاهم لوزان را هم چنین توضیح داده: “(دلیلش) نسبت ناروایی بودکه به رهبر معظم انقلاب داده شده بود و در حدی بود که خود ایشان در سخنرانی علنی تکذیب کردند و گفتند کسانی که این حرف ها را می‌زنند، خلاف می گویند و من ضروری دانستم که با جدیت با آن برخورد کنم.”
